Tíminn - 30.01.1945, Blaðsíða 8

DAGSKJRÁ er bezta ístenzka timaritið um
þjjóðfélagsmál.
Þeir, sem viljja hgnna sér þjóðfélagsmál, Ínn-
lend og útlend, þnrfa að Iesa Dagskrá.
f Aiwlxx,
Innlendurs
24. janúar, miðvikudagur:
Flngsamningnr.
Samþykkt var á alþingi ein-
róma að heimila ríkisstjórn-
inni, að gera samninga um loft-
flutninga við Bandaríkin, sem
veitir okkur rétt til að fljúga
yfir landið og nota flugvelli þar
og Bandaríkjamönnum gagn-
kvæman rétt hér.
25. janúar, fimmtudagur:
Flakið af Goða-
fossi.
Tilkynnt, að brezka flota-
stjórnin sé búin að fá vitneskju
um það, hvar flakið af Goða-
fossi sé niður komið. Það liggur
'á um 32 m. dýpi NV.—SA., 64,
08,1 N. 22,38.8 V. Er það á slóð-
um sem fiskiveiðar eru stund-
aðar og getur því verið hættu-
legt veiðarfærum.
26. janúar, föstudagur:
Fyrsti flugpóstur
vestur.
í pósthúsinu í Reykjavk var
afhentur fyrsti flugpósturinn,
sem fer héðan vestur um haf.
Kom hann samdægurs til Ame-
ríku.
Erlendurs
24. janúar, miðvikudagur:
Rússar taka
Oppeln.
. Austurvígstöðvarnar: Rússar
tilkynntu töku Oppeln h öf-
uðborgar Slesíu, og væru 7 km.
frá Breslau. í Austur-Frússlandi
unnu þeir talsvert á. Þá skýrðu
þeir frá nýrri sókn í Tékkósló-
vakíu undir forustu Molniovsky.
í Ungverjalandi unnu Þjóðverj-
ar á.
Vesturvígstöðvarnar: Þjóð-
verjar. hafa nú næstum alveg
hörfað úr fleyg þeim, er þeir
ráku í víglínu Bandamanna með
sókn sinni í desember. Banda-
rikjamenn tóku St. With.
25. janúar, fimmtudagur:
Rússar taka
Gleiwitz.
Austurvígstöðvarnar: Rússar
tilkynntu, að þeir hefðu unnið
á í Slésu og tekið iðnaðarborg-
ina Gleiwitz. í Austur-Prúss-
landi varð þeim talsvert á-
gengt i sókninni til Elbing. Her
Zukovs nálgaðist enn Posnan
og er í 240 km. fjarlægð frá
Berlín.
Vesturvígstöðvarnar: Þjóð-
verjar sóttu á við' Hagenau í
Elsass. Annars staðar urðu
litlar breytingar, enda dregið úr
orustum vegna illveðurs.
Sviss: Rikisstjórnin hefir tek-
ið rekstur allra matsölu-og veit-
ingahúsa í sínar hendur til að
útiloka leynisölu.
26. janúar, föstudagur:
Anstur-Prússland
einangrað.
TÍJWIAAS
er á einum stað 160 km. frá
Berlín. í Austur-Prússlandi og
Slesíú hafa Rússar unnið á.
Vesturvígstöðvarnar: Lítið
barizt vegna illviðra.
28. janúar, sunnudagur:
Rússar taka
Memel.
Austurvfgstöðvarnar: Rússar
tóku Memel og hófu stórskota-
hríð á Königsberg úr fárra km.
fjarlægð. í Slesíu tóku þeir
nokkrar kunnar iðnaðarborgir.
Vesturvígstöðvarnar: Véðr-
átta hamlaði meiriháttar hern-
aðaraðgerðum. Frakkar unnu á
hjá Colmar og Bretar nyrst á
vígstöðvunum.
Raforkufrumvarpið
lagt iyrír Alþíngi -
(Framhald af 1. síðu)
aðrar opinberar framkvæmdir í
raforkumálum. Sex stjórnar-
mennirnir skulu kosnir af Al-
þingi til fjögurra ára, en -ríkis-
stjórnin skipar formanninn, er
nefnist raforkumálastjóri.
