19. júní - 01.11.1927, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Inga L. Lárusdótfir.
19. JÚNÍ
Afgreiðsla:
Sólvellir. — Sími 1095.
X. árg.
Reykjavík, Nóv.—Des. 1927
9.—10. tölubl.
Ekknastyrkir.
Þaö vantar ekki að starf konunar sem móðir sé
viðurkent i orði. Allir virðast vera sammála um það
að heimilið sé hornsteinn þjóðfélagsÍDS, börnin dýr-
mætasta eign þess og undir uppeldi þeirra sé sið-
ferðisþrorski mannkynsins að miklu kominn. Ftest-
um karlmönnum kemur saman um það að verka-
hringur konunnar eigi að vera á heimilinu, þar njóti
hún sin bezt og þjóðfélagið megi ekki missa hana
frá þeim störfum. Menn skyldu þvi halda að þjóð-
félagið sýndi þessar skoðanir á borði. með þvi að
rétta konunni hjálparhönd þegar hún stendur ein
uppi með börn sin, hvort heldur hún er ekkja, skil-
in við manninn eða yfirgefin af honum.
Samkvæml Guðs lögum, eða gamla og nýja testa-
mentinu er það talið ein af fyrstu skyldum tnanns-
ins að hjálpa ekkjum og munaðarleysingjum, biblí-
an minnist ekki sjaldan á að »rétta hlut ekkjunuar«,
en samkvæmt manna lögum, á fslandi, er litið fyrir
ekkjurnar gert.
Samkvæmt slysatryggÍDgarlögunum færekkja verka-
manns eða sjómanns, sem deyr af slysi, 2000 krón-
ur og 200 kr. með hverju barni, einu sinni fyrir alt.
Örkumlist maðurinn, svo hann verði ekki framar
vinnufær, fær konan 4000 krónur útborgað í eitt
skifti. Ekkjur starfsmanna ríkisins fá píslarleg eft-
irlaun og lágan lífeyri úr tryggingarsjóði þeim, sem
starfsmennimir eru skyldir til að greiða af launum
sínum. Einstaka vísar að ekknasjóðum eru til. En
yfirleitt á fátæk ekkja, sem ekki getur séð fyrir sér
sjálf, ekki nema um tvent að velja: að leita á náðir
ættingja, eða fara á sveitina. Séu börnin mörg og
ung eru þau þá venjulega tekin af móðurinni, ann-
aðhvort í gustukaskyni, eða þeim er komið fyrir af
sveitinni. Ekkjan er meira að segja oft flutt á ann-
að landshorn, þar sem hún þekkir engan, hafi mað-
urinn ekki verið búinn að vinna sér sveitfestu þar
sem þau bjuggu, því hún fylgir sveit mannsins eins
og kunnugt er. Enn er það komið undir sanngirni
hverrar einstakrar sveitarstjórnar hvort ekkjan miss-
ir ekki i tilbót borgaraleg réttindi, þvi siðasta alþingi
feldi tillöguna um að styrkur vegna ómegðar og
heilsuleysis væri undanskilinn réltindamissi á sama
hátt og styrkur vegna elli.
Ég veit ekki hvað margar ekkjur eru til á íslandi
né hve margar þeirra þigpja af sveit. En mér er
sagt af kunnugum, að í Reykjavík leiti ótrúlega fá-
ar ekkjur til sveitarinnar og sama sé að segja um
ógiftar mæður. Það er hvorttveggja að altaf loðir
einhver skömm við sveitarstyrkinn i meðvitund fólks,
og að konan gerir silt itrasta til þess að heimilið
þurfi ekki að slitna upp. Nú lætur þjóðfélagið það
afskiftalaust að konan verði oft, sér til bjargar að
vera frá heimilinu heila og hálfa dagana þó börnin
séu þá i reiðiieysi á meðan. Þau missa þá oft um-
hyggju föður og móður í einu, þegar konan á að
fara að annast fyrirvinnuna samhliða sínum eigin
störfum. Það segir sig sjálft að þvi að eins geta blá-
fátækar ekkjur komist af án sveitarstyrks að'þær
geri sem minstar kröfur til lífsins fyrir börnin og
sig sjálfar, búi í ódýrustu og lélegustu húsakynnun-
um og hafi alt af skornum skamti.
I*ær eru ekki fáar konurnar sem vinna úti strit-
vinnu á daginn, hugsa um heimilið á kvöldin og
þvo þvottinn sinn á sunnudögum. Nærri má geta,
hvernig fer um börnin á meðan. Götulífið dregur
þau að sér þegar enginn er til að gæta þeirra. Eldri
börnin verða að fara að vinna fyrir sér sem allra
fyrst og tefjast frá námi sínu þó þau séu komin á
skólaskyldualdur. Hinsvegar vantar eftirlit með námi
yngri barna og eru fátækustu börnin venjulega svo
illa undirbúin þegar þau koma hér i barnaskólann,
að þau komast ekki nema í neðstu bekkina 10 ára
gömul og verður skólanám þeirra þá ekki mikill
undirbúningur undir lífið. Ressi skólaskylda er þó
viðurkenning þjóðfélagsins á því að það beri líka á-
byrgð á uppeldi og lífi þessara barna, sama má segja
um eftirlilið með heilsu skólabarna og berklavarnar-
lögin, sem taka börnin að sér þegar þau eru búin
að missa heilsuna. f*að hefir líka heyrst, að löggjaf-
arnir muni ekki ófúsir að byggja nýtfzku glæpa-
mannahæli handa þeim sem götulifið gerir að and-
legum aumingjum, en hingað til hafa þeir daufheyrst
við kröfunum um að byrgja brunninn áður en barn-
ið er dottið í hann. Ekki væri þó siður þörf á því
að gera mæðrunum kleift að hafa heimilislíf, sæmi-
leg húsakynni og holt viðurværi handa sér og börn-
unum.
Um ekkjur i sveit er nokkuð öðru máli að gegna,
en i aðalatriðunum eru ástæður þeirra þær sömu.
Krafan um ekknastyrki er á því bygð að þjóðfé-
laginu sé skylt að sjá um munaðarlaus börn og að
hvergi verði betra né kostnaðarminna að ala þau
upp heldur en hjá móður þeirra, svo framarlega sem
hún verði ekki talin ófær til að ala upp börn. Ekkna-
styrkir eru fyrst og fremst veittir til þess að heimilið