Tíminn - 29.12.1960, Side 6

6
TÍMINN, flmmtudaglnn 29. dcsember 1960.
MiNNING:
Jóhannes Örn, skáld
á Steðja
Hinn 22. október var til grafar
borinn á Akureyri Jóhannes Örn
Jónsson skáld og fræðimaður á
Steðja 68 ára að aldri. Með honum
er fallinn í valinn merkur fræði-
maðui' og góður drengur, sem marg
ir munu minnast með hlýhug og
þakklæti. Örn á Steðja, eins og
hann var venjulega kallaður, var
Skagfirðingur að ætt og uppeldi.
Að honum stóðu merkar bænda-
ættir í Skagafirði og víðar, dugn-
aðar og greindarfólk. Hann var
fæddur 1. október 1892 að Árnesi
í Lýtingsstaðahreppi, er áður hét
Neðra-Lýtingsstaðakot, sonur Jóns
Jóhannessonar, bónda þar. Móðir
Arnar’ hét Ólína, sem lézt þegar
hann var á barnsaldri og hafði
hann aldrei af henni nein kynni.
Örn ólst upp hjá föður sínum
og stjúpu, Gróu Sveinsdóttur, og
átti jafnan heima í Árnesi síðan,
unz hann stofnaði heimili sjálfur.
Vandist hann snemma öllum al-
gengum sveitastörfum og þótti lag
vir’kur og hagsýnn.
Engrar fræðslu naut hann í upp
vextinum fram yfir almenna barna-
fræðslu, sem oft var af skornum
skammti á þeim dögum. Hann var
prýðilega greindur og mun hafa
haft sterka þrá til meiri menntun-
ar, en fjárþröng og aðrar ástæður
hömluðu því. Af sjálfsdáðum aflaði
hann sér margs konar fróðleiks og
menntunar og mátti teljast prýði-
lega að sér. Las t. d. Norðurlanda-
málin og varð ritfær í bezta lagi.
Rithönd skrifaði hann sérstaklega
fagra og talaði og ritaði gott og
hreint mál. Hann var snemma
skáldmæltur vel og orti mikið af
kvæðum og stökum. Mörg af kvæð
um hans og stökum voru birt í
blöðum og tímaritum austan hafs
og vestan. Hann hóf ungur söfnun
á þjóðsögum og öðrum þjóðlegum
fróðleik og vann að því alla ævi
af frábærri elju. Helztu rit hans
voru þessi: Burknar, Ijóðmæli 1922,
Dulsjá, Skuggsjá og Sagnablöð og
síðast Sagnablöð hin nýju, sem út
komu 1957. Auk þess átti hann í
handriti mikið safn þjóðsagna og
annars fróðleiks, sem að mestu
mun hafa verið frágengið til prent
unar, er hann lézt. Hann eignaðist
smátt og smátt gott bókasafn og
kunni manna bezt að meta góðar
bækur.
Hann kvæntist vorið 1930 Sigríði
Ágústsdóttur frá Kjós í Reykjar-
firði í Strandasýslu, góðri konu og
greindri. Er hún alsystir dr. Símon
ar Jóh. Ágústssonar og þeirra
systkina, sem öll eru vel greind.
Búskap byrjuðu þau sama vorið í
Fagranesi í Öxnadal. Bjuggu þau
þar í þrjú ár við þröngan fjárhag
og lítil þægindi. Frá Fagranesi
fluttu þau að Neðstalandi í Öxna-
dal og bjuggu þar í eitt ár. Báðar
eru jarðir þessar nú í eyði. Festu
þau þá kaup á býlinu Steðja á
Þelamörk og bjuggu þar jafnan
síðan. Næstliðið vor brugðu þau
svo búi og fluttu til Akureyrar,
enda var Örn þá farinn að heilsu.
Steðji er lítil jörð og landþröng.
Er þar erfitt til ræktunar og bratt-
lendi mikið eins og víðar í dölum
Norðurlands. Þrátt fyrir erfiða að-
stöðu komust þau þar vel af, sér-
staklega hin síðari ár, enda nutu
þau þá aðstoðar uppkominna barna
sinna að meira eða minna leyti.
Börn þeirra eru 4, Ævar, Reginn,
Æsa og Haki, sem enn er innan
fermingaraldurs. Öll eru þau
systkini væn og vel gefin. Eftir að
Örn kom að Steðja tók hann sér
höfundarnafnið: Örn á Steðja, og
undir því nafni var hann kunnur
um land allt.
