Alþýðublaðið - 01.07.1989, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 1. júlí 1989
Jón Baldvin Hannibalsson er utanríkisráðherra í ríkisstjórn Framsóknar-
flokks, Alþýðuflokks og Alþýðubandalags. Hún var mynduðu eftir frceg
stjórnarslit í fyrrahaust, þar sem Framsókn og Alþýðuflokkur sögðu skilið
við Sjálfstæðisflokkinn vegna ágreinings um leiðir í ríkisfjármálum. Nú hef-
ur þessi ríkisstjórn starfað einn vetur og þó að hún sé samkvœmt skoðana-
könnunum óvinsœlasta ríkisstjórn sem setið hefur frá því kannanir hófust
er engan bilbug á henni að finna. En þó Jón Baldvin sitji í stjórninni sem ut-
anríkisráðherra, œtlum við ekkert að spyrja hann um utanríkismál, heldur
hvernig hann sem formaður Alþýðuflokksins meti stöðuna á skákborði ís-
lenskra stjórnmála í dag. Á hvern hátt er þessi ríkisstjórn frábrugðin ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar, sem sprakk í háaloft eins og frœgt er orðið?
„Vinnubrögðin í þessari ríkis-
stjórn eru betri. Viðræður milli for-
ystumanna flokkanna eru svo til
daglega. Það er minna um flokks-
pólitískan skotgrafahernað og nið-
urstaðan er sú að i mörgum málum
þá tekst með viðræðum og vinnu að
leysa vandamál sem í fyrri ríkis-
stjórn urðu eins og bögglað roð fyr-
ir brjóstum manna af því þau
fengust varla rædd. Þetta varðar
bæði verkstjórnina og vinnubrögð
og samstarfsmáta forystumanna
flokkanna. Þar með er ekki sagt að
ágreiningsmál séu úr sögunni. Þau
eru minna borin á torg og það er
fremur reynt að fá þau rædd hisp-
urslaust þess vegna hefur gengið
greiðar að fá fram lausnir þó oft séu
það málamiðlanir sem vekja enga
allsherjar hrifningu.
Það er mitt mat að árangurinn
hingað til hafi verið í stórum drátt-
um eins og menn gátu gert sér best
vonir um. Þessi rikisstjórn var
mynduð eftir að Alþýðuflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn höfn-
uðu kollsteypuleið, eftir að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði hafnað
öllum þeim leiðum sem til greina
komu, og þó sérstaklega tillögum
sem forstjóranefndin undir forystu
sjálfstæðismanna lagði fram um
niðurfærsluna . Verðstöðvunin
tókst vel. Hún var nú fyrst og
fremst til að veita nokkurs konar
andrými til að gefa fyrirtækjum og
atvinnulífi grið frá því ástandi sem
hafði skapast á árinu. Allir vissu
fyrirfram að það yrði erfiðleika-
tímabil eftir að verðstöðvun lyki.
Sú var raunin. Það tókst að ná fram
kjarasamningum. Kjarasamning-
arnir við opinbera starfsmenn voru
að mínu mati á skynsamlegum nót-
um, hins vegar var undir lokin slak-
að of mikið á gagnvart
háskólamenntuðum ríkisstarfs-
mönnum.
Ef litið er yfir þingtímabilið sið-
asta, þá er Ijóst að þrátt fyrir þá erf-
iðleika sem stafa af því að stjórnin
hefur ekki hreinan meirihluta í báð-
um þingdeildum, þá eru fá dæmi
þess að ríkisstjórn hafi komið í
gegn jafn veigamikilli löggjöf. Hús-
bréf'akerfinu var komið á, þrír mik-
ilvægir iagabálkar um verðbréfa-
markaðinn, kaupleigufyrirtækin
og viðskiptabanka og seðlabanka,
vaxtalögin, náðust í gegn, svo tekin
séu dæmi“.
Spurning um kjark
— Hvaö uin framtíó þessarar
ríkisstjórnar?
„Við erum staddir á miðju kjör-
tímabili, og segja má að ríkisstjórn-
in standi á þessu sumri frammi fyrir
stórum vandamálum sem ráða
mestu um framhaldið.
