Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 56

Stuðningur við fjölskyldur í leiguhúsnæði
Stuðningur við fjölskyldur og einstaklinga sem búa í
leiguhúsnæði miðar að því að gera efnalitlum fjöl-
skyldum kleift að leigja. Fjölskyldum í ófullnægjandi
húsnæði er auðveldað að flytja í stærra eða betra
húsnæði. Stuðningur við leigjendur leiðir einnig til
þess að ýmsir fara út á leigumarkaðinn sem ella ættu
þess ekki kost eða hefðu ekki hvata til þess (t.d.
skólafólk í foreldrahúsum og fólk sem frestar að
kaupa eigið húsnæði vegna hagstæðra bóta). Í
mörgum löndum er félagsleg aðstoð að miklu leyti
veitt í formi stuðnings við leigjendur.
Í töflu 3 má sjá samantekt á skiptingu íbúðar-
húsnæðis í samanburðarlöndunum eftir ábúðarformi.
Hlutfall húsnæðis í eigu íbúa er mishátt. Lægst er
hlutfallið í Þýskalandi og hæst á Spáni. Áhugavert er
að skoða hvað veldur þessum mikla mun. Má rekja
hann til mismunandi stuðnings vegna húsnæðis eða
liggur mismunandi löggjöf að baki?
Upplýsingar um skiptingu aðstoðar vegna hús-
næðis milli leiguliða og húsnæðiseigenda eru ekki
auðfengnar og í þeim tilvikum sem upplýsingarnar
eru fáanlegar gefa þær oft ónákvæma mynd af eigin-
legum stuðningi. Stuðningur vegna húsnæðis kann að
vera tengdur fjölskyldustærð, tekjum eða einhverjum
öðrum þáttum. Í slíkum tilfellum getur mismunandi
aldurssamsetning þjóða leitt til þess að stuðningur
virðist mismikill, þótt svipaðar reglur gildi um hann.
Í flestum löndunum býr yngra fólk fremur í
leiguhúsnæði en eldra fólk hefur keypt eigið íbúðar-
húsnæði. Yngra fólk hefur oft ótraustar tekjur, er t.d.
enn í skóla, er oftar atvinnulaust og vill skoða sig um
í heiminum áður en það bindur sig við ákveðinn stað
með húsnæðiskaupum. Auk þess tekur það yfirleitt
nokkurn tíma að safna fyrir útborgun í eigin húsnæði.
Hér verður sjónum beint að fyrirkomulagi í þeim
þremur löndum sem skera sig úr í töflu 3: Þýskalandi
þar sem hlutfall húsnæðis í eigu íbúa er lægst og
Spáni og Íslandi þar sem hlutfall húsnæðis í eigu íbúa
er hæst.
Þýskaland
Í Þýskalandi er húsaleigumarkaður mjög öflugur.
Aðeins 41% íbúðarhúsnæðis er í eigu íbúa, annað
húsnæði flokkast sem leiguhúsnæði og einhver hluti
þess stendur auður. Nokkru munar milli Vestur- og
Austur-Þýskalands og húsnæðiseign er almennari í
Vestur-Þýskalandi. Í Berlín eru t.d. aðeins 10% hús-
næðis í eigu íbúa en í Saarlandi er hlutfallið hæst eða
tæplega 60%. Autt húsnæði er í meiri mæli í Austur-
Þýskalandi. Tæpur fimmtungur leiguhúsnæðis í
Þýskalandi er félagslegt leiguhúsnæði.7 Ástæða þess
að hlutfall leiguíbúða í Þýskalandi er svo hátt miðað
við önnur ríki Vestur-Evrópu liggur líklega í
stuðningi við fjölskyldur í leiguhúsnæði annars vegar
og í eigin húsnæði hins vegar. Í Þýskalandi sem
annars staðar býr eldra fólk fremur í eigin húsnæði en
yngra fólk í leiguhúsnæði. Stefna hins opinbera í
húsnæðismálum á sjötta, sjöunda og áttunda ára-
tugnum hvatti frekar til þess að fólk byggi í leigu-
húsnæði. Enn eimir eftir af áhrifum sameiningar
Austur- og Vestur-Þýskalands þegar íbúar streymdu
frá austri til vesturs og mikilli umframeftirspurn eftir
húsnæði var mætt með opinberum stuðningi við aðila
á leigumarkaði. Einnig gera reglur á leigumarkaði
langtímaleigu mjög hagstæða fyrir leigjandann því að
leiguverð er ekki ákvarðað af nýjum leigusamningum
heldur þverskurði8 af leiguverði sambærilegra hús-
Tafla 3 Skipting íbúðarhúsnæðis
Hlutfall af heildaríbúðarhúsnæði1
Leigu- Félags-
húsnæði legt Annað
Í eigu á alm. leigu- eða
íbúa markaði húsnæði óþekkt Ár
Bretland ......... 69 10 7 14 2001
Danmörk........ 51 26 19 4 2001
Finnland......... 58 15 16 11 2000/2001
Frakkland....... 54 20 18 8 1999
Holland.......... 53 12 35 ... 2000
Ísland2 ........... 83 ... ... 17 2003
Noregur ......... 74 ... ... 26 2001
Svíþjóð .......... 60 20 20 ... 1995/2000
Spánn............. 85 9 2 4 1999/2001
Þýskaland ...... 43 47 10 ... 1999
1. ‘...’ táknar að upplýsingar liggja ekki fyrir. 2. Skipting leiguhúsnæðis
milli félagslegs leiguhúsnæðis og leiguhúsnæðis á almennum markaði
liggur ekki fyrir. Heimildir: Hagstofa Íslands, Housing statistics in the
European Union 2002, RICS European Housing Review 2004, The
Housing Market in Spain.
7. Housing Statistics in the European Union 2002 og RICS European
Housing Review 2004.
8. Við gerð leigusamnings er leiguverð frjálst en breytingar á leigu eftir
það fylgja reglum um breytingar leiguverðs og eru yfirleitt annaðhvort
PENINGAMÁL 2004/4 55