Tíminn - 17.04.1945, Blaðsíða 5

28. Mafí
TÍMIVN, þri8,|Bdagíua 17. apríl 1945
5
RITSTJÓRI: SIGRÍÐUR INGIMARSDÓTTIR
Vilhelm M.oberg:
Eiginkona
FRAMHALD
Hallveiaarstaðir.
Kvenfélagasambandið í Rvík
hefir, sem kunnugt er, í hyggju
að reisa kvennaheimili hér í
bæ, er beri nafn Hallveigar
Fróðadóttur, konu Ingólfs Arn-
arsonar. Drögin að byggingu
þessa heimilis munu lesendum
kunn af grein þeirri, er frú
Laufey Vilhjálmsdóttir skrifaði
hér í blaðið um daginn.
Húsinu hefir verið valinn stað-
ur á horninu milli Túngötu og
Garðastrætis, þar sem Garð-
yrkjuskálinn er nú. Ætlunin er
sú, að heimilið verði rekið sem
sjálfstætt fyrirtæki. Á neðstu
hæð verður að öllum líkindum
verzlun, á efri hæðunum mat-
sala, fundarsalir og gtótiher-
bergi. Fundarsalir verða leigð-
ir kvenfélögum bæjarins til
fundarhalda. Gistiherbergin eru
ætluð utanbæjarkonum, sem í
bænum dvelja um lengri eða
skemmri tíma. Ætti slíkt að bæta
mikið úr húsnæðisvandlræðum
ferðafólks hér í bæ. Gestir gætu
og keypt sér fæði í matsölunni.
Sennilegt er, að kvenfélagasam-
bandið og jafnvel fleiri kven-
félög hafi skrifstofur í húsinu.
Augljóst er, að full þörf er
fyrir slíkt heimili. En byggingin
kostar geysifé.
í fjársöfnunarnefnd Hallveig-
arstaða eiga nú sæti konur frá
öllum félögum innan sambands-
ins og nokkrum utan þess. Er
n]í hafin fjáröflunarstarfsemi í
stórum stíl. í ráði er að stofna
til happdrættis og eru þegar
fengnir margir, ágætir munir til
þess. Dagblöð bæjarins taka á
móti peningagjöfum til heimil-
isins, og búið er að gefa eitt her-
bergi í húsið og vonað fastlega,
að fleiri fari á eftir. Þá ætla
F e r ð
Nú er vorið komið og má því
vænta þess, að ferðalög fari að
hefjast. Sveitafólk kemur í
kaupstaðarferð til bæjanna, og
borgarbúar leita út um byggðir.
Unga fólkið fer í skemmtiferðir
um helgar og lyftir sér upp eftir
erfiði vikunnar. — Þá er nauð-
synlegt, fyrir konur jafnt sem
karla, að eiga snotur og hentug
ferðaföt. „Dragtit" eða stutt-
jakki og pils í ólíkum litum eru
tvimælalaust einn bezti ferða-
búningur kvenna.
Köflótt „verksmiðjuefni" eða
skozk efni henta oft öllu bezt
í slíka búninga. Einnig tíðkast
nú mjög að hafa pilsið einlitt
og jakkann köflóttan eða rönd-
óttan og öfugt. Hálfsíðir jakkar
eru mjög í tízku og eru þeir
hafðir ýmist með belti eða belt-
islausir (sjá mynd). Gott er að
eiga létta rykfrakka utan yfir
kvenfélögin að bjóða bæjarbú-
um „Hallveigarstaða-kaffi“ svo
oft sem auðið er næstu sunnu-
daga (fyrir hæfilega þóknun
auðvitað!) Ágóðinn rennur í
byggingarsjóð. Kvenfél. Hring-
urinn reið á vaðið. Sunnudaginn
8. þ. m. höfðu þær Hringkonur
kaffi og „meðlæti“ á boðstólum
í Listamannaskálánum. Þar var
gott að kom^, góður beini og
dynjandi hljóðfærasláttur. Kaffi
brauðið var íslenzkt að mestu.
