Tíminn - 19.01.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Simar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Siml 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstndaginu 19. jan. 1945
5. Iilað
»Ósannsfjarnasti skatturinn«
Viðskíptagjaldið leggst á neytendur
og mun valda óbærilegri dýrtíð
Nýju skattarnir
Stjoriiin ætlar að eyða
10 milj. tekjnafgangi
frá sl. ári.
Hin margumtöluðu skatta-
frumvörp ríkisstjórnarinnar
voru lögff fram á Alþingi síð-
astliðinn þriðjudag. Voru þau
þrjú talsins og er ætlazt til
að þau gefi 14—15 milj. kr. í
tekjur. Eftir er þá að afla, að
minnsta kosti 15—20 milj.
króna nýrra tekna ef tryggt
ætti að mega telja, að rekstur
ríkisins yrði hallalaus, því að
eins og áður hefir verið sýnt
fram á hér í blaðinu, verða
ríkisútgjölðin alltaf 140—150
milj. kr., en búið var að afla
109 milj. kr. tekna.
Fjármálaráðherra gat þess
samt við umræðuna um fyrsta
frv., er var á dagskrá í þinginu,
að ekki væri von fleiri tekju-
öflunarfrv. frá stjórnþini. Rík-
issjðður ætti a. m. k. 10 milj. kr.
í sjóði frá seinasta ári, sem
nota mætti til að mæta tekju-
halla á þessu ári, og eins bygg-
ist stjórnin við gróða af verzlun
með amerískt smjör og eignir
setuliðsins. Ef þetta nægði samt
ekki, kvað ráðherrann að at-
huga mætti möguleika fyrir
nýrri tekjuöflun eða lántöku
síðar á árinu!
Tekjuöflunarfrv. nýju eru
þessi:
Viðskiptagjaldið.
Fyrsta frv. fjallar um veltu-
skatt. Samkvæmt því skal á ár-
inu 1945 leggja gjald á alla veltu
heildsöluverzlana, er nemur
iy2%, — þó aldrei yfir 25% af
umboðslaununum —, á alla
veltu smáverzlana 1% og á veltu
allra iðnaðarfyrirtækja, svo og
allra annara bókhaldsskyldra
fyrirtækja, 1%. Undanþegnar
gjaldinu eru þó vörur seldar úr
landi og flestar landbúnaðar-
og sjávarafurðir, sem seldar eru
af framleiðendum eða heild-
verzlunum innan’ands.
Fyrirtæki þau, sem skattskyld
eru samkv. frv., skulu innan
tveggja vikna eftir lok hvers
ársfjórðungs senda skattstjóra
eða skattanefnd skýrslu um
veltu sína á undangengnum árs-
fjórðungi. Skulu hinir síðar-
nefndu ákveða gjaldið innan
tveggja vikna og það síðan
greiðast tollstjóranum í Reykja-
vík eða sýslumönnum og bæj-
arfógetum utan Reykjavíkur
fyrsta dag næsta mánaðar. Hafi
Skatturinn eigi verið greiddur
innan eins mánaðar frá gjald-
daga, reiknast af honum drátt-
arvextir, y2% á mánuði, og telst
hver byrjaður mánuður sem
heill.
Vanræki fyrirtæki að gefa
skýrslu um veltuna skulu skatt-
stjórar og skattanefndir ákveða
hana.
Viðskiptagjaldið er ekki frá-
dráttarbært við ákvörðun ann-
ara skatta á tekjur, og óheim-
ilt er að leggja það á vörur.
Fjármálaráðherra getur veitt
undanþágur frá skattinum með
reglugerð.
