Bókasafnið - 01.01.2002, Blaðsíða 62

Elín Kristbjörg Guðbrandsdóttir, Helga Halldórsdóttir, Kristín
Magnúsdóttir,* Margrét ísaksen, Rut Jónsdóttir, Sigríður Júlía
Sighvatsdóttir, Sigrún Guónadóttir, Sæunn Ólafsdóttir, Dr Anne Clyde
Rannsóknir í bókasafns-
og upplýsingafræði
á íslandi 1994-2000
Inngangur
Árið 1994 birtist í tímaritinu Bókasafninu grein undir
heitinu Rannsóknir í bókasafns- og upplýsingafrceði:
ísland. Þessi grein var byggð á niðurstöðum rann-
sóknar sem unnin var af MA nemum við Háskóla ís-
lands í námskeiðinu Rannsóknir í bókasafns- og upplýs-
ingafrœði (Research in Library and Information Sci-
ence) þeim Guðrúnu Pálsdóttur, Ingibjörgu Árnadótt-
ur, Ingibjörgu Sverrisdóttur og Ragnhildi Blöndal árið
1993 undir leiðsögn Dr. Anne Clyde. Rannsókn þeirra
beindist meðal annars að einkennum rannsókna
þeirra sem unnar hafa verið á íslandi eða í tengslum
við ísland á sviði bókasafns- og upplýsingafræði,
rannsakendum sjálfum, rannsóknarviðföngum, rann-
sóknaraðferðum og einnig því hvar rannsóknir hefðu
verið birtar. Einkenni íslensku rannsóknanna voru
síðan borin saman við einkenni erlendra rannsókna á
þessu fræðasviði. Niðurstöðurnar leiddu í ljós að
einungis lítill hluti greina sem birtar voru á sviði
bókasafns- og upplýsingafræði hérlendis reyndust
rannsóknargreinar. í mörgum greinanna láðist þar að
auki að geta aðferða, heimilda eða annarra mikil-
vægra atriða þó svo að augljóslega væri um rannsókn
að ræða.
Þar sem sjö ár eru nú liðin frá því umrædd rann-
sókn var unnin vaknaði áhugi á því að athuga hvort
einhverjar breytingar hefðu átt sér stað á þessum
tíma. Þeir nemendur sem sátu námskeiðið Rannsókn-
ir í bókasafns- og upplýsingafrœði á vormisseri 2001
tóku að sér að leita svars við þeirri spurningu. Farið
var á stúfana og fundnar greinar, rit og bækur gefnar
út á árunum 1994 - 2000 sem uppfylltu þau skilyrði
sem sett voru fram af rannsóknarhópnum árið 1993
til að ritverk teldist rannsókn og nánar verður fjallað
um hér á eftir. Þessi ritverk voru síðan greind með
rannsóknina frá 1993 að leiðarljósi, höfundarein-
kenni skoðuð, tegundir útgáfu, rannsóknarefni og
rannsóknaraðferðir sem beitt var. Þessi umfjöllun var
tengd fyrri rannsókninni og jafnframt sett í alþjóðlegt
samhengi. Útgáfur þessara sex ára voru einnig skoð-
aðar í ljósi umræðna og ályktana sem settar voru
fram í greininni frá 1994. Þær aðferðir sem notaðar
voru við rannsóknina voru bókfræðimælingar og
efnisgreining. Markmiðið með rannsókninni var að
athuga hvaða breytingar hefðu átt sér stað á þeim
tíma frá því fyrri rannsóknin var unnin og hverjar
þær breytingar væru.
Að þessu sinni voru einnig skoðaðir nýir þættir
sem vert þótti að athuga og lúta þeir aðallega að
tveimur sviðum; vali á rannsóknarefni og vali á rann-
sóknaraðferðum. Við athugun á rannsóknarefni var
litið sérstaklega á að hve miklu leyti nýleg hugtök á
borö við þekkingarstjórnun, sem notið hefur vinsælda í
rannsóknum annarra fræðigreina, koma fram í rann-
sóknum í bókasafns- og upplýsingafræði. Við athug-
un á rannsóknaraðferðum var hins vegar skoðað
hvort breyttar áherslur í kennslu bókasafns- og upp-
lýsingafræði við Háskóla íslands hafi valdið breyt-
ingum á rannsóknaraðferðum sem notaðar eru. Nú
hafa nemendur val á milli eigindlegra og megindlegra
rannsóknarnámskeiða og þótti því áhugavert að sjá
hvort að þessi nýbreytni hefði haft einhver áhrif.
Fyrri rannsóknir
Rannsóknin sem gerð var af MA nemunum árið 1993
(Guðrún Pálsdóttir et al. 1994 og 1997) er ein af mörg-
um rannsóknum þar sem notast er við aðferðafræði
sem Kalervo Járvelin og Pertti Vakkari (Járvelin og
Vakkari 1990 og 1993) þróuðu til að greina alþjóðlegar
rannsóknir í bókasafns- og upplýsingafræði. Sem
dæmi um aðrar rannsóknir byggðar á sömu aðferða-
fræði má nefna greiningu Maxine Rochester (Roc-
60
BÓKASAFNIÐ 26. ÁRG. 2002