Þjóðmál - 01.09.2007, Blaðsíða 26
24 Þjóðmál HAUST 2007
kjósa.margir.þessa.miðstýringu.hins.opin-
bera,.þrátt.fyrir.að.þeim.hugnist.ekki.niður-
staðan.sem.leiðir.af.kerfinu ..Þetta.er.ákaflega.
öfugsnúin.og.einkennilega.afstaða,.en.mjög.
útbreidd .
Tortryggni. gagnvart. eignarrétti. á. nátt-úruauðlindum. og. einkarekstri. við.
nýtingu. þeirra. byggist. m .a .. á. vantrú. á. að.
eigendurnir. muni. ganga. nægilega. vel. um.
auðlindirnar .. Það. er. gömul. saga. og. ný.
að. fólk. leikur. sér. almennt. ekki. að. því. að.
eyðileggja. verðmæti. sem. það. á .. Engu. að.
síður.getur.sú.hætta.skapast.að.auðlindum.
sé. sóað. ef. réttur. manna. er. ekki. nægilega.
vel. skilgreindur. og. afmarkaður .. Íslenska.
ríkið. fer. með. rétt. til. að. setja. reglur. hér. á.
landi,. m .a .. um. nýtingu. auðlinda,. í. skjóli.
fullveldis. þjóðarinnar .. Þetta. er. stundum.
kallað. fullveldisréttur .. Vilji. fólk. setja. því.
skorður. hvernig. farið. er. með. auðlindir. á.
Íslandi,.er.ekki.sérstök.þörf.á.að.ríkið.eigi.
auðlindirnar. og. fyrirtækin. sem. nýta. þær ..
Kjörnir.handhafar. löggjafarvalds.á.Alþingi.
geta.í.skjóli.fullveldisréttarins.sett.reglur.um.
meðferð. og. nýtingu. auðlindanna .. Lengra.
þarf.ekki.að.ganga .
Það.er.algengur.misskilningur.að.blanda.
saman.fullveldisrétti.og.eignarrétti .. Í.eign-
arrétti.er.fólginn.einkaréttur.eiganda.til.að.
fara. með. eign,. hafa. umráð,. hagnýta,. ráð-
stafa.og.svo.framvegis ..Hann.er.best.kom-
inn.hjá. fólkinu. sjálfu .. Í. fullveldisrétti. felst.
réttur. löggjafarþings. fyrir. hönd. fólksins.
til. að. setja. reglur. í. samfélaginu ..Hugtakið.
þjóðareign.hefur. enga.merkingu,.því.þjóð.
uppfyllir. ekki. þau. skilyrði. sem. gerð. eru. í.
okkar. réttarkerfi. til. þeirra. sem. geta. átt.
eignarrétt ..Sameign.þjóðar.fær.ekki.staðist ..
En.löggjafarasamkoman.sem.þjóðin.kýs.til.
að.fara.með.fullveldið.getur.sett.reglur,.svo.
lengi.sem.þær.samrýmast.stjórnarskrá ..Þær.
reglur.geta.auðvitað.verið.bæði.skynsamleg-
ar.og.óskynsamlegar .
Óskynsamlegar.reglur.um.nýtingu.nátt-úruauðlinda. og. fasteigna. á. Íslandi.
eru.víða. í. löggjöf ..Kemur.þar.enn.til.van-
trú. á. einkaaðilum. og. oftrú. á. opinberum.
aðilum ..Víða.er.gengið.út.frá.því.í. löggjöf.
að. eignarréttur. sé. í. höndum. einkaaðila,.
en. síðan. eru. umfangsmiklar. opinberar.
takmarkanir. á. meðferð. eignanna .. Dæmi.
um.þetta.eru.veiðar.á.villtum.dýrum,.sem.
landeigandi. á. að. meginstefnu. til. í. landi.
sínu .. Hins. vegar. hefur. hið. opinbera. að.
mestu. tekið. til. sín. þetta. vald. með. nánast.
alfriðun.villtra.dýra.og.skammtar. síðan.út.
heimildir. til. nýtingar .. Þarna. fær. því. ekki.
að. þróast. í. frjálsu. samstarfi. landeiganda,.
skynsamlegt. kerfi. undir. eignarrétti,. sem.
leyst. geta. vandamál. sem. voru. rót. þess. að.
rétturinn. var. takmarkaður .. Ef. til. vill. eru.
laxveiðar. undantekning. frá. þessu,. en. þar.
hafa.einkaaðilar.sjálfir.þróað.aðferðir.til.að.
takmarka.veiðar ..Einkaframtak.við.vernd.á.
laxi.nær.að.vísu.langt.út.fyrir.landsteinanna.
—. . sbr .. framtak. Orra. Vigfússonar. við.
verndun. laxastofna. í. Norður-Atlantshafi ..
Annað. dæmi. sem. má. nefna. um. óþarfa,.
umfangsmikla. opinbera. takmörkun. á.
eignarrétti. er. á. sviði. skipulags-. og. bygg-
ingarmála .. Það. er. varla. sá. reitur. í. eigu.
íbúa. landsins. sem. hið. opinbera. getur.
látið. afskiptalausan. um. hvernig. verði.
nýttur .. Í. kringum. málaflokkinn. er. mikið.
og. tyrfið. opinbert. regluverk,. bæði. um.
skipulag. og. byggingar .. Skipulagsmál. í.
þéttbýli.eru.uppspretta.sífelldra.deilumála,.
sem. eiga. sjaldnast. lausn. sem. deiluaðilar.
geta. sætt. sig. við .. Málamiðlun. í. gegnum.
viðskiptasamninga. stendur. ekki. til. boða.
og.hið.miðstýrða.vald.er.oft.misnotað .
Mjög. margir. ofmeta. kosti. ríkiseignar.og.opinberra.afskipta.því.þeir.treysta.
um. of. á. að. stjórnmálamenn. og. opinberir.
sýslunarmenn. hafi. almannahagsmuni. allt-
af. að. leiðarljósi. og. gæti. jafnræðis. í. störf-