Gert er ráð fyrir, að við-
(Framhald d 8. siBu)
Það er líkast reSsigjaldi á peim fyrirtækjum,
sem hafa hóflegasta álagningu
Á þessum tíu árum, sem Sam-
salan hefir starfað, hefir hún
Það mun ekki ofsagt, að viðskiptagjaldið, sem stjórnarflokk- „Ósailllgjaniasti
arnir fyrirhuga að leggja á, sé „ósanngjarnasti skattur, sem sltat.furinn“.
lagður hefir verið á hér á landi“, eins og sagt var í Vísi í fyrra- j
dag. Auk þess að gjaldið er fyrst og fremst tollur á almenningi, I skiptagjaidsins, sem margir selt um. 63-7 milh lítra af m3ólk,
þar sem það leiðir af sér hærri verzlunarálagningu en annars munu telja ósanngjarnastan, en 2'5, lítra af ríóma °g 2 8
þyrfti að vera, er það eins og refsing á þau fyrirtæki, sem hafa hann er sá, að það leggst á mi.J'seWMiún^refg^BOfi^lítm^af
lægsta álagningu. Hin fyrirtækin, sem hafa haft háa álagningu, gjaldendurna, án minnsta tillits 156 236 lítra af rióma ne-
sleppa miklu betur. Þau fyrirtæki, sem minnst græða og jafnvel tu afkomu og efnahags. Fynr- lg4 25’4 kg' &f skyri SIðastl ár
tapa, verða líka eins þungt fyrir barðinu á viðskiptagjaldinu og seldi hún 9.538 609 lítra af mjólk
hin, sem mikið græða. Þessi skattur er því ekki aðeins ems ó-J fyrirtæki; sem stðrgræðir. Má ^12-99^ htra^af j-jóma og 391.387
sanngjarn og hugsast getur, heldur er hann eins fjarri því loforði taha dæmi um þetta. Annars
stjórnarfIokkanna að leggja nýju skattana fyrst og fremst á vegar er félag, sem rekur
stórgróðann og nokkuð skattgjald getur verið.
Sala mjólkur og mjólkuraí-
urða hefir tvöfaldast
síðan 1934
Frá 10 ára starfsafmæli Mjólkursamsölumiar
Mjólkursamsalan átti tíu ára starfsafmæli síðastl. mánudag.
í tilefni af því hélt stjórn Samsölunnar starfsfólki hennar sam-
sæti í hinum rúmgóða fundarsal, sem er á efstu hæð hins nýja
mjólkurstöðvarhúss, sem verið hefir í smíðum undanfarið. Fór
samsætið hið bezta fram. Er fastráðið starfsfólk Samsölunnar
nú 137 manns, auk nokkurra hjálparstúlkna, er vinna í ígripum.
Má nokkuð á því marka, hve umfangsmikið starf liennar er.
vegar er félag,
verzlun með mjög álagningar-
háar vörur. Velta þess er 2 milj.
þess ágóða, er félög þeirra hafa kr. og gróði 400 þús. kr. Það
haft um áramót og þá hefir ver- greiðir 20 þús. kr. í viðskipta-
ið úthlutað til félagsmanna gjald. Hins vegar er iðnaðarfyr-
Tollur á neytenclur.
Stjóinarfiokkarnir ^lr®aat j sem ágóðahlut, rennur nú í við- irtæki, sem er að byrja á þjóð- LJ".111°““1'11 ‘11'1U VL11ÍU1, 1J111 J'
helzt rokstyðja þetta fynrhug- b., __A mil]. kr. á þessum tíu árum, þar
_ i • 4. o* skiptaffialdið. Þetta þyðir, að nytum íðnaoi, en a pó erfitt upp- „ .... ^ .... _ ^ .
