Þjóðmál - 01.09.2010, Blaðsíða 30

28 Þjóðmál HAUST 2010
Evrópumenn þekktu Sovétríki Stalíns og
raun verulegar aðstæður þar betur en Hall-
dór . Ekki þarf að tíunda lofgerðir hans um
dýrðina þar eystra eða virðingu og ást þessa
mikla menningar- og mannúðarmanns á
hin um gjörsamlega miskunnarlausa kúg ara,
böðli og þjóðarmorðingja . Það hafa marg ir
aðrir gert . En hann var ekki einn, held ur
aðeins einn af ótalmörgum gáfu-, mennta-,
mannúðar- og manngæskumönnum víðs
vegar um heiminn sem voru sama sinnis .
En hvernig á að skýra framferði þessara
manna? Ekki er hægt að kenna um fáfræði
eða heimsku, því þetta voru oft hámenntaðir
gáfumenn . Ekki er heldur hægt að kalla þá
geðveika, þótt sumt sem þeir hafa látið frá
sér fara jaðri nánast við sturlun, einkum nú
í ljósi sögunnar . Dómgreind þessara manna
var í ágætu lagi á flestum öðrum sviðum en
stjórnmálasviðinu . Aðeins ein skýring er
til, sem raunar ýmsir hafa bent á, nefnilega
grillan, draumsýnin .
Það hefur lengi tíðkast, einkum í „há-skóla samfélaginu“ svokallaða, að
flokka menn eftir stefnum, ismum eða
kenn ing um . Þessi eða hinn tilheyri einni
„stefnu“ eða „isma“ en hinn annarri . Þetta
á kannski við um fólk, eins og svo marga
há skóla menn, sem hugsar – eins og tölvur
– aðeins eftir tillærðu forriti, soðnu saman
úr kenn ingum og hugsun annarra manna,
og ímyndar sér að allir aðrir séu eins og það
og hugsi þannig líka eftir forriti . En til eru
þeir, sem neita að taka þátt í þessum leik .
Eins og ég gat um hér að ofan tel ég
mun inn milli svonefndra „hægri“ manna
og vinstra fólks liggja djúpt í sálar lífi nu
sjálfu, í tiltekinni afstöðu til lífsins í víðum
skilningi . Ef til vill mætti kalla þetta muninn
á raunhyggju- eða eðlis hyggju mönnum
annars vegar og hins ve gar draum hyggju-
mönnum, útópistum, fólkinu sem alltaf
tekur fallega lygi fram yfir ljót an sannleika .
Útópistinn er stöðugt á höttum eftir
draumalandinu, sæluríkinu . Ekkert er nýtt
undir sólinni og einhver besta úttekt in á
slíkum draumhyggjumanni er orðin fjög-
urra alda gömul, nefnilega „Don Quixote“
Cervantesar .
Riddarinn sjónumhryggi sá „kúgun“ og
„ranglæti“ í hverju horni, í hinum eðlileg-
ustu og sjálfsögðustu hlutum og lagði í
„bar áttu“ til að leiðrétta það . Hann lofaði
föru naut sínum „eyju“ að launum fyrir lið-
veisluna, en Sancho Panza hafði aldrei séð
hafið og vissi því alls ekki hvað „eyja“ yfir-
höfuð var . Hann fylgdi þó foringja sínum
í blindni, því hann skynjaði ósjálfrátt, að
„eyja“ hlyti að vera toppurinn á tilverunni .
Í dag hefði don Quixote örugglega kosið
Vinstri græna, en Sancho Samfylkinguna .
Marxistar kalla þessa draumsýn, þ .e .
„eyj una“, kommúnisma, en nasistar, sem
einn ig voru útópistar töluðu um „Þús-
und ára ríkið“ . Kristnir menn, múslimar
og fleiri hafa líka sína draumsýn, en hún
er ekki jarðnesk . Í þessu er raunar fólginn
einhver mesti munurinn á hefðbundn-
um trúarbrögðum og á kenningum
útópista, sem vilja stofna himnaríki hér
á jörðu . Raunar er ég þeirrar skoðunar
að eftir þúsund ár muni sagnfræðingar
framtíðarinnar eiga í mesta basli með að
gera greinarmun á trúarbragðadeilum og
styrjöldum sextándu og sautjándu aldar
og hugmyndafræðideilum og styrjöldum
tuttugustu aldar . Munurinn er, sem fyrr
sagði, helstur sá að himnaríki útópista er
hér á jörðu, ekki á himnum .
Undirstöðuþáttur í sálarlífi vinstri útóp istans og hugsjónamannsins er
vand lætingin . Þetta fólk sér sökudólga í
hverju horni, illmenni sem beri ábyrgð
á öllu því vonda sem fyrir ber . Í huga
vinstri manna samtímans berast böndin
ávallt að Vesturlandabúum, enda snýst