Tíminn - 13.02.1945, Blaðsíða 6

6
TÍMIM, þriðjnclagiim 13. febr. 1945
12. blað
Áttræðnr:
Olafnr Bjórnsson
bóndi á Árbakka á Skagaströnd
Ólafur Björnsson, bóndi á Ár-
bakka á Skagaströnd, er átt-
ræður á morgun, 14. febr. Hann
er fæddur í Finnstungu 1
Blöndudal 14. febr. 1865. Að
honum standa traustar og
kjarnmiklar ættir, búhöldar
dugnaðarmenn og gáfumenn. í
beinan karllegg er hann kominn
af hinum stórbrotna bænda-
höfðingja, Guðmundi Björns-
syni í Höfnum á Skaga og síðar
á Auðólfsstöðum í Langadal (d
1787). Hann var kallaður Skaga-
köngur meðan hann bjó í Höfn-
um, en ættaður var hann úr
Miðfirði. Björn bóndi í Finns-
tungu (d. 1872), faðir Ólafs á
Árbakka, var sonur Ólafs bónda
á Auðólfsstöðum (d. 1836)
Björnssonar bónda á Auðólfs-
stöðum (f. 1748, d. 1821) Guð-
mundssonar Skagakóngs í Höfn-
um. Kona Ólafs á Auðólfsstöð-
um, föðurmóðir Ólafs á Ár-
bakka, var Margrét dóttir Snæ-
björns prests í Grímstungum í
Vatnsdal Halldórssonar biskups
á Hólum Brynjólfssonar. Mar-
grét þótti einna bezt að sér ger
um vitsmuni og verklag þeirra
kvenna, er henni voru samtím-
is í nærsveitum og þó víðar væri
farið. Meðal barna þeirra Ólafs
á Auðólfsstöðum og Margrétar
voru séra Arnljótur Ólafsson á
Sauðanesi, hinn mikli vitmað-
ur og skörungur, Björn eldri,
bóndi í Eyhildarholti, faðir
Rögnvalds í Réttarholti í Skaga
firði, og Ingibjörg, móðir Jónas
ar Illugasonar fyrrum bónda í
Brattahlíð í Svartárdal, hins
gagnmerkasta manns. Kona
Björns í Finnstungu, móðir Ól-
afs á Árbakka, var Anna Lilja
Jóhannsdóttir á Þorbrands-
• stöðum í Langadal Jónssonar.
Var hún, lengra fram, komin af
góðum skagfirzkum og eyfirzk-
um ættum. Móðurfaðir hennar
var Vorm Beck á Geitaskarði,
kunnur efnabóndi á sinni tíð.
Þau Björn í Finnstungu og
Anna kona hans áttu mörg börn,
dóu sum í æsku, en sjö
náðu fullorðinsaldri. Kunnastir
þeirra systkina eru, auk Ólafs,
þeir Sigvaldi bóndi á Skeggs
stöðum í Svartárdal og Arnljót
ur Olson fyrrum bóksali á Gimli
íNýjaíslandi.Birni í Finnstungu
er svo lýst, að hann hafi verið
1 stærra lagi meðalmaður á
vöxt, dökkhærðú?^ yfirbragðs-
mikill, stórlátur nokkúð,. hæg-
látur og festulegur, vel greindur,
rökfastur og lét ógjarna hlut
sinn. -Hefir Ólafur um margt
líkzt föður sínum, og flest hef-
ir hann, að því er virðist, sótt
í föðurætt sína.
Ólafur missti föður sinn sjö
ára gamall. Varð hann ungur að
sjá sér borgið sjálfur, var í vist-
um á ýmsum stöðum og átti mis-
jafna ævi eins og títt var um
umkomulitla unglinga á- þeim
tímum. En hann átti sér þann
metnað, ættgengan, að vilja
„komast áfram í lífinu“, eins
og það var orðað þá, og sætta
sig ekki við það hlutskipti að
vera vinnumaðúr eða kotbóndi
alla ævi. Hann elnsetti sér að
menntast og mannast og kom-
ast i röð þeirra, er framarlega
stóðu að áliti og mannvirðingu.
Og hefir þetta ávallt verið
draumsjón og markmið vel
gefinna og framgjarnra æsku-
manna.
Ólafur var snemma kappsam-
ur og vaskur verkmaður. En
ekki var fljótgert að safna fé
á unglingsárum hans. Kaup-
gjald var lágt og Ólafur þurfti
að styrkja móður sína. Hann
var því hálfþrítugur maður, er
efni leyfðu og ástæður, að hann
færi til náms. En þá lagði hann
leið sína að Möðruvöllum í
Hörgárdal, í gagnfræðaskólann
þar. Þaðan útskrifaðist hann
vorið 1892. Það þótti ekki lítil
menntun í þann tið að vera
gagnfræðingur, „realstúdent"
hét það þá, og leit alþýða manna
úpp til svo framaðra manna.