Hér í blaðinu hefir áður verið
skýrt frá greinargerð milli-
þinganefndarinnar fyrir frum-
varpinu og áætlanir hennar
um rafveitukerfið birtar. Sýna
þessar áætlanir ótvírætt, að sú
lausn, sem hér er fyrirhuguð,
er langsamlega bezt og hag-
kvæmust. Hún er ekki aðeins
öruggasta trygging þess, að ráð-
izt verði í stórvirkjanir, sem eru
öðrum en ríkinu ofviða, heldur
bendir hún ótvírætt til þess, að
með slíkum stórvirkjunum og
rafleiðslum út frá þeim verði
hægt að tryggja ódýrara raf-
magn bæði í kaupstöðum og
sveitum en með smávirkjana-
fyrirkomuíaginu, sem nú er
fylgt og aðeins kaupstaðir og
stærri kauptún geta notfært
sér.
Samkvæmt áætlunum milli-
þinganefndarinnar myndi ný-
virkjanir og allar rafleiðslur til
að tryggja áðurgreindri íbúa-
tölu (103 þús. manna) 500 kv.
á ári kosta um 122 milj. kr.,
miðað við verðlag og kaupgjald,
sem telja má líklegt eftir strið.
Samkv. sömu áætlun ætti með-
alverð á kilowattstund, miðað
við 4000—5000 stunda notkun á
ári að verða 5.5—6.8 aurar. Raf-
orkan yrði því mun ódýrari en
hún er nú í Reykjavík. Þessi
mikli og góði árangur næst með
því að hafa stórvirkjanir.
Kostnaðurinn við framkvæmd
þessa stórfenglega framfara-
máls, að koma raforkunni inn
á sem allra flest heimili í land-
inu, er vissulega ekki meiri en
svo, að það ætti að vera vel
kleift að hrinda því fram á örfá-
um árum, ef rösklega er‘hafizt
handa og fjármununum ekki
eytt til fullnustu í dýrtíð og ó-
þarfa. Þjóðin mun áreiðanlega
veita því mikla athygii hverjar
undirtektir þetta mál fær hjá
ríkisstjórn og Alþingi.
Samvínna Færeyinga og Islendinga
(Framhald Sf 1. síðu)
Það eru mörg mannslíf og mikið
tjón fyrir fámenna þjóð.
— Sköpuðust ekki erfiðieikar
í skólamálum landsins, þegar
ieiðin til Danmerkur lokaðist?
— Færeyingar leystu þann
vanda sjálfir. í byrjun styrj-
aldarinnar var settur á stofn
menntaskóli, og hefir hann nú
útskrifað tvo árganga stúdenta.
Skólastjórinn er Færeyingur.
Fiskiskipaskólinn ’ er gamall
skóli, er fyrir nokkru er orðinn
að almennum sjómannaskóla og
jafnframt er vélstjóraskóli. Þar
stunda nám á vetri hverjum um
70 til 100 nemendur. Skólastjór-
inn er færeyskur, Jens Pauli
Dali; að nafni.
— Er fánamálið ykkar til
lykta leitt?
— Það er komið vel á veg.
Bretar hafa viðurkennt fær-
eyska fánann sem siglingafána
og sigla nú öll færeysku skipin
undir fána þjóðar sinnar, okk-
ur sjómönnum til mikillar gleði.
Lagtngi og þingið í Færeyjum
hefir ekki enn viljað samþykkja
fánann, en það er von allra
sannra Færeyinga, að fáninn
okkar ungi blakti brátt yfir
eyjunum.
— Hverjar eru horfur f sjálf-
stæðismálum Færeyinga?
— Þessari spurningu vil ég
sem fæstu svara vegna þess, að
ég er kominn hér sem meðlim-
ur opinberrar samninganefnd-
ar. Ef ég væri eingöngu á sjálfs
míns vegum, myndi ég sann-
arlega lofa þér að heyra álit mitt
og meirihluta Færeyinga á þeim
málum. Eitt er víst, að flokkur
sá, sem vinnur að sjálfstæði
Færeyja, fær stórum aukið
fylgi.
