Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 55

minnsta sem gerist. Ítrekað skal að hér er aðeins bor-
inn saman stuðningur í gegnum skattkerfið. Ekki er
tekið tillit til Íbúðalánasjóðs og starfsemi hans í
tölum OECD eða Norrænu ráðherranefndarinnar, en
stuðningur hins opinbera í gegnum opinbert hús-
næðislánakerfi er hvergi eins umfangsmikill í Vestur-
Evrópu og hérlendis, og þótt víðar væri leitað meðal
vestrænna ríkja.
Skipting stuðnings vegna húsnæðis milli ríkis
og sveitarfélaga
Hér á landi er stuðningur vegna húsnæðis aðallega
fólginn í vaxta- og húsaleigubótum og niðurgreiðslu
vaxta. Vaxtabætur og niðurgreiðsla vaxta6 koma frá
ríkinu og húsaleigubætur frá sveitarfélögum. Á árinu
2002 voru húsaleigubætur 0,9 ma.kr. og vaxtabætur
5,1 ma.kr. Því er ljóst að hér á landi er hlutur ríkis
mun meiri en sveitarfélaga. Svipaða sögu er að segja
af Finnlandi, þar er hlutur sveitarfélaga óverulegur. Í
Danmörku kemur rúmlega fjórðungur stuðnings frá
ríki og afgangur frá sveitarfélögum. Í Þýskalandi
kemur hins vegar aðeins fjórðungur frá ríki, tæplega
fimmtungur frá sveitarfélögum og afgangur frá sam-
bandslöndum. Þessi munur kann að tengjast því að
hlutfall íbúðarhúsnæðis í eigu íbúa er einna hæst á
Íslandi en lægst í Þýskalandi. Yfirleitt virðast útgjöld
hins opinbera vegna húsnæðis skiptast þannig milli
ríkis og sveitarfélaga að ríki greiðir vaxtabætur og
veitir skattaafslætti en sveitarfélögin veita stuðning
vegna leiguhúsnæðis, auk þess sem annar félagslegur
stuðningur er yfirleitt í þeirra höndum. Lágt hlutfall
húsnæðis í eigu íbúa í Þýskalandi ásamt því að þar
eru ekki greiddar vaxtabætur eða veittur skattaaf-
sláttur tengdur vaxtagreiðslum af húsnæðislánum
skýrir að miklu leyti muninn á skiptingu stuðnings
milli sveitarfélaga og ríkis þar og hér á landi.
Þegar gjöld ríkis og sveitarfélaga eru borin saman
með þeim hætti sem hér er gert verður að hafa í huga
að samanburður á einu ári getur verið villandi, eink-
um í þeim löndum þar sem vextir á húsnæðislánum
eru breytilegir. Vaxtabætur og skattaafslættir vegna
vaxtagreiðslna geta breyst nokkuð milli ára samhliða
vaxtabreytingum. Árið 2002 voru vextir á evru-
svæðinu lágir og því má gera ráð fyrir að þetta hlut-
fall hafi verið óvenjulágt í Finnlandi, þar sem 97%
húsnæðislána bera breytilega vexti. Hlutfall aðstoðar
ríkis á móti aðstoð sveitarfélaga vegna húsnæðis er af
þessum sökum breytilegt. Þetta hefur síður áhrif í
Danmörku enda aðeins 15% húsnæðislána með
breytilega vexti og 10% með sambland af föstum og
breytilegum vöxtum. Kerfisbreytingar sem hafa var-
anleg áhrif á vaxtastig geta einnig breytt hlutfallslegri
skiptingu aðstoðar milli ríkis og sveita, t.d. mun
lækkun vaxta hér á landi leiða til lægri vaxtabóta en
útlánaaukning vega þar á móti.
Tafla 2 Opinber stuðningur/skattheimta vegna húsnæðis
Nord 2001:27
Stuðningur Skattar Stuðningur
ECB OECD vegna húsnæðis vegna húsnæðis umfram skatta
% af VLF 2000 1998 1999 1999 1999
Bretland............................................ 0,6 1,61 ... ... ...
Danmörk .......................................... 1,4 0,72 2,67 1,35 1,32
Finnland ........................................... 1,2 0,38 1,32 0,13 1,19
Frakkland ......................................... 1,11 0,92 ... ... ...
Holland ............................................ 0,71 0,44 ... ... ...
Ísland ............................................... ... 0,12 0,87 0,50 0,37
Noregur ............................................ ... 0,20 0,802 0,722 0,802
Svíþjóð............................................. 1,4 0,81 1,74 0,93 0,81
Þýskaland......................................... 0,9 0,18 ... ... ...
1. Bætur vegna húsnæðis eru vegna ársins 1999. 2. Skatttekjur vegna húsnæðis eru fyrir árið 1998. Heimildir: ECB (mars 2003), OECD (Social
benefits) og Norræna ráðherranefndin (Nord 2001:27).
6. Niðurgreiðsla vaxta er hjá Íbúðalánasjóði og tengist eldri lánum.
Samkvæmt ársreikningi Íbúðalánasjóðs 2002 var framlag ríkissjóðs til
Íbúðalánasjóðs vegna niðurgreiðslu vaxta rúmar 70 m.kr. Þessi stuðn-
ingur er því óverulegur enda um leifar af eldra kerfi að ræða.
54 PENINGAMÁL 2004/4