Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1999, Side 22

Blóðgjafartæki sem tekið var í notkun i fyrri
heimsstyrjöldinni.
Heimild: Schneider, William H. (1997). Blood Transfusion in Peace and War,
1900-1918. Social History of Medicine 10(1), 119.
Engill líknar og Ijóss.
Heimild: Laffin, John (1988). World War 1 in Post-Cards, 157.
nýtt tæki til blóðgjafar. Árið 1917 var farið að gefa þeim
hermönnum blóð, sem særst höfðu í orustum og misst
mikið blóð, með þessari nýju tækni. Dæmi eru um að
gefnir hafa verið eftir harða orrustu 35 til 50 blóðskammtar
á dag á sjúkraskýlum í Frakklandi og Englandi með
þessari nýju tækni (Schneider, 1997).
Mikil þróun átti sér stað í skurðlækningum, sáralækn-
ingum og í meðferð svokallaðs sprengjulosts. Sprengjulost
var taugaáfall sem hrjáði marga hermenn vegna mikils
álags á vígvöllum (Cooter, 1993). í skotgröfum vígvallanna
bjuggu hermenn við martröð dauðans þar sem drepið var í
návígi með byssum og gasi (Guðjón Arngrímsson, 1998).
Umönnunarstörf hjúkrunarkvenna í fyrri heimsstyrjöld-
inni voru margvísleg og erfið. Þær sinntu öllum sjúkum
hermönnum. Umönnun þeirra fólst meðal annars í því að
fylgjast með blæðingu og losti hjá þeim sem höfðu særst í
orrustum, hjúkra þeim sem höfðu orðið fyrir eiturgasárás,
höfðu sýkingu í sárum, þjáðust af sóttnæmum sjúkdómum
og svo mætti lengi telja (Donahue, 1985). Breski sagn-
fræðingurinn Roger Cooter hefur tekið saman þá áverka
og sjúkdóma sem hrjáðu breska hermenn í fyrri heims-
styrjöldinni. Algengustu áverkar hjá þeim hermönnum,
sem höfðu særst í orrustum, voru á fótum, höfði, hnakka
og handleggjum. Stífkrampi, kal á útlimum af völdum lang-
varandi kulda og vosbúðar, sem fylgdi oft skotgrafahern-
aðinum, eiturgasáhrif og sprengjulost, var einnig algengt
meðal hermannanna (Cooter, 1993).
Og það voru ekki aðeins erfið og krefjandi hjúkrunar-
störf sem hjúkrunarkonur sinntu inni á herspítölum heldur
gátu störf þeirra verið áhættusöm, jafnvel lífshættuleg
vegna sóttnæmra sjúkdóma sem stofnuðu lífi þeirra sjálfra
oft í hættu þar sem þær sýktust sjálfar af þeim sjúklingum
sem þær höfðu sinnt. Á þessum tíma voru til dæmis engin
lyf til við öndunarfærasýkingum og fleiri bráðsmitandi
sóttum (Donahue, 1985).
Ekki verður dregið í efa að hjúkrunarkonur, sem störf-
uðu við erfið skilyrði fyrri heimsstyrjaldarinnar, hafi unnið
þrekvirki í þágu hjúkrunarstarfsins. Meðal sjúkra og særðra
hermanna á þessum tíma voru hjúkrunarkonur, sem
störfuðu við að hjúkra þeim, kallaðar „englar líknar og
ljóss“ (Laffin, 1988).
Heimildir:
Benedikt Sveinsson (1915). Styrjöldin mikla.
Björn B. Jónsson (1923). Vestur-íslendingar og striðið. Minningarbók
íslenskra hermanna 1914-1918. Winnipeg: Fólagið Jón Sigurðsson.
Brandson, B.J. (1923). Þátttaka Kanada í stríðinu. Minningarbók
íslenskra hermanna 1914-1918. Winnipeg: Félagið Jón Sigurðsson.
Brown, Malcolm (1991). The First World War. London: Guild Publishing.
Cooter, Roger (1993). War and Modern Medicine. Companion
Encydopedia Of The History Of Medicine, bindi II. London: Bynum,
W.F. and Porter, Roy.
Donahue, M. Patricia (1985). Nursing, the finest art. Toronto: The C.V.
Mosby Company.
Guðjón Arngrímsson (1998). Annað ísland. Reykjavík: Mál og menning.
Handbók í Herfræðum (1916). Reykjavík: Gutenberg.
Laffin, John (1988). World War I in Post-Cards. Gloucester: Laffin, John.
María Pétursdóttir (1969). Hjúkrunarsaga. Reykjavík: María Pétursdóttir.
Minningarbók íslenskra hermanna 1914-1918 (1923). Winnipeg: Félagið
Jón Sigurðsson.
Schneider, William Fl. (1997). Blood Transfusion in Peace and War, 1900-
1918. Social History of Medicine 10(1).
Sigurgeir Bardal (1923). Lækningastörf á vígstöðvum. Minningarbók
íslenskra hermanna 1914-1918. Winnipeg: Félagið Jón Sigurðsson.
Tucker, Spencer C. (1998). The Great War 1914-18. London: UCL Press
Limited.
Þorbergur Thorvaldson (1923). Tildrög stríðsins mikla. Minningarbók
isienskra hermanna 1914-1918. Winnipeg: Félagið Jón Sigurðsson.
102
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 75. árg. 1999