Börn og menning - 2019, Blaðsíða 16

Börn og menning16
heimsbókmenntum sem voru oft bækur sem móðir
hennar hafði mælt með, t.d. Óbærilegur léttleiki tilver-
unnar. Mörg lásu samt frekar á ensku en íslensku. Að-
spurð um ástæður stóð ekki á svörum. Það efni sem til
var á íslensku heillaði ekki og oft þóttu þýðingar ekki
nógu góðar.
Þátttakendur töluðu einnig um að það væri eiginlega
bara auðveldara að horfa á t.d. Netflix. Ég spurði hvers
vegna eitthvað þætti „auðveldara“ en annað. Einum
þátttakanda þótti hún þurfa að vera í æfingu við að lesa,
svipað og að vera í líkamlega góðu formi. Þátttakandinn
sagðist finna það hjá sjálfri sér að það væri auðveldara að
lesa ef hún gerði það reglulega en erfiðara að byrja eftir
eitthvert hlé. Henni þótti „auðveldara“ að horfa á þátt
því það reyndi ekki jafn mikið á einbeitinguna.
Hvað skiptir máli?
Það skiptir miklu máli að lesandi geti tengt við persón-
ur á einhvern hátt, hvort heldur sem það er tengt
áhugamálum, þrám, upplifunum, vandamálum eða
því að vera á svipuðum slóðum í þroska. Maria Niko-
lajeva, sérfræðingur í barnabókmenntum, skrifar að
séu persónur frábrugðnar raunverulegu fólki sé fátt
sem hægt sé að læra af þeim. Aftur á móti ef persónur
líkist raunverulegu fólki geti lesendur öðlast dýrmætan
skilning á hugsunum annarra og þannig þjálfast í fé-
lagsfærni¹. Þó svo að Nikolajeva hafi barnabókmenntir
í huga gildir það sama um ungmennabókmenntir. Það
er ekki bara mikilvægt fyrir félagsþroska að geta sett sig
í spor annarra heldur getur það aukið sjálfsþekkingu,
skilning á hegðun manna og fólk áttar sig betur á sam-
félaginu og uppbyggingu
þess.
Einn viðmælandi minn
í rannsókninni, „Anna“,
18 ára, staðfestir þessi orð
Nikolajeva enn frekar, því á
sama hátt og það er ómögu-
legt að tengja við líf óraun-
verulegra persóna er einnig
erfitt að tengja við einhvern
sem er ólíkur manni sjálf-
um. „Anna“ var nefnilega
ekkert sérstaklega spennt
að lesa Arnald Indriðason og þegar hún var innt eftir
ástæðum þess var þetta svarið:
„Vegna þess að þetta er langoftast um einhverja
karla. Og ég tengi mjög lítið við miðaldra karla sem
eru í löggunni í Reykjavík.“
Aðrir viðmælendur töluðu um hvað þeir teldu að gæti
höfðað til jafnaldra þeirra. Þar á meðal „Danni“, 17 ára:
„Það er ekkert nákvæmlega sem ég get sagt „já þetta
er það sem ég vil sjá“. En ég held klárlega að krakkar
sem ég umgengst vilji klárlega bara svona venjulegar
sögur eins og t.d. SKAM er búið að vera mjög vin-
sælt, þar er farið inn í hversdagsleikann og svoleiðis,
og ég held að slíkar bækur gætu orðið vinsælar.“
SKAM-þættirnir fjalla í stuttu máli um ungt fólk sem
glímir við svipuð vandamál og ungmenni í raun-
veruleikanum: samskipti kynjanna, sjálfsmynd, kyn-
ferði, sálræna erfiðleika, trú og menningu. Með því að
lesa um eða horfa á persónur sem líkjast fólki í raun-
veruleikanum getur ungt fólk sett sig í spor annarra
og fundið tengingu við sameiginlegan þroska, jafnvel
erfiðleika, og fundið fyrir einhverri tengingu sem styrk-
ir félagslegan þroska. Því er mikilvægt fyrir höfunda,
útgefendur og ritstjóra að velta fyrir sér hvers vegna við
lesum, hvers vegna við horfum á uppdiktaðar persónur
verða ástfangnar, lenda í ævintýrum, þroskast og lifa.
Vegna þess að við erum sífellt að leitast ýmist við að læra
eitthvað um okkur sjálf eða að forvitnast um líf annarra
til að gera okkur í hugar-
lund hvað framtíð okkar ber
í skauti sér. Þess vegna er
svona mikilvægt að láta ung-
menni ekki sitja á hakanum
þegar kemur að bókaútgáfu.
Það er samt ekki nóg að
innihaldið höfði til lesenda
heldur þarf umgjörðin
einnig að vera aðlaðandi
fyrir viðtökuhópinn. Til að
mynda þótti viðmælendum
mínum fráhrindandi til-
Því er mikilvægt fyrir
höfunda, útgefendur og
ritstjóra að velta fyrir sér
hvers vegna við lesum,
hvers vegna við horfum á
uppdiktaðar persónur verða
ástfangnar, lenda í
ævintýrum, þroskast og lifa.