Á Steðja byggði hann gott íbúð-
arhús fyrir 15 árum síðan. Um þá
byggingu sá að mestu Ævar sonur
hans, sem þá var 14 ára og þótti
það vel gert af unglingi. Talsverð-
ar ræktunarframkvæmdif hafði
Örn þar með höndum, svo að býlið
framfleytti meiri bústofni en ella.
Búskapur hans varð raunar aldrei
stórbrotinn, en arður af búinu
dugði þó fyrir heimilisþörfum.
Mátti því telja að honum og fjöl-
skyldu hans liði þar vel hin síðari
ár. Á Steðja var jafnan gestrisni
og hjálpsemi í öndvegi. Munu sveit
ungar þeirra hjóna og fjölmargir
aðrir minnast margra ánægju-
stpnda á heimili þeirra fyrr og
síðar. Kynni okkar Arnar' hófust
með þréfaskriftum haustið 1917.
Snemma vetrar 1920—21 kom
hann svo vestur á Snæfellsnes og
dvaldi á heimili foreldra minna,
Hofgörðum, vetrar’langt. Bundumst
við þá vináttuböndum, er héldust
æ síðan. Hin síðari ár kom ég að
jafnaði að Steðja á ári hverju og
stundum oftar. Dvaldi þá oftast í
viku eða lengur í einu og sumarið
1955 var ég þar í kaupavinnu um
tíma. Var þá oft margt spjallað og
ekki sízt um kveðskap og þjóðleg
fræði, sem voru okkur báðum hug-
þekk. Voru þær' samræður báðum
til ánægju.
Örn á Steðja vissi ég fróðastan
manna um mannanöfn á íslandi
allt frá landnámstíð. Mun hann
hafa skrfað fleiri e eina ritgerð
um það efni, en eigi er mér kunn-
ugt um hvort þær hafa verið prent
aðar. Frá engum fékk ég skemmti-
legri nó betur skrifuð sendibréf.
Fór þar saman fögur rithönd og
góður stíll. Bréf hans voru oftast
full af margs konar fróðleik og
smellnum stökum, sem ánægja var
að lesa. Ljóðabréf fékk ég a. m. k.
eitt frá honum og reyndi að borga
f sömu mynt.
Þjóðsagnasöfnun mun þó hafa
verið honum hugþekkast allra
fræða, enda vann hann að henni
allt frá unglingsárum sínum. Eins
og áður er getið hafa komið út eft
ir hann margar þjóðsagnir og ann
ar fróðleikur. Sé þar um einhverjar
villur eða missagnir að ræða, er
það eigi hans sök, því að hann vildi
hafa það eitt, er sannast var og
réttast.
Þegar ljóðabók hans, „Burknar",
kom út 1922 vakti hún allmikla at-
hygli, enda voru þar mörg kvæði
vel kveðin. Einnig vel þýdd ljóð
úr Norðurlandamálunum. Útgáfu
bókarinnar kostaði hann sjálfur og
varð hún dýr. Mun hann ekki hafa
grætt á henni fé, heldur hið gagn-
stæða. Útsölumenn hennar munu
heldur ekki hafa allir reynzt áreið
anlegir. Kunnugt er méi t. d. um
það, að maður nokkur tók að sér
að selja 50 eintök af bókinni en
gerði aldrei nein skil. Hafi margir
verið slíkir, er ekki undariegt þó
að útgáfa bókarinnar yrði óarð-
bær. Eigi voru prentaðar eftir
hann fleiri ljóðabækur, en af og
til birtust eftir hann ýmis kvæði
og stökur í blöðum og tímaritum.
Mikið safn kveðskapar mun hann
hafa átt í handriti. Verður vonandi
eitthvað af því prentað síðar. Eigi
varð hann heldur hökufeitur af
fræðimennsku sinni, en einhvern
örlítinn fræðimannastyrk mun
hann hafa fengið hin síðari ár.
Enn er eitt ótalið, sem Örn vann
að í tómstundum sínum, en það
var bókband. Að því vann hann
jafnan á vetrum meira eða minna,
ekki sízt þegar heilsu hans var
þannig varið að hann var eigi fær
til útistarfa, sem oft var hin síðari
ár. Hann var alla ævi heilsutæpur
og seinustu árin gekk hann aldrei
heill til skógar.
