Réttur - 01.02.1926, Blaðsíða 143

Rjettur] BARÁTTAN UM HEIMSYFIRRÁÐIN 145
framvarpinu. Neyttu þeir allra bragða til þess að þátttakan
yrði sem minst. T. d. lýsti Stresemann því yfir, að jafnvel þó
frumvarpið yrði samþykt mundi engin stjórn fást til að fram-
kvæma það. Með þessu reyndu þeir að telja fólki trú um að
atkvæðagreiðslan væri undir öllum kringumstæðum þýðingar-
laus. Kommúnistar aftur á móti gerðu alt, sem hugsanlegt var,
til þess að fá sem mesta þátttöku, en þeir voru í rauninni
eini flokkurinn sem starfaði að undirbúningi atkvæðagreiðsl-
unnar, því enda þótt sósíaldemókratar gengu með þeim í
þinginu, þá gerðu þeir það nauðugir og ljetu sig þátttökuna
litlu skifta. í rauninni vildu þeir helst komast að samkomulagi
við hina flokkana um það, hvernig málið skyldi til lykta ieitt,
en er það tókst ekki, og þeir, — fyrir ákafa fylgismanna
sinna — höfðu orðið þess valdandi, að þjóðaratkvæði var
ákveðið, vildu þeir í hjarta sínu helst að frumvarpið yrði felt.
Þegar kom að kjördegi, beittu borgararnir öllum brögðum
til þess að fólkið sæti heima. Tóku þeir ríkisstofnanirnar í
þjónustu sína til þess. Lögreglan bannaði fundi kommúnista
víðast hvar um landið eða sundraði þeim, eftir að þeir höfðu
verið settir. Þá hótuðu og ýmsir atvinnurekendur að segja þeim
mönnurn upp, sem atkvæði greiddu, því ekki var um það að
villast, að færu þeir, þá mundu þeir segja »já«. Kóngar og
keisarar höfðu vitanlega setið af »guðs náð« í Þýskalandi sem
annars staðar, enda ljet nú kirkjan ekki sitt eftir liggja, til þess
að þeir fengju kröfum sínum framgengt. Sjest hjer sein oftar
hve mikla virðingu borgarastjettin ber fyrir kosningarjetti manna,
þegar hún heldur að atkvæðin verði henni andsnúin.
Þrátt fyrir allan þennan djöfulgang og raunverulega svifting
á atkvæðisrjettinum, þó ekki væri hún formleg, greiddu 15
niiljón kjósenda atkvæði með frumvarpinu. Og þótt atkvæðin
væru ekki nógu mörg til þess að frumvarpið yrði að lögum,
þá er ekki hægt að segja annað en að þetta væri stór sigur fyrir
kommúnistaflokkinn þýska, sem með þessu máli vann sjer
traust og hylli fjölda fólks, sem áður hafði ekki fylgt honum
að málum. Fyrir afskiftaleysi sósíaldemókrata af undirbúningi
10