Börn og menning - 2019, Blaðsíða 20

Börn og menning20
Villa, hefur gefið út fimm Vísindabækur Villa og þar
af fjallar ein sérstaklega um himingeiminn og geimvís-
indi. Í þeirri bók fær hann til liðs við sig Sævar Helga
Bragason, Stjörnu-Sævar. Af öðrum bókum fyrir börn
má nefna Skutlubók Villa (2015) og Ráðgátubók Villa
(2016). Það má því með sanni segja að Vísinda-Villi
hafi fest sig í sessi sem afkastamikill rithöfundur sem
skrifar fyrir hina fróðleiksfúsu og forvitnu ungu kyn-
slóð (og reyndar þá eldri líka því fullorðið fólk getur
líka lært talsvert af bókunum hans). Á sex árum hef-
ur Vísinda-Villi skrifað sjö bækur fyrir ungt fólk um
allt milli himins og jarðar í bókstaflegum skilningi. Og
hann er líklega, og vonandi, hvergi nærri hættur.
Í fyrstu vísindabókinni (2013) eru efnistökin marg-
vísleg og bókin er byggð þannig upp að á eftir hverju
umfjöllunarefni fylgir tilraun. Umfjöllunarefnið og til-
raunin fylgjast ekkert endilega að en hafa þó margar
skírskotanir við efnið. Sumar tilraunirnar eru einfaldari
en aðrar en alltaf er útskýrt hvaða kraftar eru að verki
í hvert sinn.
FLJÓTANDI EGG
Ef ég setti egg í vatnsglasið hennar mömmu gerðist
tvennt:
Hún yrði alveg brjáluð og eggið myndi sökkva.
En hvað gerist ef ég bæti salti í vatnið?
Svo kemur mynd af einu eggi, vatni í stóru glasi og salt-
bauk. Svona:
Svona eru allar tilraunirnar. Hver sem er getur gert þær
og í þær eru notaðir aðgengilegir hlutir sem finnast á
hverju heimili eða er auðvelt að verða sér út um: Kart-
öflur, súkkulaði, sykurpúðar, egg, spaghettí, appelsína,
sykur ... þetta er farið að hljóma eins og matreiðslubók
en allt eru þetta viðföng ungu vísindamannanna í fyrstu
bókinni hans Villa. Og inn á milli eru oft brandarar
sem fá þá til að hlæja: „ALLS EKKI DREKKA ÞETTA
VATN, ÞÚ MYNDIR GUBBA ÚT UM ALLT!“
Umfjöllunarefnin eru fjölbreytt eins og áður seg-
ir því að í bókinni er fjallað um risaeðlur, tímaflakk,
halastjörnur, atóm, blóðið, ljós og rafmagn, hljóð og
flekakenninguna. Sem sagt – allt milli himins og jarðar
og líka himingeiminn og það sem er ekki til nema í
huga okkar (eins og tímaflakkið).
Vísindabók Villa 2 (2014) er eins sett upp þótt efn-
istökin séu aðeins skarpari og ekki jafn mikið út um
víðan völl en þó er víða komið við. Líffræði, efnafræði,
eðlisfræði og veðurfræði eru fyrirferðarmikil í bókinni
og í henni er m.a. útskýrt á góðan og aðgengilegan hátt
í hverju vísindaleg nálgun felst sem mér þykir til fyr-
irmyndar enda er markhópurinn allt frá sex upp í 13
ára og rúmlega það. Eins og í fyrri bókinni er auðvelt
að gera flestar tilraunirnar þótt sumar þeirra séu örlítið
fyrirhafnarmeiri en tilraunirnar í fyrri bókinni. Mér
finnst önnur bókin fylgja þeirri fyrri vel eftir og það er
ekki verra að hún gerir meiri kröfur til lesandans þótt
markhópur bókanna sé sá sami.
Vísinda-Villi og Stjörnu-Sævar
Í þriðju bókinni, Vísindabók Villa – Geimurinn og geim-
ferðir (2015), er höfuðviðfangsefnið himingeimurinn
og ferðalög manna út í hið myrka tóm sem stjörnurnar
prýða, eins og titillinn ber með sér. Eins og í hinum
bókunum eru viðfangsefnin hér afmörkuð og síðan
kemur tilraun strax á eftir. Og eins og áður er þess gætt
að flestar tilraunirnar séu framkvæmanlegar á flestum
heimilum með því sem þar er að finna. Eðli málsins
samkvæmt kunna málin að flækjast þar sem stundum
þarf að nota sjónauka, vasaljós eða tvö stækkunargler,
geisladiska eða annað sem þyrfti að gera sér ferð til að
sækja. Mjög áhugasamir vísindamenn kunna þó að
bjarga sér og þessir munir ættu ekki að reynast stór-
vægileg hindrun.
Í öllum bókunum þremur er talað beint við lesandann
og höfundurinn/höfundarnir eru til staðar í bland við
lýsandi og hlutlausan staðreyndatexta á köflum. Þetta