— Hvað er hægt að gera til
þess að auka á kynningu og
samhug milli bræðraþjóðanna,
Færeyinga og fslendinga?
— Færeyingar þurfa að lesa
meira af íslenzkum bókmennt-
um en þeir gera nú. Með því
vinst tvennt i einu, þekking á
málinu og aukin kynni af þjóð-
inni sjálfri. Málin eru líkarl en
fólk almennt gerir sér grein
fyrir.
Kynnisferðum þarf að fjölga,
hópar íþróttamanna og jafnvel
skólabarna geta skipzt á heim-
sóknum milli landanna.
Færeyingar ' ættu að fara í
héraðsskóla hér og íslendingar
út til Fæfeyja í lýðháskólann
þar. Allt þetta gæti 8 orkað
nokkru á um aukin kynni, og að
svo megi verða er einlægur vilji
Færeyinga, og vonandi er, að
svo verði upp úr þessari styrj-
öld. En það er ekki hvað sízt
undir ykkur íslendingum kom-
ið, hvort það verður eða ekki.
Við erum reiðubúnir.
í Færeyjum býr hraust og
dugmikil þjóð, sem háð hefir
erfiða lífsbaráttu, oft við svip-
uð skilyrði og við íslendingar.
Þeir hafa öldum saman búið
undir yfirstjórn sömu framandi
þjóðar og við, en orðið síðbún-
ari að endurheimta frelsi sitt.
Við vonum öll, að atburðirnir
að Lögbergi 17. júní sðastliðinn
eigi eftir að endurtaka sig í
Færeyjum innan skamms. Fær-
eyingar hafa sýnt það, í eld-
raun tveggja heimsstyrjalda, að
þeir eru fullkomlega færir um
að ráða málum sínum sjálfir.
öngþveítið í fisksolumálunum
(Framhald af 1. siSu)
annað verið boðið en skipaleiga
og útflutningur á reikning og
ábyrgð fiskeiganda, og þó ber
engum tveim ráðamönnum
saman um hvernig í málinu
liggur. Þegar svo útvegsmenn
annars staðar ætlast til þess, að
fyrir þeim sé greitt, fá þeir lítið
nema vífilengjur.
Þetta er aðeins eitt dæmi.
Þannig er allt. Eitt í dag,
annað á morgun. Enginn veit
hvað hann á í vændum. Eng-
inn veit hvert „skipulagið"
er. Útvegsmenn og þeirra um-
boðsmenn verða að liggja i sím-
anum dag út og dag inn. Þeim
er vísað frá einum til annars,
án þess að nokkur botn fáist.
Mönnum blöskrar, að atvinnu-
málaráðherra skuli ekki hafa
varið tíma sínum undanfarna
mánuði, til þess að búa undir
það, sem koma hlaut og það í
samráði við reyndustu menn, í
stað þess að þeytast á pólitíska
æsingafundi og lofa gulli og
grænum skógum út í bláinn, án
þess að hafa svo mikið sem föst
áform um úrlausn vandans,
hvað þá tryggðar framkvæmdir.
Allt hefir verið dregið á lang-
inn. Samningar við Breta um
fisk og skip. Samningur við
Færeyinga um skip, með þeim
afleiðingum að nú verður að
ráða þeim til lykta við óhag-
stæðustu skilyrði, sem hugsan-
leg voru. Ráðstafanir þeirra
skipa, sem íslendingar ráða yf-
ir, falin tveimur aðilum og
gengið framhjá Fiskifélaginu,
sem sjálfsagt var að fela það
trúnaðarstarf, þar sem það fé-
lag er eina stofnunin í landinu,
sem eingöngu lítur á hag smá-
útvegs- og fiskimannanna.
Landssamband útvegsmanna
gætir annara hagsmuna jafn-
framt.
