Tíminn - 19.01.1945, Blaðsíða 4

4
TÍMINTV, föstndaglnn 19. jan. 1945
5. blað
GUPJÓN TEIT8SOW;
Um verðlaésmálin
að gefnu líleini
í greinargerð þeirri, sem Við-
skiptaráð hefir nýlega sent blöð-
unum í sambandi við óheimila
álagningu umboðslauna fyrir út-
vegun á vörum I Ameríku, segir,
að þegar Viðskiptaráðið tók til
starfa snemma á árinu 1943
hafi ekki verið í gildi nein há-
marksákvæði varðandi slík um-
boðslaun, en Viðskiptaráðið hafi
þegar bætt úr þessu og sett á-
kvæði um að fyrirtæki, er hefðu
umboðsmenn eða útibú erlendis,
mættu ekki reikna þeim meira
en 5% umboðslaun.
Hér er ekki rétt með farið af
hálfu Viðskiptaráðs. Verðlags-
nefnd sú, er ég var formaður 1
og starfaði frá því í okt. 1938 og
þar til vorið 1942, setti þegar á
árinu 1939 ákvæði vgrðandi slík
umboðslaun, er ofan greinir. í
fyrsta lagi var svohljóðandi á-
kvæði í verðlagsreglum, sem
birtar voru með augl. dags. 31.
marz 1939:
„Vegna þess að komið hefir
I ljós, að margar verzlanir, sem
kaupa vefnaðarvörur frá Suð-
urlöndum, telja sig þurfa að
hafa þar umboðsmann til að
fylgjast með afgreiðslu pant-
ana o. s. frv., og þar sem ýmsar
af umræddum verzlunum hafa
sýnt, að þær hafa samið um að
greiða fyrir þetta starf ákveð-
in umboðslaun af innkaups-
verði pantana þeirra, er um-
boðsmennirnir hafa umsjá
með, skal fyrst um sinn heim-
ilt að telja nefnd umboðslaun,
þó ekki yfir 2% af innkaups-
verði varanna, með í kostn-
aðarverði þeirra, sem álagning
reiknast af. Heimild þessi á
aðeins' við um vefnaðarvörur
keyptar frá Suðurlöndum, og
gildir ekki þvl er snertir kaup
frá öðrum löndum.“
í öðru lagi voru með -auglýsingu
dags. 30. sept. s. á. (1939) sett
svohljóðandi almenn ákvæði:
„1. Getl verzlun sannað, að
hún hafi fastan umboðsmann
eða útibú á fjarlægum stað,
til þess að annast þar vöru-
innkaup fyrir sig, og greiðir
umboðslaun í því sambandi,
má verzlun, að fyrirfram
fengnu skriflegu samþykki
Verðlagsnefndar um hæð um-
boðslaunanna, reikna þau með
i kostnaðarverði varanna.
2. Hámarksálagningu í heild-
sölu og smásölu á þær vöru-
tegundir, sem Verijlagsnefnd
hefir sett ákvæði um, má að-
eins leggja einu sinni á sömu
vöru. Þó er verzlunum heimilt
að skipta sín á milli álagn-
ingunni, en aldrei má hin sam-
anlagða álagning fara fram úr
hámarksálagningu þeirri, sem
heimilnð er.“
Verðlagningarreglurnar voru
síðan endurskoðaðar á árinu
1941 (samanber augl. dags. 23.
júlí það ár) og var þá fellt niður
ákvæðið varðandi umboðslaun
fyrir erindrekstur í Suðurlönd-
um, með því. að það var óvirkt
orðið, en hin almennu ákvæði
síðari auglýsingarinnar voru lát-
in halda sér. Mér er og frá skýrt,
að dómnefnd í kaupgjalds- og
verðlagsmálum, sem starfaði frá
því vorið 1942 og þar til Við-
skiptaráð tók við, snemma árs
1943, hafi látið umrætt ákvæði
standa óhaggað.
