Jökull - 01.12.1980, Qupperneq 83

„Þú stóðst á tindi...“
SIGURÐUR ÞÓRARINSSON
,,Hrædd ég heiman stari á helþrungin fjöll“
syngur Ásta í Útilegumönnum Matthíasar og
túlkaði að líkindum viðhorf æði margra ís-
lendinga er hún söng þetta í fyrsta sinn. Fjall-
göngur voru ekki iðkaðar hérlendis að neinu
ráði fyrr en á tuttugustu öld og enn er tiltölu-
lega lítið um þær, enda íslendingar nú orðnir
með göngulatari þjóðum. Þó eru, sem betur
fer, allmargir — og í þeirra hópi vonandi
fiestir lesenda Jökuls — sem gaman hafa af því
að ganga á fjöll. Esjuár Ferðafélags íslands
fyrir fáum árum sýndi, að hægt er að glæða
þennan áhuga og mætti gera meira að því en
gert er, því fáar frístundaiðkanir munu hollari
líkama og sál.
Fjallaklifur hefur átt erfitt uppdráttar hér
og er það m. a. vegna þess, að sakir gerðar
íslensks bergs og vegna mikillar frostveðrunar
eru íslenskir hamraveggir erfiðari og hættu-
legri fjallaprílurum en víða gerist erlendis.
Sumir skriðjökla landsins bjóða upp á spenn-
andi klifur og vart hættulegra en hamraklifur,
ef rétt er að staðið.
I eftirfarandi samantekt er þess getið um
nokkur af hæstu fjöllum íslands, hvenær á þau
var gengið í fyrsta sinn og hverjir það voru,
sem það gerðu. Eru þessi fjöll tekin í röð eftir
hæð. Einnig er getið fjögurra tinda hérlendis,
sem klifnir hafa verið, og loks vikið að nokkr-
um fjallgöngum fslendinga erlendis. Vænti ég
þess, að einhverjir verði síðar til að auka við og
betrumbæta þennan pistil.
FYRSTU GÖNGUR Á NOKKUR
I’SLENSK FJÖLL
Örœfajökull (2119 m)
Sveinn Pálsson læknir og náttúrufræðingur
gekk fyrstur manna á Öræfajökul þ. 11. ágúst
1794. Hann komst þó ekki á hátind, þ. e.
Hvannadalshnúk, en líklegt er (sbr. grein
Flosa Björnssonar, Jökull 7, bls. 37 — 39), að
hann hafi komist á þann hnúk í 1927 m hæð,
sem á kortum ber nú nafnið Sveinsgnýpur.
Tvo menn hafði Sveinn sér til fylgdar og
komst annar þeirra með honum alla leið. Á
niðurleið hlóðu þeir vörðu á hnaus í 785 m
hæð og hefur Sveinn klappað á hana bókstaf-
inn P. Enda þótt Sveinn kæmist ekki á hæsta
tind landsins, hafði hann erindi sem erfiði því
það var í þessari ferð sem honum varð fullljóst,
að skriðjöklar hreyfast sem seigfljótandi efni.
Ferðinni lýsir Sveinn í Ferðabók (1945, bls.
493-496).
Fyrstur til að klífa Hvannadalshnúk var
norski landmælingamaðurinn Hans Frisak, en
hann og Hans Jacob Scheel, er síðar getur,
voru harðduglegastir og afkastamestir þeirra
norsku liðsforingja, sem á árunum 1801--
1815 unnu það mikla þrekvirki að mæla þrí-
hyrninganet af allri strandlengju íslands og
nokkuð inn í land. Frisak kleif Hvannadals-
hnúk 19. júlí 1813 ásamt fylgdarmanni sínum,
Jóni Árnasyni hreppstjóra á Fagurhólsmýri.
Urðu þeir að höggva 86 þrep í ísinn til að
komast upp á hnúkinn (Lfrs. ísl. II, bls. 279).
Næstur til að klífa Hvannadalshnúk varð
Englendingurinn Frederick W. W. Howell, 17.
ágúst 1891. Með honum komust á hnúkinn
tveir menn frá Svínafelli, Páll Jónsson og
Þorlákur Þorláksson. Howell, sem taldi sig
hafa fyrstan manna klifið hnúkinn, lýsir ferð-
inni, sem var önnur tilraun hans til að komast
þangað, í bók sinni: Icelandic pictures drawn with
pen andpencil (London 1893, bls. 73—75). Þess
má og geta, að Howell fór við fimmta mann
yfir Langjökul, frá Flosaskarði til Þjófadala,
2.-4. ágúst 1891 og mun það fyrsta ferðin yfir
þann jökul, en Eggert Ólafsson og Bjarni
6
JÖKULL 30. ÁR 81