Á hlaðborðinu mátti sjá flat-
brauð og pönnukökur, soðbrauð
og hverabrauð o. fl: o. fl. Sóttu
gestirnir sjálfir á diska sína, en
Hringkonur báru þeim kaffið.
Mér er tjáð, að brúttóhagnaður
af kaffisölunni hafi orðið 5400
kr. Félagskonur gáfu sjóði þeim,
er Heimilisprýði nefnist, féð. En
byggingarsjóður hefir fengið
þann sjóð lánaðan, þar til húsið
er reist. Síðan á hann að verða
styrktarsjóður kvenna.
Mig langar að varpa fram
einni uppástungu til þeirra, er
búa utan Reykjavíkur. Það hefir
löngum þótt hæfa að flytja
kvennaminni í hverjum mann-
fagnaði. En væri nú ekki vel til
fundið, að héruð landsins og
kaupstaðir minntust kvenna
sinna með því að gefa Hallveig-
arstaðaheimilinu eitt herbergi,
er, bæri þá nafn héraðsins, og
hefðu konur þaðan jafnan for-
gangsrétt að herberginu. Þann-
ig yrði heimilið sameign allra
kvenna, hvar sem er á landinu,
og þá er tilgangi þess náð.
Að lokum vildi ég hvetja alla
góða menn og konur utan bæjar
sem innan, til þess að leggja
málinu lið. Það er sannarlega
þess vert. S.
aföt.
málum. Nú rekur hann hana sjálfsagt umsvifalaust á dyr, hann
lemur hana og fer eins hraklega með hana og hann getur. Það
skal hann fá að gera, hún ætlar ekki að hlaupa frá honum.
En ekkert gerist. Hann sezt, hann matast, hann góflar í sig
vellingnum með spæni, hann mælir ekki orð frá vörum. Það
snerti þá hana ekki. Hann tók vist ekki einu sinni eftir því, að
hún var þarna hjá honum, meðan hann var að matast. Af hverju
er hann þá reiður? Hún sér engin blóðug meiðsli — annars hefði
hún getið sér,þess til, að þeir Páll hefðu verið að berjast. En
reyndar er Hákon áreiðanlega sterkari, svo að það hlýtur að
vera Páll, sem ber blóðug meiðsl. Elín iðar af forvitni, en þó
verður hún að láta eins og ekkert sé — bara láta eins og ekk-
ert sé.
Hákon heldur líka, að hann láti eins og ekkert sé. Hann er
sannfærður um, að hann hafi ekki ljóstrað því upp við borðið,
í hve mikilli geðshræringu hann er. Honum tekst að dylja þján-
ingar sínar. Því að sársaukastuna liggur honum á tungu. Hjarta
hans flakir 1 sárum, hann logsvíður, hann gæti háorgað. Hann
rekui^ krepptan hnefann í síðuna á sér, eins og það gagni eitt-
hvað. Og í sömu andrá skammast hann sín dálítið. Hvers vegna
lætur hann þetta svona mikið á sig fá? Hvers vegna er hann
svona viðkvæmur? Hvers vegna getur hann ekki verið eins hygg-
inn og aðrir? Hann stal konu frá manni hennar, maðurinn
tekur hana aftur — hvað er við því að segja? Þarf hann að
láta sér fin-nast eins og það hafi verið rekinn glóandi teinn
gegnum brjóstið á honum? Það er eins og logandi eldur sé að
sleikja um rifin í honum .... Hún var nefnilega hans kona ....
hans kona .... Ekki ránsfengur hans, hún hafði kjörið hann,
hún hafði gefið sig honum á vald af svo fúsum vilja, sem nokk-
ur kona getur gefið sig. Og þá var hún hans kona ....
Barði hann hana? Já — 'nei .... Hljóp hún burtu .... ? Nei, nú
ætlar hann að sofna og gleyma þessu öllu ....
Hann hitti Margréti, og hann sá strax, að augnaráðið var
öðru vísi en vant var. Og var ekki einhver blygðarroði í kinn-
unum? Um leið og hann tók utan um hana mælti hann:
— Hefir hann snert þig?
— Ég varð að gera honum til geðs. Ég gat ekki annað.
— Þú lýgur því! Orðin runnu saman í öskur.