Það er því ekki rétt, sem stend-
ur í greinargerð Viðskiptaráðs-
ins, að engin hámarksákvæði
hafi verið í gildi varðandi um-
rædd umboðslaun, þegar Við-
skiptar.áðið tók til starfa árið
1943, því að á grundvelli nefnds
ákvæðis frá 1939 hafði Verðlags-
nefnd t.d. heimilaðlnnflytjenda-
sambandi heildsala og Sambandi
ísl. samvinnufélaga 'að reikna
2% umboðslaun fyrir útvegun
á kornvörum, kaffi, sykri o. fl.
vörum. En verðlagsnefndin vildi
á sínum tíma ekki gefa út al-
mennt opinbert leyfi til að reikna
sérstök umboðslaun, umfram
leyfða heildsöluálagningu, fyrir
útvegun á vörum á erlendum
markaði, en óskaði að hafa það
í hendi sinni að heimila inn-
flytjendum slíkt aðeins í einstök-
um tilfellum eða um óákveðinn
tíma, eftir því, sem nefndinni
virtust ástæður til.
Annað atriði í nefndri grein-
argerð Viðskiptaráðs get ég ekki
látið hjá líða að gera nokkra
athugasemd við, þar eð svo
mætti líta á samkv. greinar-
gerðinni, að Viðskiptaráðið hefði
orðið fyrst til að gera athuga-
semd við það, að taka hér til
greina vip verðlagningu, enda
líka við gjaldeyriseftirlit og toil-
skoðun, reikninga algerlega út-
búna af starfsmönnum íslenzkra
innflytjenda erlendis. En mál
þetta var tekið fyrir í Verðlags-
nefnd þegar í ársbyrjun 1942,
um það leyti, sem Ameríkuvið-
skipti með alls konar vörur tóku
að aukast á grundvelli viðskipta-
samnings þess, sem gerður var
við Bandaríkin nokkru fyrir árs-
lok 1941 og kom í kjölfar her-
verndarsáttmálans. Mun hin
varhugaverða umboðsmennska
í Ameríku því hafa verið á byrj-
unarstigi á þessum tíma.
Hafði ég rétt fyrir stjórnar-
skiptin vorið 1942, í nafni Verð-
lagsnefndar, þegar skrifað við-
skiptamálaráðuneytinu tvö bréf
varðandi þetta mál, og óskað
eftir opinberum ákvæðum um
það, að innkaupareikningar er-
lendis frá, sem útbúnir væru af
útvegunarskrifstofum íslenzkra
innflytjenda eða tilsvarandi er-
lendum skrifstofum, yrðu ekki
teknir gildir við toll- og verð-
lagseftirlit hér, nema með fylgdu
reikningar frá þeim verksmiðj-
um eða birgðaeigendum, sem
vörurnar væru raunverulega
keyptar frá. Verðlagsnefnd hætti
störfum um sama leyti og stjórn-
arskiptin urðu um vorið 1942,
en með því.að það hafði þá enn
ekki, að ég hygg vegna anna í
sambandi við væntanleg stjórn-
arskipti, komizt í framkvæmd
að setja ákvæði um nefnt atriði,
þá skrifaði ég dómnefnúinni
ýtarlegt bréf, um málið hinn 9.
júní 1942, þar sem minnt var
á, að það biði afgreiðslu. Lagði
ég í bréfinu ríka áherzlu á það,
að ákvæðin væru sett, og benti
meðal annars á ákveðnar líkur
fyrir nýfrömdum allveigamikl-
um verðlagsbrotum í sambandi
við umrædda umboðsmanna-
reikninga erléndis frá.
Það skal fram tekið, að þegar
ég skrifaði bréf þetta hafði Verð-
lagsnefnd hætt störfum og dóm-
nefndin tekið við, en ég vann
þá að því part úr mánuði að
skila af mér störfum.
Ekkert mun dómnefndin, und-
ir forsæti Péturs Magnússonar,
núverandi ráðherra, hafa gert
í ofangreindu máli, enda virðist
hafa ríkt mesta tómlæti og
trassaskapur í nefndinni varð-
andi flest hagnýt störf.
