NT - 01.04.1985, Blaðsíða 10

Vöndur
á
veisluborð
Ferming! Páskar!
Vantar skreytingu á fermingarborðið?
Eða bara smá blómavönd?
Við sérhæfum okkur í gerð fallegra
blómaskreytinga fyrir veislur og jarðar-
farir.
Sendum út á land ef óskað er.
Hringið í síma 16650 eða lítið inn.
Verið velkomin.
STRÁI
Blóma- og gjafavöruverslun.
Laugavegi 62. Sími 16650.
Auglýsingasími fasteigna
er 18-300
SKj
HUSGÖGN OG
INNRÉTTINGAR
SUÐURLANDSBPAUT18
68 69 00
Gullfalleg ítölsk sofasett
Margar gerðir nýkomnar
Ótrúlega lágt verð:
Frá kr. 44.850.- í tauáklæði
og frá kr. 67.500,- í leöuráklæöi
Mánudagur 1. apríl 1985 10
Theodór Gunnlaugsson
frá Bjarmalandi í Öxarfirði
Fæddur 27. mars 1901
Dáinn 12. mars 1985
Þann 12. þessa mánaðar barst okk-
ur Öxfirðingunt búsettum sunnan
heiða sú sorgarfregn, að sá ágæti,
þjóðkunni sveitungi okkar, Theódór
Gunnlaugsson bóndi, náttúru-
fræðingur og rithöfundur frá Bjarma-
landi væri látinn. Hann hafði orðið
bráðkvaddur þá um morguninn, hnig-
ið skyndilega út af í stól sínum, án
þess að nokkur veitti því sérstaka
athygli, og hvarf þannig hljóðlega, -
á þann hátt sem æskilegastur er, - yfir
á önnur og hulin tilverusvið.
Þótt ég vissi vel um aldur þessa
gamla og góða vinar míns og kennara,
- hann vantaði aðeins nokkra daga til
þess að ná 84 ára aldri, - og væri vel
kunnugt um að heilsu hans væn
þannig háttað, að kallið gat komið
hvenær sem var, þá kom mér þessi
fregn engu að síður á óvart. Og
raunar hlýtur andlátsfregn góðs vinar
alltaf að koma á óvart, hver sem
aldurinn er. Við vonumst ávallt til að
geta haldið vináttutengslunum góðu
sem lengst og hljótum því að hrökkva
við, með djúpa hryggð í huga, þegar
fregnin berst um það, að nú sé þess
enginn kostur lengur.
Theódór frá Bjarmalandi var á
ýmsan hátt alveg einstakur áhuga og
athafnamaður. Hann var ekki aðeins
mikilvirkur bóndi og ágætur heimilis-
faðir um áratugaskeið, heldur einnig
þjóðkunnur rithöfundur og sjálf-
menntaður náttúrufræðingur og nátt-
úruskoðari, sem vakti almenna at-
hygli fyrir fróðlegar og skemmtilegar
bækur, sem hann sendi frá sér og
skráði, - og tyrir ótrúlega margar
áhugaverðar ritgerðir um ýmis nátt-
úrufræðileg efni, sem birtust í blöðum
og tímaritum.
Þessa kunna og ágæta sveitunga
míns og vinar verður hér minnst með
aðeins nokkrum orðum.
Theódór var fæddur 27. mars árið
1901 á Hafurstöðum í Öxarfirði.
Foreldrar hans voru Gunnlaugur Þor-
steinn Flóventsson bóndi þarog Jakob-
ína Rakel Sigurjónsdóttir. Hann var
yngstur í hópi fjögurra systkina sem
upp komust og öll urðu líka merkir
og kunnir þegnar. Hann útskrifaðist
úr Samvinnuskólanum vorið 1920 og
var síðan kennari næstu vetur, - í
Öxarfjarðarhreppi 1921-1923 og
1925-1926, og í Fjallahreppi 1923-
1925.
Við tveir, gamlir sveitungar og
vinir, sem báðir vorum í farskóla
Öxarfjarðar á þessum árum hjá The-
ódór, hittumst nýlega og rifjuðum
upp gamlar minningar frá þeim árum.
Okkur bar ágætlega saman um, að
Theódór hefði verið einstaklega góð-
ur og skemmtilegur kennari, sem
okkur þótti öllum vænt um. Alveg
sérstaklega munum við þó eftir, hve
hann lék sér oft við okkur, sagði
skemmtilegar sögur og fór í göngu-
ferðir með okkur út í náttúruna þegar
vora tók, til þess að fræða okkur um
jurtir, dýr og steina og um fegurð
himins og jarðar. Áhugi náttúrufræð-
ingsins og náttúruskoðarans var þá að
sjálfsögðu vaknaður fyrir löngu.
Þótt Theódór væri ein-kar áhuga-
samur og farsæll kennari, hafði hann
ekki kennarapróf, kaus því að draga
sig þar í hlé og gerðist bóndi á
fæðingarstað sínum, Hafurstöðum,
árið 1925. Það sama ár kvæntist hann
unnustu sinni, Guðrúnu Pálsdóttur
frá Svínadal í Kelduhverfi.
Næstu þrettán árin bjuggu ungu
hjónin í sambýli við Helga, bróður
Theódórs. En árið 1938 fluttu þau í
nýtt og myndarlegt steinhús, sem þau
höfðu byggt sem nýbýli úr
Hafurstaðalandi og nefndu Bjarma-
land. Eftir það kenndi Theódór sig
alltaf við býli sitt.