Sú varð og raunin á, að mennt-
un sú, er fékkst í Möðruvalla-
skóla, reyndist haldgóð þeim
mönnum, sem dugur var í og
entist þeim vel til að leysa af
höndum margs konar trúnaðar-
störf, er þeim voru falin.
Að skólanámi loknu var Ól-
afur um hríð verkstjóri hjá
föðurbróður sínum, séra Arn-
ljóti á Sauðanesi. En 18. júlí
1895 kvæntist hann Sigurlaugu
Sigurðardóttur, dugnaðar- og
myndarkonu, og höfðu þau
kynnzt meðan hann var við
nám í Möðruvallaskóla. Þeim
hefir orðið tveggja barna auðið.
Björn son sinn, hinn efnileg-
asta mann, misstu þau 21. ap
ríl 1936. Björg dóttir þeirra, er
Ólafur Björnsson
gift Guðmundi bónda Guð-
laugssyni á Árbakka. Þau hjón
hafa alið upp nokkur börn, sum
að nokkru, önnur að öllu leyti,
og látið sér farast við þau sem
sín eigin börn. Eitt þeirra er
frú Þórhildur Jakobsdóttir,
kona Guðmundar Torfasonar
vélstjóra 1 Reykjavik.
Þau hjón fluttust að Vind-
hæli og voru búlaus þar, á Spá-
konufelli og Bergi í Höfðakaup
stað. Stundaði Ólafur þá barna-
kennslu, verzlunarstörf, vega-
vinnu og önnur störf, er til féllu.
Vorið 1903 flutti hann að Hofi
og bjó þar átta ár, en 1911 færði
hann bú sitt að Árbakka og
hefir búið þar síðan. Árbakki
var þjóðjörð, er Ólafur kom
þangað, en Jangt er síðan hann
keypti býli sitt. Fyrstu búskap-
arár sín átti Óláfur held-
ur erfiðan fjárhag. En með ráð-
deild og hagsýni rétti hann við
hag sinn og mátti kallast vel
efnum búinn meðan honum
entist þrek og heilsa. Jörð sína
hefir hann setið vel oé gert á
henni miklar umbætur í jarð-
rækt og byggingum. Bú átti
hann lengi gott og gagnsamt
^n heflr nú lítið um sig, enda
hefir mæðiveikin stráfellt að
kalla má sauðfjárstofn hans.
Ólafur hefir alltaf haft mikið
yndi af hestum og þótti glögg-
ur og góður fjármaður.
Er Ólafur kom fyrst í Vind-
hælishrepp, var þar mestur at-
kvæðamaður Árni Jónsson á
Þverá í Hallárdal. Hann hafði
þá verið hreppstjóril full þrjá-
tíu^ ár og lengi oddviti. Var
hann höfuðskörungur, en nú
tekinn að eldast og þreytast og
farinn að hugsa til að fá störf
sin í hendur yngri mönnum,þótt
nokkuð drægist enn að af því
yrði.
Ólafur var kosinn i hr'epps-
nefnd vorið 1901 og tók við odd-
vitastörfum af Árna, er hann
sleppti þeim, vorið 1910. Hann
var síðan löngum í hreppsnefnd
til vors 1938, samtals í 26 ár.
Oddviti var hann 1910—1913
og 1919—1937, alls í 21 ár. Ól-
afur var þegar atkvæðamikill í
hreppsnefndinni og lét mikið
til sín taka sveitarmál öll, en
maðurinn kappsamur og fylginn
sér og deilumál mörg á dagskrá
löngum. Verður ekki' sagt, að
hann sæti á friðstóli, og er hitt
sanni nær, að hann hafi ekki
hliðrað sér hjá „að kenna til í
stormum sinna tíða“. Oddvita-
starfið í Vindhælishreppi var
ekkert leikfang, svo víðlendur
sem hreppurinn var og mann-
margur og ólík einatt sjónar-
mið hinna ýmsu hreppshluta.
Við það réðu ekki aðrir en þeir,
sem mikið áttu hjá sér, ein-
beittir menn og stjórnsamir.
Ólafur hafði tvo um sjötugt, er
hann lét af oddvitastörfum.