Eftir þetta hafði ég enga
valdaaðstöðu til frekari aðgerða
í umræddu máli. En fyrripart
árs 1943 bar svo við, að Skipa-
útgerð ríkisins varð fyrir mjög
grunsamlega slæmum innkaup-
um á einföldum nauðsynjavör-
um frá Ameríku, fyrir milligöngu
heildsala eins hér í Reykjavík.
Heildsalinn var að þessu tilefni
krafinn um frum-innkaupsreikn
ing og lagði hann þá fram sam-
rit tollreiknings, sem reyndist
að vera útgefinn af starfsmanni
hans sjálfs í New York. Var fob.-
verðið í dollurum samkvæmt
reikningi þessum óhagstætt um
50—59,4%, miðað við það. sem
aðrir höfðu goldið fyrir alveg
sams konar vörur um líkt leyti.
En upplýsingar leiddu í ljós, að
engar teljandi verðsveiflur hefðu
átt sér stað á umræddum vöru-
tegundum þar vestra um þessar
mundir.
Ég kærði því mál þetta til
verðlagsstjóra, fyrir hönd Skipa-
útgerðar ríkisins, með bréfi dags.
8. júní 1943.
Mér skilst, að heildsalinn hafi
með haustinu klórað sig út úr
máli þessu, með þvl að leggja
fram innkaupsreikning frá er-
lendum aðila, en ég hygg, að
líta megi samt á kæruna, þegar
frá byrjun, sem þýðingarmikla
áréttingu um nauðsyn almennra
og róttækra aðgerða varðandi
það atriði verðlagsmálanna, sem
hér hefir verið gert að umræðu-
efni.
Á síðasta flokksþingi Fram-
sóknarmanna, sem háð var í
aprílmánuði s. 1. (1944), hreyfði
ég því rækilega, bæði í nefnd,
er fjallaði um fjárhags- og dýr-
tíðarmál, og eins á flokksþing-
inu sjálfu, hvílík nauðsyn það
væri upp á allt fjárhagslegt ör-
yggi og verðlagseftirlit í landinu,
að taka fastari tökum á utanrík-
isverzluninni en gert hefði ver-
ið að undanförnu. Benti ég á
það, að án þess að þetta væri
gert, #æru hinar góðu tillögur
eða ályktanir flokksþingsins að
öðru leyti, í þessum málum, að
verulegu .leyti á sandi byggðar.
En skilningur manna hafði þá
ekki vaknað sem skyldi í þessu
efni. Má nú vera, að hin stór-
kostlegu verðlagsbrot, sem upp
eru komin í sambandi við utan-
ríkisverzlunina opni augu manna
fyrir því, hvernig lítil þjóð, með
tiltölulega -mesta utanríkisverzl-
un allra þjóða, á að haga sér á
ófriðaírtímum, þelgar fjárvelta
hennar margfaldast og við-
skiptasamböndin hrekjast^ frá
einu landi til annars, en mikið
af hinum nauðsynlegustu við-
skiptum getur aðeins fram farið
fyrir opinbera íhlutun og samn-
inga í milli ríkisstjórna.
í grein, sem ég skrifaði í fyrra
vor og birtist í Tímanum hinn
15. ágúst undir fyrirsögninni:
„Fjármál og félagslegt öryggi“,
varpaði ég meðal annars fram
eftirfarandi spurningum:
„Hafa ekki hagsmunir stœrsta
félagsins í landinu, þjóðfélags-
ins, í mjög þýðingarmiklu til-
felli, að því er utanríkisverzlun-
ina snertir, orðið að sitja á hak-
anum fyrir sérhagsmunum til-
(Framhald á 6. síðu)
í DAG, föstudaginn 19. janúar, er
fyrsti þorradagur. Sá dagur heitir líka
Bóndadagur, og húsfreyjurnar eiga að
halda upp á hann mönnum sínum til
heiðurs. Það er gamall siður. En fyrsti
dagur í Góu heitir Konudagur, fyrsti
dagur í Einmánuði Yngismannadagur
og fyrsti dagur Hörpu Yngisstúlkna-
dagur en hann er jafnframt sumardag-
urinn fyrsti. En eiginmenn, yngisstúlk-
ur og yngismenn eiga að sjá um há-
tíðahald á þeim þrem dögum eftir því
sem við á. í árinu eru tólf mánuðir
með íslenzkum heitum. En þau mán-
aðanöfn, sem venjulega eru notuð, eru
öll latnesk. íslenzku mánuðurnir falla
ekki saman við þá latnesku eins og sjá
má á því t. d., að Þorri skuli byrja
19. janúar.
