Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 114

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 114
tegund af ást, sem ef til vill má segja að sé „... ástin til dauðans“ (bls. 141). Á fjallinu, í loka- kafla bókarinnar, vonast hún til þess að hann komi til hennar dáinn yfir mosaþemburnar og segi „Loksins komstu ...“ (bls. 145). Aukapersónur eru ekki margar en samfélagi sveitarinnar er ágætlega lýst. Á kvöldin standa bændur hver á sínu hlaði með kíki og fylgjast með kollegum sínum, sem einnig eru með kíki til að athuga hvort þeir séu ekki örugglega að fylgjast með sér. Telpan finnur vel á sér hið sívökula, séríslenska og kjöftuga auga sem leyf- ir ekkert einkalíf í laumi. Ágætir kaflar fjalla einnig um ættjarðarsönglið í hópreiðinni, bar- lóm húsfreyjanna yfir líkamsræktarleysi sveit- arinnar og móttökurnar sem telpan og bóndinn fá við heimsókn sinni á bæinn handan fljótsins. Guðbergur er þó alltaf í Spánarfjarlægð ffá hverskonar ádeilu, enda annað erfitt á okkar almennilegu tímum, og lætur frekar á snyrti- legan hátt litlar pillur upp í munn persóna sinna. „Ekkert er til nema það sem er einvörðungu fyrir framleiðsluna. Fólkið er líka til fyrir hana. Ástin er ekki lengur til“ (bls. 67) segir kaupa- maðurinn ástþurfandi um ástandið í nútíma- sveitum landsins. Svanurinn Veikasti hlekkur bókarinnar er að mínu mati endir hennar með sjálfum svaninum. Svanurinn virðist eiga að vera telpunni einhverskonar tákn um frelsun frá hinni „óljósu vanlíðan" og allan tímann stefnir hún að því að ganga á fjallið og að vatninu þar sem hann býr. Svanurinn er bundinn þjóðsögu um nykur sem birtist öðru hvoru í líki hans og sá er nýtur þess að sjá hann koma upp á yfirborðið mun hljóta frá honum söng um sitt eigið eðli og framtíð. Þetta fær ekki nægilegt pláss í sögunni til þess að verða að fullu hluti af henni, en sem titill bókarinnar vofir svanurinn engu að síður stöðugt yfir manni. Maður bíður eftir honum allan lesturinn og loks þegar hann birtist er ekki laust við keim af vonbrigðum eins og reyndar gerist oft þegar listaverk eru byggð upp í átt að einu crescendói, langþráðum endapunkti. Endirinn verður full loðinn þó fiðraður sé og skilur lesandann eftir í lausu lofti. Svanurinn sem slíkur er líka svo hlaðinn af allskonar hugmyndum, goðsögnum og lista- sögulegum mótívum, sem undirstrikuð eru með myndinni á forsíðunni, að hann verður allt að því ókunnur gestur í þessari sögu sem að öðru leyti er laus við allar fortíðarvísanir og nær yfirnáttúrulegum víddum sínum með því að holdgera þær í hversdagslegum hlutum eins og litlu pöddunum sem bera andardrátt dauðans niður í jörðina. Hin mósótta meri nær til að mynda mun meiri tökum á manni sem nánasti vinur og vonarglæta telpunnar og verður allt að því trúarleg þegar hún stendur og horfir á telp- una í fyrsta sinn „... eins og heilög vera“ (bls. 21), þegar hún nemur staðar með hana á baki án sýnilegs tilefnis eða þegar hún stígur upp úr ánni „ . .. gljáandi og einkennilega fögur . . .“ (bls. 135) líkt og hinn sanni nykur, eftir magn- aðan kafla þar sem telpan dregur hana yfír jökulfljótið. Þó einkennilegt megi virðast er þetta þó smá- atriði í heild bókarinnar og breytir því ekki að Svanurinn er ein besta bók sem komið hefur út hér á landi hin síðustu ár. Hún er gerð úr „varan- legu efni“ eins og höfundur komst að orði um efnivið góðra skáldsagna í nýlegu viðtali. Þjóð- in má vera þakklát fyrir að eiga rithöfund eins og Guðberg Bergsson og á að láta hann reka tungu sína upp í sig sem oftast. í dálítinn tíma rak hann tunguna upp í hana í hvert sinn sem þau hittust ein og sagði þá: „Ég geri þetta aðeins af því bara. Þú ert ennþá barn, en þegar þú verður eldri mun minningin um tunguna í mér í munni þér eggja þig með sárri þrá í ástleysi þínu“ (bls. 48). Hallgrímur Helgason 104 TMM 1992:1
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.