Þar standa þessir flokkar frammi
fyrir þeirri spurningu hvort þeir
hafi nægilega pólitíska dómgreind
og kjark til að breyta um stefnu í
veigamiklum málum er varða ríkis-
fjármálin. Það vantar ekki frómar
markmiðslýsingar hjá öllum
stjórnmálaflokkum. Menn vilja
lækka verðbólgu, menn vilja lækka
vexti og fjármagnskostnað, menn
vilja skapa stöðugleika fyrir ís-
lenskt atvinnulíf í framtíðinni. Það
er bara þegar kemur að fram-
kvæmdinni að margir vilja renna af
hólminum. Þessi pólitíski tvískinn-
ungur kemur einna berlegast fram
þegar afstaða er tekin til erfiðra
spurninga í ríkisfjármálum.
Þessi ríkisstjórn, sem og forveri
hennar, höfðu það sem megin-
markmið að ná jöfnuði í ríkisbú-
skapnum. Þær töldu báðar
nauðsynlegt að hækka skatta til að
ná því markmiði. Þeirri fyrri tókst
það ekki og allt stefnir í það að
þessari hérna takist það ekki held-
ur. Niðurstöður fyrstu fjögurra
rnánaða ársins benda til verulegs
halla í ríkisbúskapnum og þegar
horft er til næsta árs þá er hið fræga
fjárlagagat risavaxið.
Nú vita það allir að þú lækkar
ekki verðbólgu né vexti til lang-
frama, nema að hafa reiðu á rikis-
búskapnum. Þú stöðvar ekki heldur
skuldasöfnun hér heima né erlendis
nema með því að hafa rikisbúskap-
inn í lagi. Það er ekki hægt að
hækka skatta endalaust og íslend-
ingar verða að fara að gera það upp
við sig hvað þeir geta sætt sig við að
hið opinbera taki stóran hlut af
þjóðartekjum, hvort heldur riki eða
sveitarfélög.
Einkenni á ríkisbúskapnum hér
er að hann er að miklu leyti lög-
bundin, útgjöld rikisins eru í allt of
miklunr mæli sjálfvirk og að veru-
legu leyti þannig að fjárlög ríkisins
hafa þá tilhneigingu að standast
ekki, vegna þess að ríkið hefur tekið
á sig skuldbindingar á mörgum
sviðum þar sem reikningar berast
bakdyramegin og sprengja ramma
fjárlaganna. Þetta gengur ekki til
lengdar. Þessu verður hins vegar
ekki breytt fyrr en meirihluti þing-
manna gerir sér grein fyrir því að
þeirra hlutverk er að stjórna með
einhver langtímamarkmið í huga en
ekki það eitt að ganga erinda sér-
hagsmuna“.
Það sem þarf að gera
— Hvað þarf ríkisstjórnin að
gera?
„Á ríkisstjórnarfundi fyrir
nokkrum mánuðum þá gerði ég það
að gamni mínu að flytja ræðu þar
sem ég reifaði tillögur um nauðsyn-
legar og óhjákvæmilegar aðgerðir,
og lét þess ekki getið fyrr en eftir á
að ræðan var byggð á minnispunkt-
um og fylgiskjölum frá 22. ágúst
1988. Sama ræðan, sömu vanda-
málin. Fyrri ræðan var flutt yfir
Þorsteini Pálssyni og Steingrími
Hermannssyni í annarri ríksstjórn,
mánuði seinna var sú ríkisstjórn
fyrir bí. Þessi ræða var flutt í nýrri
ríkisstjórn og sömu spurningarnar
lagðar fyrir þessa samstarfsaðila.
Ég bað menn að stilla upp í hug-
anurn einu A4 blaði með tveimur
dálkunr. Annarsvegar skyldu menn
hripa niður í vinstri dálkinn, undir
fyrirsögninni: Það sem allir hér inni
vita að er óhjákvæmilegt að gera. í
hinn dálkinn ættu menn að krossa
við, undir fyrirsögninni: Það sem ég
og minn flokkur treystir sér til að
gera. Þetta var á þeim fundi sem
kynnt var hvað stefndi í mikinn
fjárlagahalla.