Má af því nokkuð marka, hvert
traust var til hans borið, og að
málum þótti vel borgið undir
forsjá hans. Og þó stjórn hans
Sextngm*:
«fón Qunnarsson
Móbergi á Húsavík
Að haustlagi — fyrir hér um
bil þrjátíu árum — fór dag
nokkurn aðeins einn bátur í
fiskiróður frá Húsavík. Þetta
var lítill bátur með þriggja
manna áhöfn. Alldjúpt út og
vestur i Flóanum' lögðu bátverj-
ar línu sína. Blikur landáttar
voru í lofti. Nokkur vindaköst
meðan lögð var línán, en svo
sléttlygndi. Legið var yfir lín-
unni venjulegan tíma og síðan
farið að draga. En ekki var nema
skammt komið línudrættinum,
þegar afspyrnurok skáll á, —
eitt hið allra sterkasta landátt-
arrok, sem kemur á Skjálfanda-
flóa, — og æsisjór um leið.
Formaðurinn, yfirburða karl-
mannlegur maður með framúr-
skarandi fallegar herðar og fum-
laus tök, skellti sundur línuás-
inn, þar sem komið var; — ftm
annað var ekki að gera, ef eigi
skyldi strax taka gistingu að
Ægi. Nú hjálpuðust allir að:
stýri var krækt fyrir, mastur
reist, stagir strengdir og stór-
seglið bundið í litla þríhyrnu,
— meiri seglbúnaður kom ekki
til greina.
Formaður settist síðan við
stýrið og brá stjórntaumunum
um herðar sér. Skípaði hann
öðrum hásetanum að leggjast
fram í barka bátsins, til þess
að- hleðsla yrði jafnari og bát-
urinn færi sem bezt að hægt
væri í sjó. Hinum sagði hann að
taka austurtrogið, gæta þess
eins og handa sinna, og ausa
eftir þörfum.
Svo var siglt til lands. Stund-
um var hleypt undan sjóum í
átt langt norður á Tjörnes, en
þó svo vel snúið á storminn og
öldina hinn sprettinn, að tekin
var að lokum. næsta lending
norðan -við Húsavík, — Bakka-
krókur.
Húsvíkingar töldu sig menn
þessa úr helju heimt .hafa.
Daginn eftir sóttu bátverj-
arnir far sitt í Bakkakrók og
reru því heim. Þá sýndi formað-
ur hásetum, að stjórntaumarnir,
sem hann hafði stýrt með dag-
inn áður, voru ekki sterkari en
það, — miðað við krafta hans,
- að hann sleit þá nú hvað eftir
annað milli handa sinna. Orð
hafði hann engin um þetta.
*
Formaðurinn var Jón Gunn-
arsson, Móbergi í Húsavík. Hinn
19. f. m. varð Jón sextugur að
aldri. Þá sagði annar hásetinn,
— í gestaboði á heimili Jóns, —
frá þessum atburði, sem hann
kvaðst muna svo lengi sem hann
lifði. Vel hafði verið stýrt. Oft
hafði sýnilega þurft að beita
skjótum átökum, en á eftir sást,
að kröftunum hafði líka orðið
að stilla i hóf. Þarna hafði farið
saman gæfa og gjörvuleiki.
Fleiri hliðstæðar sögur eru til

Jón Gunnarsson
af sama manni, en ekki rúm til
að segja þær hér.
Jón Gunnarsson er fæddur 19.
jan. 1885 að Meðalheimi á Sval
bajðsströnd í Suður-Þingeyjar
sýslu. Foreldrar hans vorú hjón-
in Gunnar Jósefsson og Guðrún
Jónsdóttir. Hann Bárðdælingur
að ætt, en hún Ljósvetningur.
Með . foreldrum sínum fluttist
Jón, tveggja ára gamall, að Nátt-
faravíkum, og eftir 16 ára dvöl
þar með þeim til Húsavíkur.
Hefir hann verið í Húsavík
síðan.
Árið 1909 giftist Jón Sigur-
hönnu Sörensdóttur Einarsson-
ar Irá Máná á Tjörnesl, —
ágætri konu og myndarlegri.
Eignuðust þau álta börn. Þrjú
börnin eru dáin, en hin öll bú-
sett í Húsavík.
Jón hefír lengst af síðan hann
kom til Húsavíkur stundað sjó
á aðalvertíð þar. Um alllangt
skeið hefir hann á vetrum starf-
að hjá Kaupfélagi Þingeyinga
(Framhald á 7. síðu)
á málefnum sveitarinnar væri
einatt gagnrýnd og stundum
óvægilega, mun þó mega segja
með sannindum, að hann leysti
þann vanda af höndum svo vel
var og oft með ágætum.
Verzlunarfélag Vindhælinga,
sem nú heitir Kaupfélag Skag-
strendinga, var stofnað 1907.
