Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 41

unnar styrkist minna framan af en veikist jafnframt
minna þegar líður á spátímabilið.
Eins og sjá má er verðbólga framan af minni en í
meginspánni, enda draga hærri vextir úr eftirspurn og
gengi krónunnar styrkist. Hagvöxtur er u.þ.b. 0,3-0,5
prósentum minni á næstu tveimur árum, eftir því hvor
gengisferillinn er notaður, og framleiðsluspenna
minnkar með samsvarandi hætti. Þegar líður á spá-
tímabilið fer gengi krónunnar hins vegar að veikjast á
ný, eins og áður segir, og verðbólga að aukast. Hún
eykst hins vegar mishratt eftir því hvor gengisferill-
inn er notaður og er reyndar komin upp fyrir megin-
spána í lok tímabilsins ef tekið er að fullu tillit til
óvarins vaxtajafnvægis, enda er þá gert ráð fyrir til-
tölulega skarpri lækkun gengis krónunnar. Ef aðeins
er tekið tillit til vaxtajafnvægisins að hluta verður
verðbólguferillinn jafnari. Verðbólgan þróast áþekkt
og í meginspánni út spátímabilið en liggur þó ávallt
nokkuð undir henni.
Í báðum tilvikum kemur hins vegar í ljós að þær
væntu vaxtahækkanir sem lesa má út úr framvirkum
vöxtum virðast ekki duga til að halda verðbólgu við
verðbólgumarkmiðið á spátímabilinu. Ljóst er að
miðað við núverandi upplýsingar um stöðu þjóðar-
búskaparins, breytingar á lánamarkaði og endur-
skoðaðar áætlanir um stórframkvæmdir sem nú liggja
fyrir, hefði Seðlabankinn hækkað vexti fyrr en raunin
varð. Það þýðir að grípa þarf til meiri hækkana en ella
til að tryggja að verðbólga verði sem næst markmiði.
Gangi áætlanir ríkisstjórnarinnar um aðhald í ríkis-
fjármálum eftir verður verðbólga minni
Í meginspánni er vikið nokkuð frá forsendum fjár-
málaráðuneytisins um þróun samneyslu á næstu
tveimur árum. Gert er ráð fyrir að samneysla vaxi um
rúmlega 3% á næsta ári og um 2½% á árinu 2006 en
ráðuneytið gerir ráð fyrir að samneysla vaxi um 2%
bæði árin eins og áður hefur komið fram. Að hluta til
skýrist það af áhrifum verkfalls kennara á útgjöld
sveitarfélaga, en einnig er tekið tillit til þess að
áætlaðar aðhaldsaðgerðir eru almennt orðaðar og að
rík tilhneiging hefur verið til þess að útgjöld fari fram
úr upphaflegum áætlunum hins opinbera.
Gangi áætlanir ráðuneytisins eftir er hins vegar
ljóst að það léttir aðeins á undirliggjandi eftirspurnar-
þrýstingi miðað við meginspána. Ætla má að vöxtur
þjóðarútgjalda á næsta ári yrði tæplega 1 prósentu
minni en í meginspánni. Hagvöxtur yrði því líklega
tæplega ½ prósentu minni árið 2005 en áhrifin á vöxt
efnahagslífsins á árinu 2006 yrðu ekki jafn mikil. Um
½ prósentu minni framleiðsluspenna en ella á spá-
tímabilinu myndi létta á verðbólguþrýstingnum. Ætla
mætti að ársverðbólga á næstu tveimur árum yrði á
bilinu 0,2-0,3 prósentum minni en í meginspánni.
IX Stefnan í peningamálum
Þegar þetta er ritað hefur Seðlabankinn hækkað vexti
fimm sinnum frá því snemma í maímánuði, samtals
um 1,95 prósentur. Síðasta vaxtahækkun bankans var
tilkynnt í lok október sl., en þá hækkaði bankinn
stýrivexti um 0,5 prósentur, í 7,25%. Í frétt bankans
sem þá var gefin út var vísað til greiningar á þróun og
horfum í efnahags- og peningamálum sem birtist í
Peningamálum 2004/3 um miðjan september. Þar var
greint frá því að framvindan á fjármálamörkuðum
hefði unnið gegn aðgerðum bankans á undanförnum
mánuðum og að óhjákvæmilegt væri að Seðlabank-
inn brygðist við í ljósi þess að framkvæmdir við
virkjanir og álbræðslur myndu færast ört í aukana á
næstu mánuðum. Greint var frá mikilli ásókn í ný lán
í kjölfar gríðarlegra breytinga á framboði lánsfjár,
sem hefði það í för með sér að greiðslubyrði einstakl-
inga léttist verulega, en við það ykist það fé sem þeir
gætu ráðstafað til einkaneyslu eða kaupa á íbúðar-
húsnæði. Þá var í fréttinni lögð áhersla á að verð-
bólga hefði um skeið verið töluvert yfir 2½% verð-
bólgumarkmiðinu, sem yki hættu á að hærri verð-
bólguvæntingar, sem hefðu ágerst undanfarið ár,
festust í sessi. Raunstýrivextir Seðlabankans hefðu
fyrir vikið ekki hækkað að ráði og væri vaxtahækkun
bankans ætlað að vinna á móti slakara aðhaldi
peningastefnunnar sakir hærri verðbólguvæntinga,
slökunar á fjármálalegum skilyrðum sem stafaði af
sókn bankanna inn á íbúðalánamarkaðinn og breyt-
ingum á útlánareglum Íbúðalánasjóðs. Þá var frá því
greint í fréttinni að líklega þyrfti að grípa til frekari
aðgerða til að ná verðbólgunni niður að verðbólgu-
markmiði bankans, meðal annars í ljósi þess að um-
talsvert frávik gæti leitt til endurskoðunar á launalið
kjarasamninga í nóvember árið 2005, en einnig yrði
að taka tillit til vaxandi framkvæmda við virkjanir og
stóriðju og ófullnægjandi aðhalds í frumvarpi til fjár-
laga fyrir árið 2005. Varað var við því að mikill
viðskiptahalli á næstu tveimur árum gæti grafið
40 PENINGAMÁL 2004/4