Tíminn - 24.07.1945, Page 4

TmrVTV. þriðjudagtim 24. Jnli 1945
55. blaS
ikattalögiD og fram-
kvæmd þeirra
Eftir Þórð IVjálsson bónda í Stapadal
Það virðist nú ekkí vera neitt
leyndarmál lengur meðal al-
þjóðar, að mjög mikill misbrest-
ur sé á framkvæmd hinna ís-
lenzku skattalaga, eftir því, sem
um það mál er nú rætt og rit-
að.
Þar sem mál þetta er komið á
það stig, að það er rætt um það
manna á meðal og í opinberum
málgögnum nokkuð hispurs-
laust, þá virðist ekki úr vegi, að
almenni'ngur fari að hugsa meir
um það hér eftir en hingað til,
— mál sem varðar hvern ein-
stakan gjaldþegn til ríkis, bæjar
og sveitafélaga og annarra
stofnana, sem inna ber gjöld til.
Það mun ef til vill snemma
hafa borið á því að skattalögin
hafi ekki verið framkvæmd eins
og löggjafinn virðist hafa ætlazt
tíl.
Hann virðist í öndverðu gera
ráð fyrir þvi, að skattgreiðendur
muni ef til vill á éinhvern hátt
hafa leitazt við að draga und-
an skatti, og þess vegna hefir
hann sett í lögin allþungt sekt-
arákvæði, er tiltekur, að sá,
sem uppvís verður um slíkt, skuli
greiða undandreginn skatt tí-
faldan.
Þarna virðist ærið mikið að-
hald fyrir menn, sem ætla að
ganga inn á hina hálu braut
skattsvikanna.
Þrátt fyrir þetta stranga á-
kvæði laganna virðist nú komið
svo, að skattsvikin meðal þjóð-
arinnar eru að verða að al-
mennu þjóðarhneyksli, eða eru
þegar orðin það.
Þar sem svo er komið, sem
komið er, þarf að skerpa fram-
kvæmd laganna og nema burtu
þann agnúa, nú þegar, sem
þessu hefir orðið valdandi, sem
er sá, að framkvæmd þeirra
hefir verið allt frá byrjun los-
araleg og ófullnægjandi, og gert
hefir það að verkum, að lögin
eru sennilega brotin alltat meir
og meir.
Þegar ósamræmið fór að koma
í ljós, hafa margir þeis menn,
sem sýna vildu þessum nauð-
sýnlegu lögum fulla tilhlýðilega
virðingu, jafnvel neyðst til að
svara framkvæmd þeirra með
undandrætti á einn eða ann7
an hátt, þegar sýnt var, að
engin leiðrétting var fáanleg frá
hendi þeirra, er sjá áttu um
framkvæmd þeirra.
Þetta er það háskalegasta,
sem hent getur nokkur lög, ef
þau eru framkvæmd á þann
hátt, að það neyðir menn út á
bráut ódrengskapar.
Það er ekki nóg, þó hægt sé
að afla ríkissjóði, og öðrum
stofnunum nægra tekna. Það
þarf að gera það á þann hátt,
að allir séu þar sem jafnastir
fyrir þeim lögum, sem þar um
gilda.
Þegar þarf að finna grundvöll
fyrir tekjustofnum þjóðarinnar,
má sem minnst leynd vera yfir
þeim til þess að hægt sé að gera
sér nokkuð vel ljóst.hversu langt
má ganga á hverju sviði.
Á sviði skattamálanna eru það
tvö atriði, sem koma þurfa skýrt
fram, hver sem í hlut á, það
eru framtöl tekna og eigna.
Það munu sennilega flestir
sammála, sem um þetta ræða og
rita, að yfirleitt muni vöntun-
in vera á eignaframtalinu, þó
hin leiðin sé einnig reynd, ef
fært þykir. Ef mikill misbrestur
er á þessu, verkar það þannig, að
í raun og veru þarf jjkatturinn
að áætlazt tiltölulega hærri, en
ella mundi þurft hafa, enda
hefir þetta þráfaldlega komið á
daginn, aö innheimta hefir
þurft skattana á undanförnum
árum, með viðaukum og
hækkunum, sem að einhve'rju
verulegu leyti'má rekja til þess,
sem að framan getur.
