Peningamál - 01.11.2004, Blaðsíða 52

Hagfræðingar og þeir sem taka ákvarðanir í peninga-
málum og ríkisfjármálum hafa ýmsar ástæður til að
veita húsnæðismarkaði nána athygli. Hann verður
fyrir áhrifum af þróun efnahagsmála og getur um leið
haft umtalsverð áhrif á þjóðarbúskapinn. Þegar
breytingar sem hafa áhrif á húsnæðismarkað verða í
þjóðarbúskapnum koma þær iðulega fram í breyt-
ingum á húsnæðisverði. Má þar nefna breytingar á
tekjum heimilanna eða væntingum um þær, skamm-
tímaraunvöxtum, mannfjölda eða fjölskyldugerð. Ef
framboð húsnæðis nær ekki að fylgja slíkum breyt-
ingum eftir til skamms tíma getur skapast ójafnvægi
milli framboðs og eftirspurnar húsnæðis. Húsnæðis-
verð verður einnig fyrir áhrifum frá ýmsum stjórn-
valdsaðgerðum, t.d. breytingum á sköttum, niður-
greiðslum og stefnu hins opinbera í húsnæðismálum.
Breytilegt framboð eða aðgengi að lánsfjármagni
getur einnig haft veruleg áhrif á eftirspurn eftir hús-
næði. Á hinn bóginn hafa sveiflur í verðlagi húsnæðis
áhrif á þjóðarbúskapinn, einkum með því að örva
útlán og einkaneyslu.
Seðlabankar á verðbólgumarkmiði hafa ærna
ástæðu til að gefa fyrirkomulagi húsnæðismála gaum,
því að það hefur áhrif á miðlun peningastefnunnar.2
Breytingar á fyrirkomulagi húsnæðismála leiða til
aðlögunar að nýju jafnvægi og nauðsynlegt er að gera
sér grein fyrir því aðlögunarferli og áhrifum þess á
miðlun peningastefnunnar og verðstöðugleika.
Fyrirkomulag húsnæðismála getur haft bein áhrif
á verðbólgumælingar í gegnum húsnæðislið vísitölu
neysluverðs, því að áhrifin geta mælst nokkuð mis-
munandi eftir því hvort búseta í eigin húsnæði eða
leiguhúsnæði er ráðandi form. Á Íslandi er tiltölulega
hátt hlutfall húsnæðis í eigu íbúa og vegur húsnæðis-
verð því töluvert þungt í vísitölu neysluverðs, sem
verðbólgumarkmið Seðlabankans er miðað við, en
húsaleiga er léttvæg í samanburði við önnur lönd.
Í flestum öðrum löndum er hlutfall íbúa í eigin
húsnæði lægra og í sumum tilfellum er húsnæðisverð
Hjördís Dröfn Vilhjálmsdóttir1
Hlutverk opinbers húsnæðis- og
húsnæðislánakerfis hér og erlendis
Undanfarin ár hafa töluverðar breytingar orðið á húsnæðismarkaði hér á landi. Aðkoma hins opinbera
að húsnæðismálum hefur breyst og frekari breytingar hafa verið tilkynntar. Áhugavert er að skoða
þessar breytingar með hliðsjón af þróun afskipta hins opinbera af húsnæðismálum í nágrannaríkjunum.
Hér á eftir er greint frá stöðu og þróun húsnæðisstefnu í nokkrum löndum sem tekist hefur að afla gagna
frá. Borin eru saman afskipti stjórnvalda af húsnæðismarkaði í gegnum skatta- og bótakerfi annars
vegar og bein afskipti af húsnæðislánamarkaðinum hins vegar. Að því er hið fyrrnefnda áhrærir virðist
stuðningur hér á landi minni en algengt er í nálægum löndum, en bein afskipti af húsnæðislána-
markaðinum eru meiri.
1. Höfundur er hagfræðingur og starfar á hagfræðisviði Seðlabanka
Íslands. Höfundur vill þakka Arnóri Sighvatssyni, Ingimundi
Friðrikssyni og Tómasi Erni Kristinssyni gagnlegar ábendingar. Þær
skoðanir sem hér koma fram eru höfundar og þurfa ekki að endurspegla
skoðanir Seðlabanka Íslands.
2. Sjá nánar í grein Þórarins G. Péturssonar „Miðlunarferli peningastefn-
unnar“, Peningamál, 2001/4, bls. 59-74.
PENINGAMÁL 2004/4 51