aða viðskiptagjald með því, að ** * < .v,.. . ’ . TV,lfo hocc, * af mjólk og mjólkurafurðir fynr
leyfð sé of há verzlunarálagning Lr og tajt reketeto- 84 «» aðrar vörur fyrfr
kg. af skyri. Sézt á þessu, að
sala mjólkur og mjólkurafurða
hefir meira en tvöfaldazt á
þessum árum. Fyrsta starfsárið
nam umsetning Samsölunnar
um 2.7 milj. kr., en síðastl. ár
rúmum 27 milj. kr. Alls hefir
Samsalan selt vörur fyrir 97
og þvi sé fært að leggja þetta
gjald á verzlunar- og iðnfyrir-
tækin. Ef þetta væri rétt, væri
vitanlega miklu einfaldari og
eðlilegri lausn að lækka verzl-
unarálagninguna og minnka
dýrtlðina. Með þessari röksemd
sinni játa stjórnarflokkarnir
beinlínis, að gjaldið sé lagt á
neytendur og sé því raunveru-
lega tollur, því að vitanlega
greiða ekki aðrir verzlunará-
lagninguna en þeir. Með þessu
játa stjórnarflokkarnir líka, að
gjald þetta a. m. k. haldi uppi
dýrtíðinni, þótt það beinlínis
ekki auki hana, þar sem það
kemur í veg fyrir að verzlunar-
álagningin, sem neytendur
greiða, sé lækkuð, en vitanlega
væri það eina réttá lausnin, ef
verzlunarálagningin væri of há.
Þegar þetta er athugað, hlýt-
ur öllum að vera ljóst, hve fá-
vitaleg dýrtíðarráðstöfun það
er, að greiða niður verð á viss-
um vörum með innheimtu
skattgjalds, sem heldur öðrum
vörum í hærra verði en þær ella
þyrftu að vera. Slík dýrtíðar-
ráðstöfun er vitanlega fullkom-
in markléysa.
4uklit dýrtíð.
Það mun líka sjást, að við-
skiptagjaldið hefir eigi aðeins
áhrif sem tollur, er heldur dýr-
tíðinni uppi, þar sem það hindr-
ar að hægt sé að lækka verzl-
unarálagninguna, heldur mun
það líka hafa áhrif sem tollur,
er eykur dýrtíðina. Þetta skýr-
ist bezt, þegar athuguð eru áhrif
þess fyrir þá neytendur, sem
sjálfir hafa tekið verzlunina í
sínar hendur, en það eru kaup-
félagsmennirnir. Viðskipta-
gjaldið hefir strax sömu áhrif
fyrir þá og tollur. Mikill hluti
en áður, en það er raunveru-
lega sama og að þeir kaupi vör-
urnar hærra verði en áður. Þetta
þýðir því fyrir þá aukna dýr-
tíð, alveg eins og tollur myndi
hafa í för með sér.
Það mun líka sjást fljótlega,
að viðskiptagjaldið mun leiða
af sér aukna dýrtið með ýmsu
öðru móti en að eta upp þann
ágóðahlut, sem kaupfélagsmenn
hafa tryggt sér með bættri verzl-
un. Þótt leyfð kunni að vera of
há álagning á ýmsum skran-
varningi, mun það ekki gilda
fyrir margar neyzluvörur. Af-
leiðingin verður þá sú, að verzl-
anir, sem með slíkar vörur
13 milj. kr.
Það má gleggst marka á þess-
um tölum, að Samsalan er eitt
um 52 þús. kr. Þrátt fyrir það
verður það að borga 20 þús. kr.
i viðskiptagjald.
Slík skattalöggjöf til viðbótar af allra stærstu fyrirtækjum
því, hvað hún er ósanngjörn, er bænda og hefir líka orðið þeim
vissulega ekki til þess fallin, að til margvíslegra hagsbóta á
auka áhuga manna fyrir því, að liðnum árum. Þessar hagsbætur
ráðast í nýjan iðnaðarrekstur hafa þó eigi að neinu leyti ver-
eða aðra nýsköpun á iðnaðar- ið fengnar á kostnað neytenda,
sviðinu. Sést bezt á þessu, hve því að vafalaust hefir Samsal-
stjórnin er hér, sem endranær, an einnig orðið þeim á margan
fjarri því loforði sínu að vilja hátt til hagnaðar. Hún hefir
vinna að aukinni nýsköpun í; stöðugt dregið úr milliliðakostn-
atvinnuvegum landsmanna. | aði frá því, sem áður var, bætt
Viðskiptagjaldið er þó ekki að- aðstöðuna til heilbrigðiseftirlits
eins ósanngjarnt vegna þess, að o. m. fl. Á síðari árum hefir að
það leggst á, án tillits til af- ^ vísu ekki verið hægt að full-
verzla, eða iðnaðarfyrirtæki, sem komu og efnahags, held- nægja eins óskum neytenda og
slíkar vörur framleiða, verða að ur einnig hins, að það leggst æskilegt hefði verið, þar sem
fá hærri álagningu með lögleg-
um eða ólöglegum hætti, ellegar
að hætta að verzla með vöruna.