í vinstri dálkinum var eftirfar-
andi: Við þurfunr að loka ganrla
húsnæðiskerfinu. Gegnum það
hafa verið gefin út lánsloforð í
hverjum mánuði, nreð niðurgreidd-
um vöxtum, gjafalán, að tveimur
þriðju til fólks sem á fyrir nrjög gott
íbúðarhúsnæði og hefur enga þörf
fyrir þessa styrki. Með því má spara
á bilinu einn og hálfan til tvo millj-
arða króna.
Burt með______________________
búvörusmninginn_______________
„í öðru lagi er landbúnaðarkerf-
ið. Það er óhjákvæmilegt að rifta
búvörusamningnum, en það eitt er
ekki nóg, það þarf að afnema laga-
skuldbindingar ríkisins um verð á
allri landbúnaðarframleiðslu og
sölu þeirra sem byggist á búvöru-
lögunum sem kveða á um slíkar
skuldbindingar ríkisins.
Einnig eru ýmsar búgreinar svo
sem loðdýrarækt, sem ríkið hefur
mokað í peningum, gjörsamlega
gjaldþrota. íslenska ríkið hefur
engin efni á þessu, þeim peningum
má eyða á skynsamlegri hátt. Þarna
má spara að minnsta kosti tvo til
þrjá milljarða.
Þriðja: Fjárfestingar, eins og t.d.
til vegamála. Þar ættum við núna
að slá af nýframkvæmdum og láta
okkur nægja viðhald vegakerfisins
að sinni, spara þar einn og hálfan
milljarð.
Fjórða: Stærsti útgjaldaliður
þess er heilbrigðiskerfið. Það er
enginn ágreiningur um það í þessari
ríkisstjórn að þar á allt að vera
mestan part ókeypis og allir eiga að
sitja við sama borð hvað það varð-
ar. En vöxtur þess er sjálfvirkur og
rekstur þess í mörgum tilfellum af-
leitur. Það liggja fyrir tillögur um
að sameina tvo hátæknispítala í
einn, breyta einum í öldrunarþjón-
ustustofnun, sem mikil eftirspurn
er eftir. Sparnaður við það yrðu
mörg hundruð milljónir. Einnig
liggja fyrir tillögur um lyfjaverð-
myndun og apótekarakerfið ís-
lenska. Þar er hægt að spara
fimnrhundruð milljónir. Enn eitt
dæmi er samningsgerð við sérfræð-
inga innan læknastéttarinnar, sem
sækja sér laun uppá tiu til tuttugu
milljónir, nánast með sjálfvirkum
hætti niðrí Tryggingastofnun.
I skólamálum voru í fyrra uppi
tillögur um sparnað upp á 600
milljónir, sem m.a. felast í því að
hætta að starfrækja skóla sem eru
hálftómir.
Lánasjóður íslenskra náms-
rnanna er örlátasta styrkjakerfi sem
nokkur þjóð hefur fundið upp,
stefnir í að verða þriggja milljarða
dæmi. Við höfum ekki efni á því.
Svo er það vöxtur opinbera geir-
ans í mannahaldi. í fyrra fjölgaði
opinberum stöðugildum á bilinu
400-700. Þetta er lögbundin fjölg-
un, sem verður að stöðva. Það má
gera með því að selja opinberar
þjónustustofnanir, og það myndi
þá skera úr um hvort atvinnulífið
vill kaupa þjónustu þeirra á því
verði sem hún kostar.
Einnig þarf að koma í veg fyrir
æviráðningar opinberra starfs-
manna. Það er kerfi sem er í stíl við
nítjándu aldar lénsfyrirkomulag.
Einnig má bæta við við ýmsum
þáttum s.s. ýmsu í sjávarútvegi en
látum það liggja á milli hluta.
Með þessum aðgerðum mætti
koma á raunverulegum jöfnuði í
ríkisbúskapnum, svo og að stöðvuð
yrði sjálfvirk þensla ríkisgeirans.
Við gætum með þessu komið á
jafnvægi á peningamarkaði og
þarmeð yrði stöðvuð skuldasöfnun
hins opinbera svo og lækkað fjár-
magnskostnað og vexti, ég tala nú
ekki um þegar á móti kemur hag-
ræðing eins og sú sem felst í samein-
ingu banka. Inní þetta koma
samningar EFTA við EB sem fela í
sér opnun peningamarkaðarins".