Verðjöfnunargjald hefir verið
lagt á ísfisk úr bátum en af ein-
hverjum óskiljanlegum ástæð-
um(!) hefir togarafiskinum
verið sleppt. Sú ráðstöfun hefir
orðið til þess, að smærri og
stærri verstöðvar hafa misst af
fiskkaupaskipum, þótt hún eigi
að koma heildinni að gagni.
Engar ráðstafanir hafa þó enn
verið gerðar, til þess að bæta
það upp, en menn hraktir á milli
stofnana endalausar hringgang
án árangurs.
Það er krafa þeirra, sem við
þetta eiga að búa, að úr verði
bætt tafarlaust, því, sem ^hægt
er að bæta úr. Það aflatjón, sem
menn háfa beðið, verður aldrei
bætt* áfallinn margvíslegur
aukakostnaður og mikil fyrir-
höfn. •
Dagsbrúnarkosníngin
Austurvígstöðvarnar: Rússar
tilkynntu, að her Rossoovskys
hafi tekið Marienburg og náð
fram til Eystrasalts. Austur-
Prússland er þvi einangrað. Þá
tilkynntu þeir, að þeir hefðu
tekið Hindenburg í Slesíu og
væru komnir yfir Oderfljót á
mörgum stöðum.
Vesturvígstöðvarnar: Banda-
ríkjamenn og Frakkar hafa
byrjað gagnsókn í Elsass. Bar-
dagar voru þar harðir. Víðar
voru allharðir bardagar, þrátt
fyrir erfitt veðurfar. •
Luzon: Bandaríkjamenn hafa
náð mörgum flugvöllum. Þeir
eiga eftir 65 km. til Manilla.
27. janúar, laugardagur:
Rússar vinna
stöðugt á.
Austurvígstöðvarnar: Her
Zukovs hefir umkringt Posnan,
og sótt norður frá borgi.nni og
Stjórnarkosningu í verkalýðs-
félaginu Dagsbrún lauk í fyrra-
dag. Talning atkvæða fór fram
í gær og urðu úrslit þau, að A-
listinn (sameiningarlisti kom-
múnista og Sjálfstæðismanna)
fékk 1301 atkv., en B-listinn
Þegar blaðið var að fara í
prentun í gærkvöldi barst því
sú tilkynning frá ráðuneyti ut-
anríkismálaráðherra, að rikis-
stjórnin hafi skipað sendinefnd
til að semja við ríkisstjórn Bret-
lands um verzlun og viðskipti
milli íslands og Bretlands.
Nefndina skipa: -Magnús Sig-
urðsson bankastjóri, sem er
(Alþýðuflokksins og lýðræðis-
sinnaðra verkamanna) fékk 372
atkvæði. Auðir seðlar voru 89.
Kosningarrétt höfðu yfir 3000
menn. Sést af þessu, að kom-
múnistar og Sjálfstæðismenn
hafa ekki nema réttan þriðjung
félagnnanna á bandi sínu.
formaður hennar, Richard Thors
framkvæmdastjóri, Jón Árnason
framkvæmdastjóri og Ásgeir
Ásgeirsson bankastjóri. Með
nefndinni er ennfremur Krist-
ján Einarsson framkvæmdastj.,
og er hann ráðunautur hennar
um allt er Jýtur að frystum
fiski.
Sendinefndin er nú komin til
Lundúna.
Það verður • að fela einni
stofnun úthlutun allra fisktöku-
skipa og þá auðvitað einnig
þeirra, sem frá Færeyjum fást
til flutninganna, og frá Bret-
landi. Það verður að hætta því
hringli og fálmi, sem átt hefir
sér stað. Fiskifélagið er bezt
fallið til þess að annast þetta.
Skipunum verður að úthluta
réttlátlega og gæta þess vel, að
enginn verði útundan.
Það verður að leggja verð-
jöfnunargjaldið á Isfisk úr tog-
urunum svo að verðjöfnunar-
sjóðurlnn geti komið m. a. til
tryggingar þeim verstöðvum,
sem gengur ver að koma fiski
sínum í verð, vegna þeirra ráð-
stafana, sem gerðar hafa verið
eða gerðar verða og eiga að vera
tli bóta fyrir heildina.