Örn á Steðja var um margt sér-
stæður persónuleiki. Hann var
hreinlyndur, trygglyndur og vin-
fastur, vandaður og hrekklaus og
gat jafnvel stundum verið dálítið
barnalegur. Mér var hann ávallt
sem bezti bróðir og á vináttu okk-
ar féll aldrei neinn skuggi. Fyrir
löngu síðan hétum við hvor öðrum
því að sá er lengur lifði, skyldi
fylgja hinum til grafar, ef þess
væri nokkur kostur. Það heit gat
ég staðið við. Hann var einlægur
trúmaður eins og mörg af ljóðum
hans bera vitni um. Enginn nema
sannur trúmaður hefði t. d. getað
ort þetta fallega vers:
Mín trú er veik sem visið strá,
það viðurkenna skal.
Ó, herra, lát mig ljós þitt sjá
í lífsins þokudal..
Og láttu klökkna kalda hjartað
mitt
við kærleiksríka föðurbrjóstið
þitt.
Örn á Steðja er einn af þeim fáu
mönnum, sem mér verða ógleyman
legir. Með þessum fátæklegu minn
ingarorðum vil ég færa honum
látnum mínar beztu hjartans þakk
ir fyrir margar ánægjulegar sam-
verustundir og órofa tryggð fyrr og
síðar. Við hann eiga vel orð skálds
ins:
Hög var höndin, hagur andinn,
hógvær lund og reglubundin.
Varla mun á voru landi
verða betri drengur fundinn.
Blessuð sé minning hans.
Bragi Jónsson
frá Hoftúnum.
Húseigendur
Gen vtð og sfilli olíukvnd-
ingartá’KÍ. ViðgerÖir á aiis
konar neimiíistækjum. IVý-
smíði i átið tagmann ann-
ast verk'ð Sími 24912.
■ trúlofunarhringar ,
Kff sendir um allt land.
jV Skrifið og biðjið um ,
hringamál.
^BhALLDÓR SIGURÐSSON^
Skólavörðustíg 2, II, hæð.
Minning: Gísli Óskarsson, Höfn,
Hornafirði.
Llfið er fljótt
líkt er það elding sem
glampar um nótt.
Eg stóð sem lömuð er ég
frétti að Gísli litli Óskarsson
frá Höfn í Hornafirði væri lát
inn, yndi og eftirlæti foreldra
sinna og augasteian afa og
ömmu.
Hvílíkt áfall fyrir foreldr
ana sem höfðu bundið ótal
bjartar vonir við indæla dreng
inn sinn en sem svo fljótt hef
ur orðið að hlýða hinni miklu
Skrautflugeldar
í öllum regnbogans litum.
stjörnuijós og biys í miKlu
úrvali
Sími 13508.
Kjörgarðí Laueaveg' 59
Austurstræti 1
köllun. Já, fegurstu blómin
fölna á einni hélunótt. Því
miður er það ekki á mannlegu
valdi að bæta neitt hinn
mikla missi, en ég veit að allir
vinir foreldra hans, vildu ef
þeir gætu létt örlítið hyrð-
ina, sem lögð hefur verið á
þau.
En þeir sem guðirnir elska
deyja ungir og það er mín
bjargföst trú að hann hafi
verið kallaður héðan til að
starfa í hópi hinna himnesku
hersveita á landi lífsins á
hinni miklu hátíð ljóssins sem
í vændum er.
Guð gefi foreldrum hans
og öllum ástvinum styrk til
að bera sorgina.
Ó, hve ég gle&st, minn Guð
og faðir blíði
cið gaf&tii. mér þá trú í lífsins
stríði
að dttuðunum vann son þin-n
sigur yfir
Þinn sonur lifir.
Vinkona.
Auglýsið í Tímanum
Blaðburður
Tímann vantar ungling eða eldri mann til blað-
burðar um Tryggvagötu.
AFGREIÐSLA TÍMANS
sími 12323
V erkamannafélagið
Dagsbrún
Félagsfundur verður haldinn i Iðnó föstudaginn
30. des. 1960, síðdegis. Fundarefni. Tillögur félags-
ins til breytinga á samningum við atvinnurek-
endur.
Áríðandi að félagsmenn fjölmenni.
Stjórnin.
Jarðarför
Steinunnar Þórarinsdóttur,
Kópavogshæli,
fer fram frá Dómkirkjunni föstudaginn 30. des. kl. 10,30 f. h. —
Blóm og kransar afþökkuð.
F. h. aðsfandenda.
Margrét Auðunsdóttir.
Elskuleg eiginkona, móðir, tengdamóðlr og amma
Guðrún Jónsdóttir
frá Tobbakoti, Þykkvabæ,
andaðist á Landsspítalanum 23. þessa mánaðar.
F.h. aðstandenda
Gunnar Eyjólfsson.