miklu ranglátar á þau fyrir- mjólkurstöðin er orðin allt of
tæki, sem stilla álagningunni i' lítil vegna stóraukinnar mjólk-
hóf, en hin, sem beita henni til urneyzlu. Það er þó víst, að ekki
Afleiðingin af viðskiptagj aldinu hins ýtrasta sér í hag. Má, sem hefðu aðrir aðilar reynt betur
mun þvi fljótlega verða veru-
lega aukin dýrtíð á ýmsum svið-
um.
dæmi nefna tvö fyrirtæki. Ann- , að bæta úr þessu en Samsalan.
að hefir 10 milj. kr. veltu, en Hún hefir nú að mestu lokið við
(Framhald á 8. síðuJ I byggingu nýs stöðvarhúss, sem
99
Gjafar ern yðiar gefnar“.
I DAG
birtist á 3. síðu grein eftir
Pál Þorsteinsson alþingis-
mann um ráðagerðir þær,
sem nú eru uppi meðal
kommúnista, um að leggja
dreifbýlið í eyði.
Neðanmáls á 3. og 4. síðu
er framhald greinar Sig-
urðar Helgasonar rithöf-
undar um Jóhannes V.
Jensen.
Á 4. síðu er grein um
verðlagsmálin eftir Guðjón
Teitsson, fyrrverandi for-
mann verðlagsnefndar.
Landbúnaðarráðh. ásakar bændur og
fulitrúa þeirra um dýrtíðaröngjjveítið
Þegar eitt af hinum nýju skattafrumvörpum ríkisstjórnarinn-
ar var til umr. í neðri deild í fyrradag benti Eysteinn Jónsson á,
að fjármál ríkissjóðs væru komin i þær ógöngur, að eina rétta
leiðin til úrbóta væri sú, að ríkisstjórnin fengi þær stéttir, sem
hún teldi sig sérstaklega fulltrúa fyrir, launastéttirnar, til að gera
svipaða tilslökun og bændur gerðu á afurðaverðinu í haust. Allt
annað stefndi þessum málum í óviðráðanlegt öngþveiti.
Út af þessari hógværu og
rökstuddu ábendingu, varð fjár-
málaráðherrann, sem jafn-
framt er landbúnaðarráðherra,
hinn reiðasti, og sagði, að Ey-
steini Jónssyni og öðrum Fram-
sóknarmönnum færist illa að
tala um öngþveiti í þessum mál-
um, þar sem þeir hefðu stofn-
að til þess með þeirri breytingu
gengislaganna í ársbyrjun 1940,
er rauf sambandið milli tíma-
kaups og afurðaverðs.
Eysteinn Jónsson svaraði ráð-
herranum jafnharðan og kvað
hart, að landbúnaðarráðherr-
ann gerðist til þess að halda því
fram, að breyting gengislaganna
1940 og hækkun afurðaverðsins
þá, hefði leitt til þess öngþveit-
is, sem væri nú 1 dýrtíðarmál-
unum. Það hefði þá verið talið
svo sjálfsagt að binda ekki af-
urðaverðið áfram við tímakaup,
að sú breyting á gengislögun-
um, er afnam þessi bönd, hefði
verið samþykkt mótatkvæða-
laust á Alþingi. Þetta hefði líka
verið fullkomlega réttlátt, því
að þótt tímakaup hefði ekki
hækkað á þessum tíma, hefðu
tekjur verkamanna stóraukizt,
vegna aukinnar atvinnu þeirra.