— Ég gat ekki annað. Ég gat ekki viðhaft meiri undanbrögð.
Honum dimmdi fyrir augum. Hann hafði haldið svo varfærnis-
lega utan um mjúka arma hennar og gælt við þá, fundið dún-
mýkt þeirra, sem minnti á blóm. En þessar varfærnislegu, þýðu
hendur urðu allt í einu harðar og fantalegar. Hann kreisti á
henni handleggina, svo að hún æpti af sársauka: Ó, ó, ó — var
hann bara orðinn brjálaður? Hélt hann, að hann væri með
dauðan hlut í lúkunum? Hélt hann, að hún væri axarskapt eða
járnstöng? Hún var lifandi, og hún var ekki tilfinningalaus.
— Hvað hefir þú gert?
— Ég gat ekki spornað við því.
— Þú hefir gefið þig tveimur! Hvers konar manneskja ertu?
Hvað ertu?
Hann formælti, hann öskraði. Hún varð að hasta á hann, því
að þessi læti gátu heyrzt heim í þorpið, og þá myndi fólk halda,
að úlfarnir hefðu ráðizt á einhvern úti í haganum. Og hann hljóp
að henni eins og úlfur og reiddi stálharða hnefana. í bræði
sinni þeytti hann henni frá sér — hún lá hreyfingarlaus á
jörðinni. *
— Ég sætti mig ekki við nein helmingaskipti. Ég vil ekki eiga
hlut í þér á móti einhverjum öðrum. Það veiztu vel. .
— Ég gat ekki annað, elsku Hákon!
— Nei, þú þurftir ekki að vera kyrr hjá honum.
— Hvert á ég að fara?
— Nú skaltu fara til hans. Mig getur þú verið laus við.
— Nei .... Nei! Taktu mig í sátt!
— Taka þig í sátt? Og það á ég að gera í hvert skipti? Blygð-
astu þín ekki?
Hún reis á fætur, kýtti sig saman og reyndi að gera sig eins
fyrirferðarlitla og hún gat og gekk til hans. En það breiddist
ekki út neinn faðmur og þrýsti henni að brjósti hans.
— Taktu mig aftur í sátt, Hákon! Nú var það hún, sem æpti
af skelfingu.
En hann forðaðist hana.
— Aldrei að eilífu kem ég til þín. Ef þú velur hann, þá getur
þú ekki verið mín.
Hún grét og sagði, að hann væri ranglátur. Og hún reyndi
að verja sig og afsaka það, að hún hafði gefið sig þeim báðum
á vald, honum og Páli. En hann vildi ekki hlusta á hana, öll
hennar orð fóru framhjá honum.
Hákon heyrði ekkert — hann sá bara. Hann sá hana hjá manni
sínum. Hún var enn heit af faðmlögum hans, er hún hjúfraði
sig upp að Páli. Hún fór beint frá honum upp i hjónarúmið.
Höfug eftir hann gekk hún beint til hins. Hann hafði verið dreg-
inn á tálar, svikinn. Honum fannst hann sjálfur hafa verið
flekaður á skammarlegan hátt. Hann var frávita af reiði og
skömm í senn.
Hann vissi ekki hvað hann átti að gera við hana. Berja
hana .... ? Já, það myndi kannske friða hann, ef hann berði
hana. En hann var karlmaður, hún kvenmaður. Hann myndi
bera kinnroða fyrir það allt sitt líf, ef hann beitti hana ofbeldi.
Hann átti bara að skilja hana eftir, kveðja fyrir fullt og allt.
Hann hafði snert hana í síðasta sinn, áðan þegar hann hratt
henni frá sér.
Og svo flýtti hann sér burt. Þá virtist Marg^ét gleyma allri
varúð. Hún hrópaði á eftir honum ög kallaði hann ástina sína
og bað hann að snúa við. En hann heyrði ekki neitt — hann
sá bara .... Ópin hljóðnuðu fyrir eyrum hans, orðin flugu
framhjá.