Þeir einstaklingar, sem talið
hafa samvizkusamlega fram, og
gera það enn, verða fyrir ó-
réttlæti á margan hátt.
Þeir greiða hærri skatta en
þeim ber, samkvæmt lögmáli
réttlætisins, hærri gjöld til bæj-
ar og sveitafélaga, hærri gjöld
til annara stofnana, svo sem
Lífeyrissjóðs og enn fleiri að-
ila, sem haga álögum sínum
beinlínis eftir framtölum tekna
og eigna.
Annar grundvöllur en þessi á
ekki að vera réttari til, en ef
hann er gallaður eða jafnvel
meingallaður í framkvæmd eins
og hann er ef til vill orðinn í
mörgum tilfellum nú, þá er hann
óréttlátari og jafnvel ónákvæm-
ari álagsgrundvöllur en þegar
menn settust niður áður fyrr, án
þess að hafa nokkra tölu við að
styðjast.
Þessum mönnum var vorkunn,
þó ósamræmi gætti í starfi
þeirra, þar sem -svo illa var bú-
ið í hendur þeim. Úr þessu átti
að vera bætt með skattalögun-
um, enda hygg ég að allar
hreppsnefndir hafi hugsað sem
svo, ap nú væri svo að þeim bú-
ið, að á ekki væri betra kosið,
á þessu sviði.
Þegar lög eru látin verka
ranglega á gjaldþegna ríkis og
bæja, getur ranglætið orðið svo
mikið, að almenn krafa komi
fram um leiðréttingu þessara
mála, þó tiltölulega hljótt hafi
verið um þetta svo að segja til
skamms tíma.
Þetta mál, sem hér hefir verið
drepið á, er svo háttað, að það
er brýn nauðsyn að gefa því
fullan gaum, því i kjölfar þess
óréttlætis, sem það skapar, er
drengskapurinn sniðgenginn, og
síst má íslenzka þjóðin við því
nú, að þau lög , sem hún hefir í
framkvæmd, verði til þess að
draga úr honum á nokkurn hátt.
Menn munu minnast þess að
á sjðasta þingi voru skattar enn
auknir á almenningi, bæði með
beinum hækkunum og nýjum
sköttum. Hér ber enn að sama
brunni, að hinum samvizkusömu
mönnum, sem enn eru ef til
vill eftir í hópi skattgreiðanda,
blæðir enn á ný á óréttmætan
hátt. \
Ég held, að rétt hefði verið,
áður en farið var inn á þessa
braut, að skerpa svo framkvæmd
skattalaganna, að ekki orkaði
neins tvímælis, að ekki væri þar
á betra kosið.
Þá hefði það komið fram í ljós
dagsins, sem hjúpað hefir verið,
svo unnt væri að láta þetta fjár-
magn, sem mun vera mikið
meira en margan grunar, standa
að nokkru leyti undir hækkandi
álögum, svo ekki hefði þurft að
taka það ráðið, að láta allan
þunga hinna nýju skatta leggj-
a^t á hvern og einn eftir því,
sem framkvæmd laganna er nú
háttað.
fEf þetta hefði verið gert, hefði
stórt spor verið stigið í rétta átt.
Þetta er það, ,sem þarf að fást
framgengt nú á næstunni. Það
er réttlæti.