Afleiðingin varð sú, að allt kaup
í sveitum stórhækkaði, og því
urðu bændur að fá nokkra verð-
hækkun, ef hlutur þeirra átti
ekki að rýrna á sama tíma og
kjör verkamanna bötnuðu.
Þá benti Eysteinn Jónsson á,
að ekki tæki betra við, ef ráð-
herrann vildi halda því fram, að
hin nýju hlutföll, er hefðu ver-
ið sett milli afurðaverð? og
kaupgjalds eftir að þessi breyt-
ing var- gerð á gengislögunum,
hefðu verið óréttlát. Allt, sem
síðan hefði gerzt, sannaði, að
þau hlutföll voru réttlát.
Ráðherrann reyndi samt að
muldra í móinn og sagði að ná
hefði átt samkomulagi um
hlutfallið 1940 milli bænda og
verkamanna. Má vissulega um
þetta segja, að hér hafi ráð-
herrann farið úr öskunni í eld-
inn, því að allar hækkanir á
afurðaverðinu, sem gerðar voru
1940, voru ákveðnar af nefnd-
(Framhald á 8. siðu)
Séra Sveinbjörn Högnason
er ein stærsta bygging bæjarins,
og tryggt sér fullkomnustu
vinnsluvélar strax að stríðslok-
um, en þær hafa verið ófáan-
legar að undanförnu.
Fyrstu átta árin var Samsal-
an undir yfirstjórn Mjólkur-
sölunefndar, en síðan vorið 1943
hefir hún verið undir stjórn
framleiðenda sjálfra, eins og
jafnan var tilgangurinn með"
mjólkurlögunum. Séra Svein-
björn Högnason var jafnan for-
maður mjólkursölunefndar
meðan hún annaðist stjórn Sam-
sölunnar og síðan stjórn fram-
leiðenda tók við rekstrinum,
hefir hann verið formaður
hennar. Hefir Sveinbjörn því
jafnan staðið í fylkingarbrjósti
og hörðustu árásirnar, sem reynt
hefir verið að magna gegn þessu
fyrirtæki, því mætt á honum.
Halldór Eiríksson hefir verið
forstjóri Samsölunnar síðan í
maí 1934 og má það ekki sízt
þakka hinni ágætu stjórn
hans, hve vel henni hefir farn-
azt. Hefir það verið mikið lán
fyrir Samsöluna að njóta hinna
ágætu starfskrafta hans.
Að öðru leyti þykir rétt að
vísa til hinnar ýtarlegu greinar
um árangur mjólkurlaganna, er*
Páll Zóphóníasson skrifaði ný-
lega hér í blaðið.

UPPSPIJXI MBL.
Mbl. segir frá því í gær,
að Eysteinn Jónsson hafi
sagt í þinginu, að veltu-
skatturinn væri góður, ef
hann leggðist eingöngu á
kaupmenn! Það þarf ekki
að taka fram, að þetta er
hreinn uppspuni og að E.
J. mótmælti þessari skatta-
aðferð, án tillits til þess á
hverja hann leggst.
Kaupgjaldíð fylgi
átflutningsverðínu
Ályktun Iiraðfrysti-
húsaeigenda.
Aukafundur í Sölumiðstöð
Hraðfrystihúsanna var haldinn
i Reykjavík dagana 12.—16. jan.
Á fundinum mættu fulltrúar
fyrir 41 hraðfrystihús. Fundar-
stjóri var kosinn Björn G.
Björnson, Reykjavík! og Elias
Ingimarsson, Hnífsdal fundar-
ritari.
Tilefni fundarins var, að ræða
um söluhorfur og starfsmögu-
leika frystihúsanna á þessu ári.
Stjórn félagsins lagði fram
á fundinum kostnaðaráætlun um
rekstur frystihwanna og var 5
manna nefnd kosin til þess að
athuga hana. Nefndin komst að
sömu niðurstöðu og stjórnin um
kostnaðarverð hraðfrysts fisks
(Framhald á 8. siðu)