Ólafur var einn af stofnendum
og helztur hvatamaður. Fyrstu
þrjú árin var hann formaður
þess og framkvæmdastjóri og
í stjórn þess nærri óslitið til
1934. Lét hann þar, sem annars
staðar, er hann kom að málum,
mikið til sín taka og hefir ávallt
borið hag og velgengni félags-
ins mjög fyrir brjósti. Hann átti
mikinn þátt í þroska þess og
viðgangi, tók nærri sér er það
varð fyrir skakkaföllum og sá
oft lengra fram í verzlunarmál-
unum en aðrir forráðamenn fé-
lagsins. Ákveðnari og einlægari
samvinnumaður en Ólafur
Björnsson á Árbakka mun vand-
fundinn.
í nálega hálfa öld hefir Ól-
afur verið einn af helztu og at-
kvæðamestu mönnum sveitar
sinnar. Þegar barizt hefir verið
fyrir framfara- og félagsmálum,
hefir hann jafnan verið í fylk-
ingarbrjósti, vígreifur bardaga-
maður, öruggur til sóknar og
varnar. Ekkert hefir verið fjær
honum en gefast upp, þótt illa
horfði stundum um hugðarmál
hans, og aldrei hefir hann látið
hlut sinn meðan stætt var.
Ólafur er að eðlisfari skap-
ríkur maður og örgeðja. Og eins
og oft vill verða um mikilhæfa
skapmenn, var hann ráðríkur og
óvæginn og harðskeyttur and-
stæðingur. Á hinn bóginn er
hann maður sáttfús og er ekki
gjarnt að erfa misklíðir við
menn.
Á fundum var Ólafi heldur
stirt um mál. En þrátt fyrir það
var löngum veitt meiri athygli
máli hans en margra þeirra,
sem sléttmálir eru og flaumtal-
andi. Því olli skaphiti og sann-
færingarkraftur, er hann lagði
í orð sín, þegar honum fannst
nokkuð við liggja. En væri hon-
um orðin ekki ávallt sem tiltæk-
ust í mæltu máli á fundum, varð
annað uppi, er hann hélt á
pénna. í þessum raunsæja
manni, er lítur smáum augum
draumóra og skáldagrillur, er
þrátt fyrir allt listræn æð, er
sjaldan fær útrás og varla hefir
annars staðár bi’rzt en í bréfum
hans, því annað hefir hann varla
skrifað, ekki einu sinni þlaða-
grein svo vitað sé. Eins og vita
má um mann, er svo lengi hefir
gegnt odvitastarfi, hefir Ólafur
skrifað mikinn fjölda bréfa, allt
frá stuttum tilkynningum að
umfangsmiklum málsskjölum og
fært allt af stakri samvizku-
semi í bréfabók. Ekki er líklegt
að þau verði lesin héðan af, því
almennt mun svo litið á, að slík
skrif sé lélegar bókmenntir. En
einkennilega víða bregður þar
fyrir hjá Ólafi ritleikni og jafn-
vel stílsnilli, er margur, sem tel-
ur sig rithöfund, væri fullsæmd-
ur af. Þegar bezt liggur á Ólafi,
er sem hann leiki handsöxum,
og er þá allt á lofti í senn,
glettni, ádeilur og viðamiklar
röksemdafærslur.
Þrátt fyrir háan aldur er Ól-
afur enn ern og hress í skapi og
fylgist af áhuga með sveitarmál-
efnum og því sem um er að vera
í landsmálunum, þó sjálfur hafi
hann nú „lagt af að sjá“.
Við, sveitungar Ólafs og sam-
starfsmenn, minnumst hans
sem eins hins svipmesta og
minnisstæðasta manns, er við
höfum kynnzt.
4. febr. 1945.
Magnús Björnsson.

Samband ísl. samvinnufélagtu
SAMVINNUMENN:
í kaupfélaginu fáið þér vöruna fyrir sann-
virði.
SAVOJS de PARÍS míjhir húðina or/
styrkir. Gefur henni yndisfagran litblœ
og ver hana kvillum.
IVOTIÐ
SAVON
Sjaínar tannkrem gerír
tennurnar mjallhvítar
Eyðir tannsteini og himnu-
myndun. Hindrar skaðlega
sýrumyndun í munninum og
varðveitir með því tennurn-
ar. Inniheldur alls engin
skaðleg efni fyrir tennurnar
eða fægiefni, sem rispa tann-
~k glerunginn. Hefir þægilegt og
hressandl bragð.
JVOTI0 SJAFISIAR TANMKREM
KVÖLOí OG MORGNA.
Sápuverksmiðjan Sjöfn
Akurcyrí
Raftækjavinnustofan Selfossi
framkvæmir allskonar rafvirk jastörf.
ORÐSENÐING TIL KAIJPEIVDA TÍMANS.
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinu, eru þeir vln-
samlega beðnir að gera afgreiðslunni þegar aðvart.