Og nú er Uákon kominn heim og ætlar að reyna að sofna,
en þessi sama bölvaða sýn svifur fyrir hugskotssjónum hans:
Páll og Margrét saman. Þessa sýn hafði hann aldrei séð áður
en hún gekk honum á vald. Þá var líkami hennar honum alveg
hulinn leyndardómur. Hann átti hann ekki, hann gat aðeins
látið sig gruna hann og dreyma um hann. Nú var líkami Mar-
grétar fögnuður hans, og þennan fögnuð hafði nú annar söls-
að undir sig. Hann átti hann ekki lengur einn. Hann hafði
kveikt eldana handa öðrum manni. Honum fannst hann standa
JtJLLl OG DÚFA
Eftir JÓI% SVEÍJVSSOJV.
hyggju og nærgætni, sem hægt var að sýna honum látn-
um.
Á meðan hann lá á börunum, fengum við börnin að
sjá hann, og grétum þá heitum tárum yfir honum.
Við þekktum hann vel ennþá. Andlitsdrættir hans voru
mjög lítið breyttir. Frostið hafði varið hann rotnun.
Við annað augað var stórt opið sár.
Þegar hann fannst, lá hann á grúfu niðri í sprung-
unni, og skagaði klettasnös fram yfir hann.
Og nú var það skiljanlegt, hvers vegna hann hafði
ekki fundizt, þegar léitað var -að honum og skaflarnir
boraðir með stöfum og stöngum.
Menn höfðu aldrei borað lengra en niður í kletta-
snösina, sem hann lá undir.
Önnur tildrög skýrðu menn svo: Eftir að hríðin skall
á, hefir Júlli ætlað sér að komast efst upp í klettabeltið
til þess að lenda ekki í fönninni, þar sem hún yrði dýpst.
Á þeirri leið hefir hann svo hrapað niður í sprunguna
cg lent með höfuðið á hvössum steini.
Þó hefir hann ekki beðið bana af sárinu samstundis,
heldur hefir hann dregizt undir klettasnösina, þangað
sem hann fannst. •
Þar hefir hann svo legið og beðið dauða síns, en sjálf-
sagt hefir sú bið ekki verið löng.
Nú hafði hann þá fengið ósk sína uppfyllta: Heldur
stutt líf með sóma en langt líf með skömm.
Tveimur dögurp seinna var hann kistulagður.
Kistuna höfðu tveir af samverkamönnum hans smíð-
að og vandað sem bezt.
Til síðustu hvíldar sinnar var Júlli ekki fluttur á hest-
baki, eins og venjulegast er.
Syrgjandi tryggðavinir báru hann alla leið til grafar.
Endir
Kristleifur Þorsteinsson
ÚR BYGGÐUM
BORGARFJARÐAR
\
Kristleifur á Stóra-Kroppi er
einhver allra athafnasamasti
fræðimaðurinn í alþýðustétt
þeirra er nú lifa. Flestir þekkja þann yfirgripsmikla og
mikilsverða þátt, sem hann hefir lagt til Héraðssögu Borg-
arfjarðar. En þar er síður en svo allur ávöxturinn af starfi
Kristleifs á vettvangi þjóðlegra fræða. Á víð og dreif eftir
Kristleif, sem ekki voru teknar í héraðssöguna.
Þessum ritgerðum hefir sonur höfundarins, Þórður
Kristleifsson kennari safnað saman og búið undir prent-
un. Birtast þær í bók Kristleifs. Úr byggðum Borgarfjarð-
ar, sem út komu á síðastliðnu sumri. Þetta er stór bók
og fjölskrúðug og geymir mikinn sögulegan fróðleik, þjóð-
lífslýsingar og ættfræði. Er öllum þeim, sem þjóðlegum
fróðleik unna, áreiðanlega mikil þökk í útkomu þessarar
bókar.
Bókaverzlun
ISAFOLDARPRENTSMIÐJU H.F.
Segðu mér hvað þú lest, þá skal ég segja þér hver þú ert.
Fólk út um land finnur sinn eigin hag í að skipta við
Bókabúðina í Kirkjustr. 10
Ef þú maður mikið lest
sezt.
Stefán Rafn. L
■II «11 ■■■ I — [ nm - — --
við Mýmisbrunninn hefir
Hjá mér eru fræðin flest,
færðu bókavalið mest.