Á EFTIR ÞORRA KEMUR GÓA og
síðan Einmánuður. Harpa er fyrsti
sumarmánuðurinn. Á eftir Hörpu kem-
ur Skerpla, öðru nafni Eggtíð. Sól-
mánuður hefst um 20. júní nálægt sól-
stöðum, þegar bjartast er í landi. Næst
koma Heyannir, þá Tvímánuður, síðan
Haustmánuður. Með fyrsta vetrardegi
hefst Gormánuður. En á eftir honum
koma skammdegismánuðurnir, Ýlir og
Mörsugur.
„ÞORRADÆGUR þykja löng, þegar
hann blæs á norðan." Þó að svartasta
skammdeginu sé lokið um Þorrakomu,
hefir Þorrinn löngum reynst svalur
hér á landi, og Góan raunar líka. Mun
eigi fjarri, að þetta séu oft hörðustu
mánuðir ársins. Talað er um að „þreyja
Þorrann og Góuna“, og þarf það orð-
tak engra skýringa. Kristján Jónsson
kveður á Þorraþrælinn (síðasta dag
Þorra) 1866:
„Horfir á heyjaforðann
hryggur búandinn:
Minnkar stabbinn minn.
Magnast harðindin ......“
Jón Trausti nefnir síðustu heiðar-
býlissöguna „Þorradægur." í þeirri sögu
dó Heiðarhvammsbóndinn úr skyrbjúg,
en konan og börnin hrökluðust úr
bænum. Þannig eru endurminning-
arnar um Þorrann í sveitum landsins.
Á hitt ber þó að líta, að í verstöðvum
sunnanlands er Þorri, Góa og Einmán-
uður bezti bjargræðistími ársins. En
oft er sú vertíð stórviðrasöm, og lætur
eftir sig dapurlegar minningar.
KONA í REYKJAVÍK skrifar á
þessa leið: „Drenginn minn langar til
að læra. Og margir eru skólarnir, sem
um er hægt að velja. Ekki er því að
neita. Að vísu er takmarkaður aðgang-
ur inn í fyrsta bekk Menntaskólans,
en þá er hægt að byrja í einhverjum
öðrum skóla og komast inn í einhvern
af efri bekkjum Menntaskólans síðar,
fyrir þá, sem það vilja. Og í Háskólann
geta allir komizt, sem náð hafa stúd-
entsprófi. Svo er Samvinnuskólinn,
Verzlunarskólinn, Kennaraskólinn og
fleira.
EN DRENGINN MINN langar ekki
til að fara í neinn af þessum skólum.
Og þó langar hann til að læra. Hann
langar til að læra að smíða og verða
hagleiksmaður á einhverju sviði. Mest
langar hann til að læra að fara með
rafmagn, verða það, sem kallað er
rafvirki. Hann segist líka gjarnan vilja
verðá járnsmiður eða trésmiður, húsa-
smiður eða skipasmiður. Þetta langar
hann til að læra og telur þá menn
hamingjusama, er orðið hafa slíks lær-
dóms aðnjótandi.
EN HANN FÆR EKKI að læra það,
sem hann langar til. Iðnmeistararnir
og verkstæðin, sem hafa slíka kennslu
með höndum, neita honum um inn-
töku. Þeir segja, að þeim sé bannað
það. Þeir mega ekki taka nema ákveðna
tölu nemenda. Sá, sem hafi þrjá lærða
menn á verkstæði megi taka einn mann
til náms og ekki fleiri, en sá, sem hefir
sex, tvo nemendur o. s. frv. Þess vegna
getur drengurinn minn, og margir
fleiri, ekki fengið að læra það, sem
þá langar til. Svona er þetta skrítið.