Útbreiðið Tlmannl
Sendinefnd ftil Breftlands
•OAMLA BlÓ-
FLAKKARAR
I GÆFFLEIT
/
(Happy Go Lucky)
Amerísk söng- og gam-
anmynd í eðlllegum lit-
um. —
Mary Martin,
Betty Hutton,
Dick Powell.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
I7ÝJA Bo.O
AIÓSWIUÖK
KAFRÁTSrVS
(„Destination Tokyo“ý
Spennandi og ævintýra-
rík mynd, byggð á sönn-
um vroburðum.
Aðalhlutverk:
Cary Grant,
John Garfield,
Dane Clark.
Sýnd kl. 6,30 og 9.
Bönnuð börnum yngri
en 14 ára.
SKEMMTUN FYRIR ALLA
Fjörug gamanmynd, með
Ritz-bræðrum.
Sýnd kl. 5.
DÁÐIR
VORIJ DRÝGDAR
Saga Nólseyjar-Páls
og fleiri afreksmanna.
er m e r k bók og
skemmtileg.
—~ TJARNARBlÓ »
AÐ VERA EÐA
EKKI
(To Be Or Not To Be)
Amerískur gamanlekur
Corole Lombard
Jack Benny
Robert Stack
Felix Bressart.
Leikstjóri
Ernst Lubitsch.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð börnum innan
12 ára.
__ _________—....
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR '
Brúðuheimilið
eftir Henrik Ibsen.
Leikstjjóri: Frú Gerd Grieg.
LEIKFLOKKUR FRÁ LEIKFÉLAGI AKUREYRAR.
Sýning í kvöld klukkan 8.
IJPPSELT.
ATHS. Aðgöngumiðar þeir, sem gilda að sýningunni í
kvöld, eru ljósbláir.
Ú R B Æ N U M
Skemmtisamkoma.
Vegna margra fyrirspurna er Timinn
beðinn að geta. þess, að næsta sam-
koma Framsóknarfélaganna i Reykja-
vík verður fimmtudaginn 22. febrúar
og hefst hún með Framsóknarvist.
Árshátíð Samvinnuskólans,
var haldin í Tjarnarcafé síðastliðið
sunnudagskvöld. Samkoman var fjöl-
sótt og fór i alla staði hið prýðilegasta
fram. Að þessu sinni var árshátíðin
haldin af nemendasambandi og skóla-
félagi í sameiningu. Samkoman hófst
með sameiginlegri kaffidrykkju kl. 8,30.
Meðan setið var undir borðum flutti
Jónas Jónsson skólastjóri stutta ræðu
og karlakór skólans söng nokkur lög.
Valdimar Helgason leikari las sögu
eftir Hagalin, Lárus Ingólsson söng
gamanvísur, að lokum var dansað.
Birgir Þórhallsson stjórnaði samkom-
unni.
Berklaskoðunin
hefir nú staðið yfir frá þvi á mánu-
daginn var. Alls var skoðað fyrstu
vikuna 1825 manns. Fólk mætir mjög
vel og stundvíslega, nálega allir þeir,
sem ekki hafa löggild forföll, eru veik-
ir eða fjarstaddir. í dag verður fólk
skoðað, sem býr við Njálsgötu. Er
búizt við, að lokið verði við að skoða
fólk við þá götu á miðvikudag og verð-
ur þá skoðað næst íbúarnir við Grettis-
götu. Er búizt við, að það taki 2—3
daga.
Skjaldarglíma Ármanns.
Tólf keppendur frá sex félögum hafa
tilkynnt þátttöku sina í Skjaldarglimu
Ármanns, sem fer fram I. febr. n. k.
kl. 9 síðdegis í Iþróttahúsi Jóns Þor-
steinssonar. Félögin, sem senda þátt-
takendur í glímuna. eru Glímufélagið
Ármann 4, Iþróttafélag Reykjavíkur 2,
Knattspyrnufélag Reykjavíkur 3, Umf.
