Þjóðmál - 01.09.2010, Síða 82

80 Þjóðmál HAUST 2010
helltist frekar yfir hann depurð – melankólí .
Kannski var það á þeim stundum að hann
setti á blað hugleiðingar eins og þær að hans
livsløgn – lífslygi eða sjálfsblekking – fælist í
því að fólk teldi hann iðinn og að honum liði
best í góðra vina hópi . Fátt væri fjær sanni
og eitt kvöldið á Café Unter den Linden
prjónaði hann aftan við þennan áfellisdóm:
Ég er einrænn . Alltaf líður mér best þegar ég
er einn . Hvernig stendur á því? Ég veit það
ekki því að í rauninni er ég félagslyndur, það
er ekki af sparsemi eða nísku . Ég held að
það sé sumpart af feimni, sumpart af leti (ég
nenni ekki að tala (og þar af leiðandi hugsa))
sumpart af þörf til að hugsa, skrifa, vera einn,
finna sjálfan mig .
Þessi orð voru skrifuð með blýanti á blað en
síðan voru lokaorðin endurtekin með penna:
„Finna sjálfan mig .“ Og hinum megin á
blað ið setti Gunnar saman lýsingu á sjálfum
sér sem var svo snjöll að hann hefði vel mátt
taka gleði sína á ný: „Ég er eins og íslenska
þjóðríkið í fornöld . Eins og það hafði
löggjafarvald hefi ég lagavit, eins og það
hafði dómsvald hefi ég dómgreind, og eins
og það skortir mig framkvæmdarvald .“
Stundum þjáðist Gunnar af heimþrá . Um
miðjan október 1935 hugsaði hann um
sláturtíð á Íslandi og fékk vatn í munn inn
þegar hann sá fyrir sér glænýja blóðmörs-
keppi og kæfu, lifrarpylsu og lundabagga .
Og þótt Gunnar fagnaði jólum og
gamlárskvöldi með Ögmundi Jónssyni (og
nýári með Bruno Kress og hans fólki) hlaut
hann að sakna fjölskyldu sinnar . Bréf urðu
að duga og vera má að ljúfar minningar úr
æsku . . . hafi rifjast upp þegar hann fékk bréf
frá fólkinu á Fríkirkjuvegi . „Elsku Gunni
minn!“ skrifaði María móðir hans á annan í
jólum: „Mikið hef ég hugsað til þín um jólin,
þau fyrstu sem þú ert ekki hér hjá okkur .“
Hún sagði svo fréttir af fjölskyldunni og
rakti helstu atburði . Götur væru auðar út
af bílstjóraverkfallinu og sagt að Hermann
Jónasson forsætisráðherra hefði meira að
segja verið rekinn út úr bíl sem hann ætlaði
með: „Þó sjálfstæðismenn hafi ekki verið
hlynntir verkföllum held ég að þeim þyki
dálítið gaman ef stjórnin kemst í vandræði
með þetta .“
Gunnar fregnaði líka af bágu ástandi
í bænum . Kreppan mikla, sem hófst á
Vestur löndum undir lok þriðja áratugarins,
stóð enn á Íslandi . „Stjórn hinna vinnandi
stétta“ lagði á háa tolla og innflutningshöft .
Gengi krónunnar var fest og kröfur í öðrum
ríkjum um „jafnvirðiskaup“ gerðu íslenskum
vald höfum erfitt fyrir . Smáiðnaður efldist
að vísu við þessi skilyrði en í ársbyrjun
1936 skrifaði María Gunnari að verslanir
væru að verða uppiskroppa með algengar
vörur að utan; rúmfatnað, eldhúsáhöld og
annað af því tagi . Þó væri sagt „að Jacobsen
verslun fái töluvert innflutt vegna vinfengis
eigendanna við Hermann“ . Ólafur Thors
var eins svartsýnn í skrifum til Gunnars .
Allt héngi á horriminni „og ríkissjóðurinn
lifir á því að láta okkur afhenda sér það sem
við ekki eigum til, allir lifa á lánum, allir
kvarta og allt sígur lengra í ógæfuáttina“ .
Engum duldist að á stjórnarheimilinu
fór sambúðin versnandi; fyrir jól hafði
frásögn af deilum framsóknarmannsins
Bergs Jónssonar og Héðins Valdimarssonar,
eins helsta leiðtoga Alþýðuflokksins, farið
eins og eldur í sinu um bæinn . Þeir voru
á fundi allsherjarnefndar í Alþingishúsinu
með Thor Thors og þegar hann var kallaður
á brott um stund var karpið komið á það
stig að Bergur sagði: „Þú ert helvítis bulla,
Héðinn .“ Nokkru síðar kom Thor aftur
til fundar en steig þá inn á miðjan vígvöll .
Borð var klofið í tvennt, tveir stólar brotnir
og Héðinn lá ofan á Bergi með greipar
um háls honum . „Þannig er nú þessi saga
og er hún alveg sönn,“ skrifaði Jóhann G .
Möller til Gunnars: „Fullyrti Thor við mig