Unglingar geta fengið að læra latínu
og bókstafareikning, verzlunarbókhald
og uppeldisfræði. Þeir geta fengið að
verða lögfræðingar, prestar, læknar og
verkfræðingar (sem segja öðrum fyrir
verkum), og hið opinbera leggur fram
fé til að kenna þeim. Ég er ekki að hafa
á móti þvi. En því er þá verið að meina
mönnum að læra smíði og annað verk-
legt, sem þeir geta ekki lært til fulln-
ustu af sjálfum sér og fá ekki að gera
að lífsstarfi sínu nema nám og próf
komi til? Hvers konar meinsemi er
þetta? Og hafa menn gert sér grein
fyrir, hve mörgum unglingi er illt gert
með slíkri meinsemi? Er engin leið til
að bæta úr þessu------?“
ÞESSU ER ÞVÍ AÐ SVARA, að félög
lærðra iðnaðarmanna eða stjórnendur
þeirra hafa hingað til viljað hafa það
fyrirkomulag, sem nú er í þessum efn-
um. Þeir, sem búnir eru að læra, virð-
ast vilja láta standa í dyrunum til hins
fyrirheitna lands. Þeir eru hræddir um,
að iðnaðarmannastéttirnar verði of
stórar og allir iðnaðarmenn geti ekki
fengið vinnu í sínu „fagi.“ En það er
auðvitað ekkert samræmi í því að segja
að ekkí megi takmarka t. d. embættis-
nám, en streitast jafnframt á móti
þvi, að menn geti fengið verklega
menntun, sem -þjóðinni er þó ekki
minnst þörfín á. Frumvarp um að auka
frelsi manna til iðnnáms liggur nú
fyrir Alþingi. Og nýlega hefir komið
fram merkileg tillaga um, að stofn-
aður verði verklegur iðnskóli með
smiðjum og verkstæðum, til að tryggja,
að unglingar geti orðið þessarar
fræðslu aðnjótandi og bætt verði úr
þeim iðnaðarmannaskorti, sem nú er.
Þeir, sem áhuga hafa á þessum málum,
ættu að fylgjast með þessari tillögu
og afdrifum hennar og þó einkum áð-
urnefndu frumvarpi á Alþingi.
Ljúkum við svo þessu tali 1 dag.
Heimamaður.
ári síðar kom framhald hennar,
Hjulet (Hjólið, 1905). Þær ger-
ast báðar í stórborgum Norður-
Ameríku, og í staðinn fyrir bros-
andi landslag Danmerkur og
þytinn í korngresinu hafa menn
nú fyrir augum handaverk
mannanna, stórhýsi og vélar. En
sérhver hlutur á sínum stað og
allt hefir sinn tíma, enda lætur
höfundur sem hann viti, hvað
hann er að fara. Telur hann sig
vera hér á slóð frænda vorra,
norðurbyggjanna, sem lögðu
leiðir sínar yfir til Ameríku,
sköpuðu þar nýtt umhverfi með
sínum alþekkta dugnaði en áttu
sig sjálfa þó. Aðalpersónan í
Hjulet er ein af hetjum hins
norræna kynstofns. Hann er
seinþreyttur til vandræða, en
það munar líka um hann, þegar
á herðir, og hann drepur hrein-
lega illmennið,sem bæði er hon-
um og öðrum til meins og ar-
mæðu.
V.
Árið 1909 kom út sú bók Jóh.
V. Jensens, sem frægust hefir
orðið. Það er Bræen (Jökullinn).
Hún hefir verið prentuð í tug-
um þúsunda eintaka og þýdd
á margar tungur. 10. útgáfan á
dönsku kom út 1925, 16 árum
eftir að hún birtist fyrst, og hef-
ir þó verið prentuð upp síðan.