Hvöt 1, Umf. Samhugi 1 og Umf Vaka 1.
Nýtt blað hefur göngu sína.
Síðastl. laugardag hóf göngu sína í
Reykjavík nýtt blað, er Þveræingur
heitir. Ábyrgðarmaður þess og aðal-
hvatamaður að útgáfunni er Ólafur
J. Hvanndal. Blaðið tekur ekki afstöðu
til pólitískra flokka, en fylglr þeim
málum, er því fynnst réttust. Þetta
fyrsta blað Þveræings er eingöngu um
hin ranglátu húsaleigulög og það mikla
vandræðaástand, er ríkir í húsnæðis-
málum, aðallega í Reykjavík. Birtir
það mynd af hermannaskúrum þeim,
er fjöldi fólks verður nú að hýrast í
við kulda og vosbúð í höfuðstað lands-
ins. Af efnl blaðsins má nefna þetta:
Frjálsir menn í frjálsu landi( lög eða
ólög). Siðspilling húsaleigulaganna og
húsaleiguvísitalan.
Kappsiglingafélag.
Nokkrir menn, sem áhuga hafa fyrir
kappsiglingum og hafa fenglzt eitthvað
við þær, stofnuðu með sér félag í
Reykjavík á s. 1. hausti til þess að
koma af stað kappsiglingum. Nefnist
félagsskapur þessi „Yacht-klúbbur
Reykjavíkur". Félagið hefir nú hafið
smíði kappsiglingabáta og ætlar það
alls að láta smíða 6 báta, og helzt
fyrir næsta vor. Þeir verða 4 m. að
lengd og 1,30 m. að breidd. Siglutré
verður 6 m. hátt og seglflötur 7 ferm.
í félaginu eru 25 menn. Stjórnina
skipa Leifur Grímsson form., Hörður
Jónsson ritari og Hafliði Magnússon
gjaldkeri.
Elliheimilið Grund.
Samkvæmt skýrslu frá Elliheimilinu
dvöldu þar um áramótin 169 manns,
þar af 120 konur og 49 karlar. Á und-
anförnum 10 árum hafa alls komið á
Elliheimilið 895 vistmenn og hafa kon-
ur jafnan verið í meirihluta, eða alls
á þessum 10 árum 583, en 312 karlar.
Þessi 10 ár hafa 517 manns farið af
heimilinu, en 333 dáið, þar af 212 kon-
ur og 121 karlmaður. Meðalaldur þeirra
er létust á síðastliðnu ári, var 80 ár
og 5% mánuður. Konuynar urðu að
jafnaði eldri, eða 82 ár og 2 mánuðir
að meðaltali, en meðalaldur karla, sem
létust á árinu, var 78 ár og 2 mánuðir.
Greiðslu fyrir vistmenn á Elliheimilinu
hafa annast síðastl. ár: Bæjarsjóður
Reykjavíkur hefir greitt fyrlr 102, önn-
ur hrepps- og bæjarfélög fyrir 13, en
19 hafa greitt fyrir sig sjálfir og að-
standendur fyrir 35.
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sina
ungfrú Margrét Kristófersdóttir frá
Litlu-Borg í Víðidal og Þorgrímur
Jónsson bóndi Kúludalsá, Innri- Akra-
neshreppi.
Útlán bæjarbókasafnsins.
Á siðastl. ári lánaði bæjarbóka-
safnið út 135 þúsund bindi bóka eða
12 þús. bindum færra en árið áður.
Eftir efni skiptust þessar útlánsbæk-
ur þannig: Bækur um ýmislegt efni
(safnrit, tímarit) 6308, um heimsspeki-
leg efni 2091, trúarbrögð 191, félags-
fræði og þjóðtrú 6679, landafræði og
ferðir 5301, náttúrufræði 546, hagnýt
efni 2364, listir, leiki og íþróttir 300,
skáldrit 87258, bækur um málfræði og
bókmenntasögu 262, og um sagnfræði-
leg efni 13122.
Vinnið ötullega fgrir
Timann.