Skírnir - 01.01.1984, Page 147
SKÍRNIR
LOG OG LAGASETNING
143
lendingabókar af því þegar landinu var skipt í fjórðunga um
960. Var ákveðið að í Norðlendingafjórðungi skyldu vera fjögur
þing — en þrjú voru í hverjum hinna — „af því að þeir urðu eigi
á annað sáttir.“32
Setning tíundarlaga var afdrifaríkt nýmæli og segir svo frá
þeim atburði í íslendingabók:
Af ástsæld hans [Gizurar biskups ísleifssonar] og af tölum þeirra Sæmund-
ar með umráði Markúss lögsögumanns var það í lög Ieitt, að allir menn töldu
og virtu allt fé sitt og sóru, að rétt virt væri, hvort sem var í löndum eða í
lausaaurum, og gjörðu tíund af síðan. Það eru miklar jartegnir, hvað hlýðn-
ir landsmenn voru þeim manni, er hann kom því fram, að fé allt var virt
með svardögum, það er á Islandi var, og landið sjálft og tíundir af gjörvar
og lög á lögð, að svo skal vera, meðan ísland er byggt.33
í öðrum heimildum er líkt að orði komizt.
Ekki segir nákvæmlega hvernig þetta nýmæli var samþykkt, en
frásögnin verður þó varla öðru vísi skilin en það hafi verið gert
einróma.
í sögu Árna biskups Þorlákssonar, sem rituð er skömmu eftir
1300, vitnar Árni biskup til alþingissamþykktar frá 1253 um að
þar sem á greini guðslög og landslög skuli guðslög ráða. Segir
biskup að þetta hafi verið lögtekið yfir allt landið „með góðu
samþykki allra landsmanna".34 Þessi samþykkt virðist þó hafa
verið dauður bókstafur, enda Ijóst af öðrum heimildum að vold-
ugir höfðingjar riðu ekki til þings þetta ár.35 Vel má vera að
samþykktin hafi verið gerð einróma, en þeir sem fjarverandi
voru hafa þá talið sig óbundna.
Svipað verður uppi á teningnum við gerð Gamla sáttmála
1262—64, þegar íslendingar gengu Hákoni Noregskonungi á
hönd. Sáttmálinn virðist gerður í lögréttu 1262 en eftir því sem
greinir í sáttmálanum sjálfum standa einungis að honum bænd-
ur úr Norðlendingafjórðungi og Sunnlendingafjórðungi.38 Er
augljós af svardögum Vestfirðinga á Þverárþingi sama ár og
annarra höfðingja á árunum 1263—64 að þeir einir hafa ver-
ið taldir bundnir af svardögunum sem sjálfir sóru.
Enda þótt textar sagnarita bendi til að nýmæli skuli sam-
þykkja einróma, hefur ein mikilvæg heimild sérstöðu, íslend-