Ef ríkissjóöur er illa stæður
fjárhagslega mitt i þvi fjárflóði,
sem yfirleitt virðist vera meðal
almennings, þá er það ekki
nema sanngjörn og hógvær
krafa þeirra, sem ekki skorast
en Jainisminn — hefir mótað
kenningar mínar. Ég hefi þýtt
margt'eftir Platon, og ég dáist
að Mazzini. Ég hafi Sömuléiðis
lært margt af Bacon, Carlyle og
Böhme, og ég hefi sótt sitthvað
til Emerson og Carpenter. Hug-
myndir óhlýðninnar hefi ég frá
Thoreau, og herferð min gegn
vélunum er endurtekníng á því,
sem fylgjendur Ned Luds gerðu í
Englandi 1811—1818. Jafnvel
ljóðhreimur spunarokksins varð
mér ljós við að lesa þáttinn um
Margréti í Faust. Þér sjáið af
þessu, að kenningar mínar eru
ekkj indverskar. Þær eru alger-
lega vestrænar og að mestu
mótaðar af enskum rithöfund-
um. Og þegar ég nú berst fyrir
sameiningu Hindúa, Múhameðs-
trúarmanna og kristinna flnd-
landí, geri ég ekki annað en
fylgja sameiningarkenningu
guðspekinnar,sem er al-evrópisk
að uppruna. Það þarf ekki að
taka það fram, að andúð mín
gegn erfðastéttunum er runnin
frá jafnaðarkenningum frönsku
byltingarinnar.
Saga Evrópu á 19. öld hefir
haft djúptæk áhrif á mig. Bar-
átta Grikkja, ítala, Pólverja,
Ungverja og Suður-Slava, fyrir
að leysa af sér viðjar erlendrar
áþjánar, hefir mjög markað
stefnu mína. Þannig hefi ég
fylgt stefnum og starfsaðferð-
um, sem voru gersamlega fram-
andi indverskum hugsunarhætti.
Indverjar, sem eru að eðlisfari
háspekilegir og auðsveipir, hafa
ætíð talið stjórnmál óvirðuleg
viðfangsefni. Éf nauðsynlegt er
að hafa stjórn, og ef til eru ein-
hverjlr, sem vilja taka þau störf
að sér, þá er það gott, og Ind-
verjum dettur ekki í hug að öf-
unda þá, sem með völdin fara.
Indverjinn lifir í heimi andans
og þráir eilífðina. Hvað varðar
hann um það, hvað innlendir
Rajahar eða erlendir keisarar
aðhafast? Þess vegna þóldu
Indverjar möglunarlaust um
aldir yfirráð Mongóla og Mú-
hameðsmanna. Svo komu Frakk-
ar, Hollendingar, Portúgalsmenn
og Englendingar. Þeir stofnuðu
nýlendur sínar með ströndum
fram, og færðu sig svo smátt og
smátt innar í landið — en vjð
horfðum aðgerðalausir á. Það
eru Evrópumenn — einvörðungu
Evrópumenn — sem bera á-
byrgðina á núverandi löngun
Indverja til þess að reka Ev-
rópumenn úr landi. Hugmyndir
yðar hafa gegnsýrt okkur. Þær
hafa gert okkur óindverska, og
á seinustu árum höfum við gerzt
nemendur herra vorra og upp-
skorið af því löngun til þess að
vera sjálfum okkur ráðandi.
Ensklundaðasti Indverjinn er
ég, og þess vegna var ég valinn
foringi þessarar andindversku
krossfarar.
Hér er ekki um að ræða neina
baráttu milli austrænna og
vestrænna sjónarmiða, eins og
margir blaðamenn í Evrópu
hafa sífrað um. Það eru einmitt
hin vestrænu sjónarmið, sem
Indverjar hafa tileinkað sér,
sem hvetja þá til baráttunar.
Ef 'Indverjar væru enn jafn
austrænir og indverskir í anda
og fyrr á öldum, mundi engum
þeirra koma til hugar að reyna
að hrinda hinu vestræna oki.
Það er í fullkominni andstöðu
við hinn forna anda föðurlands
míns, að ég krefst stjórnfrelsis
fyrir Indland.
Eg reyni nú að þrengja hinum
vestrænu hugmyndum inn í hug
Indverja — og hinir ensku skól-
ar, sem breiða hér út brezka
menningu — eru mér mikil stoð
í því starfi. Raunverulegur Ind-
verji getur látið sér lynda að
vera þræll. En Indverjarnir, sem
hafa tileinkað sér hin vestrænu
viðhorf, vilja sjálfir ráða Ind-
landi, alveg eins og Englending-
ar vilja ráða Bretlandi.