Eins og kunnugir vita eru Hafur-
staðir syðsti bær í Öxarfirði, langt frá
alfaraleið. Hér var því um afar stórt
átak að ræða hjá ungu hjónunum og
sýnir að sjálfsögðu best áræði og
dugnað Theódórs. Og vitaskuld réðst
ungi bóndinn í verulega nýrækt sem
mikill kostnaður fylgdi. En með fá-
gætum dugnaði og fyrirhyggju tókst
ungu hjónunum að vinna bug á öllum
erfiðleikum sem þessum framkvæmd-
um fylgdu.
Og þarna bjuggu þau síðan mynd-
arbúi til ársins 1957, eða samtals
nítján ár, en með árunum í Hafur-
stöðum bjuggu þau samtals á fæð-
ingarstað Theódórs í 32 ár.
Á þessum árum eignuðust þau
hjónin fimm mannvænleg börn, sem
öll hafa reynst ágætir þegnar eins og
foreldrarnir. Þau eru þessi eftir
aldursröð:
1. Þorbjörg, f. 13. júlí 1926, gift
Sigurði Gunnarssyni frá Arnarnesi í
Kelduhverfi, búsett á Húsavík.
2. Guðmundur, f. 1. október 1927,
bóndi á Austara-Landi í Öxarfirði,
ókvæntur.
3. Gunnlaugur, f. 1. desember 1929,
bóndi á Austara-Landi í Öxarfirði,
ókvæntur.
4. Halldóra, f. 23. mars 1933, hús-
freyja á Húsavík.
5. Guðný Anna, f. 24. ágúst 1947,
húsfreyja á Húsavík.
Þótt mestur tími Theódórs færi að
sjálfsögðu löngum á þessum árum í
bústörfin, í forsjá stórs heimilis, sinnti
hann engu að síður mörgu öðru.
Hann vann til dæmis að ýmsum
félagsmálum fyrir sveit sína og var
mörg ár endurskoðandi hjá Kaupfé-
lagi Norður-Þingeyinga. En lang-
mestum tíma, auk bústarfanna, mun
hann þó hafa varið til refaveiða,
ritstarfa og náttúrufræðiiðkana.
Snemma á þessu árabili tekur hann
að sér refaveiðar í Öxarfirði og einnig
stundum í öðrum sveitum. Og á því
sviði náði hann slíkri leikni, lærði svo
til fulls að þekkja öll viðbrögð og
hátterni lágfótu, - og einnig líkja eftir
öllum hljóðum hennar, sem eru marg-
vísleg eftir ýmsum aðstæðum dýrsins,
að hann varð landskunnur fyrir þessa
fágætu þekkingu sína á íslenska
refnum. Og ekki dró það úr orðstír
hans á þessu sviði, þegar hann sendi
frá sér stóra og fróðlega bók um
rebba, sem hann nefndi „Á refaslóð-
um“. Búnaðarfélag íslands gaf bók-
ina út árið 1955 og er hún nú löngu
uppseld.
En engu minni tíma mun þó The-
ódór hafa eytt til náttúrufræðiiðkana
af margvíslegu tagi og fjölmargra
fræðigreina, sem hann skrifaði og
birtust bæði í blöðum og tímaritum á
þessum árum. Er næsta furðulegt að
hugsa um, hvernig hann gat komið
þessu öllu í verk með umsjá stórs
heimilis.
Þá má ekki gleyma að geta þess, að
hann bætti mjög siiungastofninn í
Hafursstaðavatni með klaki og var
örugglega fyrstur manna við slík störf
á þessum slóðum. Einnig er skylt að
geta þess, að hann var forgöngumað-
ur í héraðinu í refarækt og rak sjálfur
lengi stórt refabú á Bjarmalandi um
þetta leyti. Eru hér en fram talin
glögg dæmi um árvekni Theódórs og
dugnað. Þetta mun hafa verið á árun-
um kringum 1930.
Af ástæðum, sem hér verða ekki
raktar sérstaklega, tók fjölskyldan þá
erfiðu ákvörðun árið 1957 að flýtja
burt frá Bjarmalandi og setjast að í
Austara-Landi í Öxarfirði sem þá var
laus til kaups, og öll aðstaða til
búskapar var miklu auðveldari en
frammi í heiðinni.
Synir hjónanna, þeir Guðmundur
og Gunnlaugur, voru þá fullvaxnir
fyrir nokkru, ákveðnir í að verða
bændur og tóku því að sér bústjórnina
í Austara-Landi. Þótt Theódór vant-
aði enn fjögur ár í sextugt, var hann
farinn að þreytast töluvert vegna
óhemju erfiðis fyrri ára, svo að það
kom sér einkar vel, að hann gæti farið
að hægja nokkuð á sér og þá j afnframt
sinna meira hugðarefnum sínum, sem
alltaf voru mörg eins og fyrr.
Þar áttu þau hjónin síðan heima
með sonum sínum í nítján ár, eða til
ársins 1976 er þau fluttu í elliheimilið
Hvamm á Húsavík.
Að sjálfsögðu tók Theódór oft þátt
í bústörfunum næstu árin með sonum
sínum. En nú var aðstaða hans gjör-
breytt frá því sem áður var. Nú höfðu
synir þeirra, bráðröskir báðir, bú-
stjórnina á hendi og ætluðust til, að
nú hefði faðir þeirra það eins frjálst