í Bræen tekur höfundurinn
sér fyrir hendur að skýra og
skilgreina — frá sínu sjónar-
miði — þróunarferil mannanna
um þúsundir ára og sýna hann
í sambandi við líf og örlög ein-
stakra persóna, sem hann leiðir
fram fyrir lesendur sína, ljósar
og lifandi, einkenni þeirra og
skapgerð, hverja í sínu um-
hverfi. Hann lýsir baráttu þeirra
við náttúruöflin og sigrum
þeirra, öllu með ótrúlegri leikni
og hugkvæmni.
Að efni til átti bók þessi enga
sína líka meðal annarra skáld-
sagna, en engum duldist, að hún
var ekki í fullkomnu samræmi
við kenningar fræðimannanna,
enda varð mörgum tíðrætt um
það. En máttur listarinnar er
mikill og ekki leið á löngu þang-
að til aðfinnslur af þessu tagi
voru kveðnar niður með þeim
formála, að allt slíkt væru smá-
munir einir í samanburði við
snilld skáldsins.
í upphafi sögunnar hugsar
höfundur sér, að ístíminn sé að
hefjast. Það kólnar smám sam-
an og síðan kemur jökullinn og
spennir löndin helgreipum sín-
um. Flest dýrin og allir menn-
irnir, nema einn, flýja undan
kuldanum suður á hlýrri svæði.
Þessi eini maður, Drengur að
nafni, breytir þvert á móti öll-
um öðrum. Hann fer norður í
kuldann og býður honum birg-
inn, einn og nakinn á hinni
köldu jörð. Þannig varð maður-
inn að manni.
Og þetta tiltæki Drengs varð
upphaf að stórstígum framför-
um og sérstakri þróun hjá hon-
um og niðjum hans. Eftir hans
daga er sagan rakin til Hvít-
björns, sem er einn þeirra,og frá
honum til síðari afkomenda, því
að um leið og sagan um Dreng
og Hvítbjörn er persónuleg saga
þeirra, á hún einnig að vera for-
saga hins norræna kynstofns,
en Skibet (Skipið, 1912) er í
fyrstu var rituð sem framhald
af Bræen, tekur til meðferðar
efni frá víkingaöldinni, og er
er uppruni víkinganna rakinn til
hinna æva fornu jökulbyggja.
í Norna-Gæst (1919) tekur
Jóh. V. Jensen aftur til við sama
efni og heldur áfram að segja
frá afkomendum Drengs. Þar
hefst sagan aftur í steinöld og
nær fram að kristnitöku og
dvelur við heimastöðvar kyn-
stofnsins, sem skáldið hugsar
sér að sé Danmörk. Sama árið
kom einnig út Det tabte Land
(Landið týnda), sem hann læt-
ur gerast á úndan Jöklinum. Þar
segir frá hinum fyrstu mönnum,
sem lifðu í skógum hlýviðra-
tímabilsins á undan ísöldinni
(þegar jarðfræðingarnir álíta
helzt, að engir menn hafi Verið
til), átu smádýr og ávexti eins
og apar og urðu stóru rándýr-
unum auðunnin bráð. Þeir ótt-
uðust næturmyrkrið, því að þá
voru þeir varnarlausastir, og
sverðberinn og hellisljónið og
önnur rándýr fóru þá á kreik.
En svo lærðu þeir að nota sér
eldinn af svipuðum hvötum og
Drengur lærði síðar að verjast
kuldanum, og þannig var lagður
fyrsti hyrningarsteinninn að
framförum mannkynsins.
Þá kom skáldsagan Christoffer
Columbus (1921) og segir frá
hinum fræga sæfara, sjóferð
hang yfir Atlantshafið og fundi
Ameríku. í fljótu bragði virðist
þetta koma norræna kynstofn-
inum lítið við, en Jóh. V. Jensen
hefir aðra skoðun á því. Honum
er minnisstæður þáttur Lang-
barðanna í mannkynssögunni,
germanska þjóðflokksins, sem
lagði leið sína suður á Ítalíu og
settist að fyrir fullt og allt á
frjólendi Pósléttunnar. Auðvit-
að væru þessir Langbarðar af-
komendur hinna harðgerðu jök-
ulbyggja og Kólumbus frá þeim
kominn. Þangað sótti hann
hæfileikann til- að grípa inn í
gang sögunnar með þeim af-
leiðingum, sem öllum er kunn-
ugt um.
