Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Blaðsíða 50

Valtýr Sigurðsson borgarfógeti:
SJÁLFSTÆÐI OG STAÐA DÓMARA
í NÚTÍÐ OG FRAMTÍÐ1}
í því sambandi má spyrja: Með hvaða hætti tryggir löggjafinn sjálf-
stæði dómstóla og dómara?
1 2. gr. stjórnarskrárinnar segir: „Alþingi og forseti Islands fara
saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnvöld samkvæmt
stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdar-
valdið. Dómendur fara með dómsvaldið."
„Stjórnarskráin býður því, að til skuli vera sérstakar stofnanir,
dómstólar, og að þeir skuli hafa með höndum tiltekinn þátt ríkisvalds-
ins, dómsvaldið. En sjálfstæðir dómstólar, óháðir öðrum handhöfum
ríkisvaldsins, þykja hvarvetna meðal stjórnfrjálsra þjóða bezta trygg-
ingin fyrir réttvísi og réttaröryggi. Dómendur fara því í sjálfu sér með
engu veigaminna hlutverk en aðrir aðalhandhafar ríkisvaldsins, enda
er þeir í 2. gr. stjskr. settir á bekk með löggjafaraðilanum og æðstu
handhöfum framkvæmdarvaldsins.“
Þetta segir í Stjórnskipun íslands eftir Ólaf Jóhannesson.
Þegar litið er til stöðu dómarans í stjórnkerfinu og þess mikilvæga
hlutverks sem honum er ætlað í stjórnskipun landsins vekur það athygli
hversu fá fyrirmæli er að finna í stjórnarskránni eða öðrum lögum þar
sem vikið er að réttindum og skyldum dómara einvörðungu.
1 grein þessari mun ég að mestu fjalla um sjálfstæði og stöðu
embættisdómara almennt án þess að gera greinarmun á því hvort þeir
hafa með höndum umboðsstörf eða ekki. I því sambandi mun ég rekja
helstu lagaákvæði er varða dómara sérstaklega svo og freista þess að
skýra í hverju sjálfstæði dómara er fólgið og hverjar takmarkanir
sjálfstæði þeirra eru settar.
Sjálfstæði dómara er hugtak sem hvorki er skilgreint í lögum né
kemur þar beinlínis fyrir. En lítum þá á þau ákvæði sem með ein-
hverjum hætti varða sjálfstæði dómara.
1) Grein þessi er byggð á framsöguerindi, sem flutt var á aðalfundi Dómarafélags íslands
23. október 1988.
44