Bókasafnið - 01.01.2002, Blaðsíða 63

hester, 1995) á rannsóknargreinum í tveimur ástr-
ölskum tímaritum á sviði bókasafns- og upplýs-
ingafræði; rannsókn unna af Aysel Yontar og Mesut
Yalvax (Yontar og Yalvax, 2000) á viðfangsefnum
rannsókna í tyrkneskum tímaritsgreinum um bóka-
safns- og upplýsingafræði frá 1952-1994, og bók-
fræðimælingu H.A. Chen á rannsóknum í bókasafns-
og upplýsingafræði í Kína (Chen, 1996).
í grein Rochester og Vakkari í IFLA Journal
(Rochester og Vakkari, 1998) er gerð samantekt á
nokkrum þessara rannsókna sem síðan er lögð er til
grundvallar fyrir greiningu á þjóðareinkennum í
bókasafns- og upplýsingafræði. Áhugi þeirra beindist
aðallega að því að skoða aðalflokka og undirflokka
rannsóknarefna, svo og þær rannsóknaraðferðir sem
notaðar voru. Athuganir þeirra leiddu í ljós að þjóðar-
einkenni rannsókna í bókasafns- og upplýsingafræði
virðast greina sig frá alþjóðlegum straumum í fræði-
greininni og þykja einnig vera ólík frá einu landi til
annars.
Skilyrði
Hugtakið rannsókn hefur verið skilgreint á ýmsan
hátt og þegar rannsóknarhópurinn frá 1993 hóf flokk-
un rannsóknargreina ákvað hann að setja fram sína
eigin skilgreiningu. Eftir að hafa farið vandlega yfir
nokkrar skilgreiningar vísindamanna á hugtakinu
mótaði hópurinn svo sín eigin skilyrði sem höfð voru
til viðmiðunar þegar rit voru skilgreind. Þau skilyrði
voru lítillega stytt og umorðuð en að öðru leyti lögð til
grundvallar flokkuninni hjá rannsóknarhópnum
2001 og eru eftirfarandi:
1. Yfirlýsing um að ritverk sé byggt á rannsókn
2. Skilgreining á viðfangsefni rannsóknar
3. Yfirlýsing um markmið og tilgang
4. Útskýring á rannsóknaraðferðum
5. Yfirlit um áður birt ritverk og sögulegan bakgrunn
6. Niðurstöður settar fram og útskýrðar
7. Heimildalisti fylgi
8. Grein sé lengri en tvær blaðsíður
Eins og sjá má eru þessi skilyrði sett fram á skýran
og auðskiljanlegan hátt og mætti því ætla að auðvelt
væri að vinna eftir þeim. Svo reyndist þó ekki vera.
Mikið var um að ritverk lentu á gráu svæði og einnig
komu upp mismunandi túlkanir á skilyrðunum inn-
an hópsins því að sitt sýndist hverjum. Erfitt var að
hafna greinum sem augljóslega höfðu alla kosti rann-
sóknagreina en uppfylltu samt sem áður ekki eitt-
hvert skilyrðanna sem sett höfðu verið. Þó var ljóst að
ekki yrðu gerðar undantekningar frá reglunni, eitt
skyldi yfir allar ganga.
í ljósi þess að miklar breytingar hafa orðið á
starfsvettvangi bókasafnsfræðinga með tilkomu
Internetsins og annarra upplýsingalinda var nokkuð
erfitt að skilgreina verksvið þeirra. Þetta var eitt
þeirra atriða sem olli hvað mestum heilabrotum. Lög-
vernduðu starfsheiti stéttarinnar hefur verið breytt í
bókasafns- og upplýsingafrœðingur og hlýtur það að fela
í sér að ýmislegt hefur breyst á þeim tíma frá því fyrri
rannsókn var gerð. Með þetta í huga kom vel til
greina að taka með ýmis konar rannsóknir á nýjum
upplýsingamiðlum og -leiðum en erfitt var að átta sig
á hvar draga skyldi mörkin.
Mjög margar rannsóknir hafa verið unnar á sviði
upplýsingamiðlunar á nýliðnum árum en fæstar
þeirra tengjast hefðbundinni skilgreiningu á sviði
bókasafns- og upplýsingafræði. Eftir að hafa velt
vöngum yfir þessu var tekin ákvörðun um að rann-
sóknargreinar þær sem teknar yrðu til umfjöllunar
yrðu að fjalla að einhverju leyti um bókasöfn eða
upplýsingamiðstöðvar til að vera gjaldgengar. Engar
undantekningar voru gerðar á þessari reglu. Þessi
regla er nokkuð strangari en regla sú er beitt var í
rannsókninni árið 1993 þar sem rannsóknargreinar
þurftu aðeins að vera unnar af bókasafnsfræðingum
eða að hafa birst í tímariti sem sérhæfði sig í um-
fjöllun um bókasöfn til að vera flokkaðar með. Af
þessari ástæðu var flokknum um lestur og læsi nú
sleppt og lestrarrannsóknir ekki teknar með nema
þær tengdust starfsemi bókasafna á beinan hátt.
Það sem helst kom á óvart við skoðun greina
þeirra sem fjölluðu um rannsóknir í bókasafns- og
upplýsingafræði og olli nokkrum vonbrigðum, var að
sjá hversu margir höfðu sleppt grundvallaratriðum í
rannsóknarvinnu, svo sem að tilgreina heimildir sem
notaðar voru. Þetta atriði var einnig áberandi í rann-
sókninni frá 1993, og nú sem þá voru fjölmargar
greinar afskrifaðar vegna ófullnægjandi frágangs. Það
er athyglisvert að starfsstétt sem leggur jafnmikið
upp úr vönduðum vinnubrögðum og nákvæmni í frá-
gangi ritaðra heimilda skuli ekki standa sig betur á
þessu sviði en raun ber vitni. Engar tölur skulu hér
nefndar í þessu samhengi, en aðeins bent á að þetta
vakti athygli allra er þátt tóku í rannsókninni og er
þáttur sem brýnt er að bæta, þar sem bókasafns- og
upplýsingafræðingar verða öðrum fremur að gefa
gott fordæmi um vinnubrögð og frágang.
Fjöldi útgefinna rannsókna
Borinn var saman fjöldi útgefinna rannsókna - ann-
ars vegar fram til ársins 1994 og hins vegar frá 1994 til
og með árinu 2000 og sé litið á töflu 1 má sjá heildar-
tölu rannsóknargreina bæði tímabilin. Það er vert að
leggja áherslu á að tölurnar sýna ekki fjölda rann-
sókna, heldur fjölda greina og því getur sama rann-
sókn komið oftar en einu sinni við sögu, ef ekki er um
hreina endurútgáfu að ræða. Óbreyttar endurútgáfur
eru ekki taldar sérstaklega.
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002
61