Ári síðar (1922) kom svo Cim-
brernes Tog (Leiðangur Kimbr-
anna) og enn þá rekur höfund-
ur sama þráð. í þessari bók seg-
ir frá herferð Kimbra og Tutona
til Frakklands og Ítalíu rúmlega
öld fyrir Krists fæðingu. Þeir
skutu Rómverjum, drottnurum
hins mikla heimsveldis, ræki-
lega skelk í bringu, eins og
kunnugt er úr sögunni’og áttu
þeir naumast orð í eigu sinni
til að lýsa nógu kröftuglega
villimennsku þessara sigursælu
manndýra norðan úr skógum
hinna óþekktu landa. Eftir mik-
ið taugastríð og vandlegan und-
irbúning tókst Rómverjum að
sigra þá, eins og sögur herma.
Jóh. V. Jensen hugsar sér
Kimbrana afkomendur jökul-
byggjanna, eins og Langbarða,
gædda hæfileikum norræna
kynstofnsins í ríkum mæli, og
Himmerland heimkynni þeirra,
áður en þeir lögðu af stað í leið:
angur sinn.
Þessar sex skáldsögur, sem
nefndar hafa verið hér á undan,
hefir höfundurinn síðan fellt
saman í eina heild, umritað lít-
illega og samræmt hverja ann-
arri. Þær voru síðan gefnar út í
samfelldu riti undir nafninu
Den lange Rejse (Ferðin langa),
og í bók, sem kom út 1923,
Æstetik og Udvikling (Fagur-
fræði og þróun) gerði hann
grein fyrir hugmyndum þeim,
sem lægju til grundvallar þessu
verki, hvernig hann leitaðist við
að sýna mennina í ljósi þróun-
arinnar, sér í lagi okkar ágæta
norræna kynstofn, frá fyrstu
tímum hinna fyrstu manna og
fram á vora daga.
Heildarútgáfan á Den lange
Rejse hefst með Landinu týnda
og lýkur með sögunni um Kól-
umbus, og er það almennt talið
aðalrit Jóhs. V. Jensen.
VI.
Á því tímabili, sem Jóh. V.
Jensen ritaði bækur þær, er
nefndar hafa verið hér að fram-
an, sendi hann stöðugt frá sér
fjöldamargar aðrar, ýmislegs
efnis. Skulu hér fyrst nefndar
Exotiske Noveller (Sögur frá
fjarlægum löndum) og Myter
(Sagnir).
Jóh. V. Jensen hefir farið
margar langferðir um heiminn,
eins og áður’ er sagt. Exotiske
Noveller eiga rætur sínar að
rekja til þessara ferðalaga og
kynna þeirra, sem hann hafði
af fjarskyldum þjóðum og fjar-
lægum löndum, og þótti margt í
þessum rttum þegar í upphafi
mesta meistaraverk. Ein þekkt-
asta sagan í þessu safni nefnist
Skovene (Skógarnir, 1904) og
gerist í Austur-Indlandi. Þarna
eru líka Singapore Noveller
(Smásögur frá Singepore), Lille
Ahasverus (Ahasverus litli) um
4 ára gamlan blaðadreng, sem
stendur á gatnamótum í fólks-
mergð New York borgar og selur
blöð, og Ólivia Marianna (1915)
um Evrópukonu á Java. (Exo-
tiske Noveller I—II 1907—1909).
Árið 1934 höfðu Myter komið
út í 7 bindum, fyrsta bindið
1907. Myter þýðir því sem næst
það sama og sagnir, þó eru þess-
ar sagnir hvorki draugasögur né
gömul ævintýri, eins og okkur
kemur fyrst í hug, þegar við
heyrum þetta orð, heldur er í
þessum bókum marglitt sam-
safn af ýmis konar efni óg flestu
í einhvers konar söguformi. Er
þar margt, sem talið er meðal
afreka skáldsins.
Eftir að síðasta bókin í Den
(Framhald á 7. »íðu)