Þetta er það, sem menn kalla f
daglegu tali Gandhi-hreyfing-
una, en ætti í raun og veru að
kalla hreyfingu þeirra Indverja,
sem hafa gerzt lærisveinar vest-
rænnar menningar og vilja eigi
þola yfirráð hinna evrópísku
yfirdrottnara — sömu Bretanna,
sem mundu fremur ganga í
dauðann en að láta t. d. Frakka
eða Þjóðverja ná yfirráðum á
landi sínu, en gera þó kröfu til
þess að ráða landi, sem er þeim
óviðkomandi og beita til þess
yfirskini mannúðarinnar.
Þið hafið breytt þjóðarsál
vorri, og þess vegna viljum við
nú ekki vita af ykkur í Indlandi
framar. Munið þér eftir Zau-
berlehrung hjá Goethe? Eng-
lendingar hafa vakið í okkur
hinn illa anda stjórnmálanna,
sem blundaði djúpt í okkar hlé-
dræga meinlætaeðli, og nú vita
þeir ekki með hvaða ráðum þeir
geti kveðið hann niður.
Lærisveinn hafði komið hljóð-
lega inn í stofuna nokkrum mín-
útum áður og gefið Gandhi
merki. Um leiö og hann þagnaði,
stóð ég á fætur, til þess að trufla
ekki lengur, og eftir að hafa
kvatt hann með þökkum fyrir
ýtarlegar upplýsingar, ók ég í
bil mínum aftur til Ahmedabad.
undan að bera réttmætar byrð-
ar, að allir færi þá fórn, sem til
þess þarf, að hann geti innt þær
skyldur sínar af hendi, svo framt
sem þar er vel á málum haldið,
eftlr þeim lögum, sem vþar um
gilda, en ekki lögleysum einum.
Manni verður á að hugsa, hvern-
ig stendur á að svo hrapallega
hefir tiltekizt með framkvæmd
nefndra laga.
Orsökin er ef til vill sú mest,
að heimild sú, sem skattanefnd-
um er gefin i lögunum, til að
afla sér upplýsinga viðvíkjandi
starfi sínu, hjá bönkum, spari-
sjóðum og verzlunum, hefir
sennilega lítið verið notuð, eða
þá að viðkomandi stofnanir hafa
neitað að láta í té nauðsynlegar
upplýsingar. Hér eftir virðist
það vera nauðsyn, að því ákvæði
sé bætt í lögin, að þessar stofn-
anir, eða aðrar slíkar, sem hafa
fjármuni manna til ávöxtunar,
sé gert að skyldu að senda öllum
hrepps- og bæjarfélögum skrá
yfir inneignir og verðbréfaeignir
manna i hverju bæjar- og sveit-
arfélagi, til þess að fyrirbyggja
það ófremdai’ástand, sem ríkt
hefir á þessu sviði að undan-
förnu.
Þetta eru þau gögn, sem til
staðar þurfa að vera, ásamt öðru
sem lögin tiltaka, svo sem mests I
samræmis gæti í starfi skatta- j
nefndanna.
Starf undirskattanefndanna
er að dómi flestra bæði ábyrgð-
ar og trúnaðarstarf. Á þeim
hvílir, eða hefir hvílt, aðalþung-
inn í framkvæmd laganna og
verður'sennilega áfram. Öllum
þeim mönnum, sem taka við
þessu starfi, þarf að vera vel
ljóst, hversu margþætt þetta
starf í raun og veru er.
Ef þeir bregðast, þó ekki sé
nema í einu tilfelli, bregðast
þeir í raun og veru öllum þeim'
sem á einn eða annan hátt eiga
réttláta útkomu opinberra
gjalda sinna undir starfi þeirra.
Þetta verður aldrei of brýnt,
fyrir þeim mönnum, sem með
þessi mál fara, því þarna er
þungamiðjan í starfi þeirra.
Hér eftir þurfa allar skatta-
nefndir að byggja starf sitt í
framtíðinni á sama starfs-
grundvelli. Um þetta á ríkisvald-
ið að sjá, með ströngum en rétt-
látum ákvæðum.
Sú meinsemd, sem fram er
komin í þessu efni, þarf að nem-
ast í burtu, þó það kosti að ein-
hverju leyti sársauka hjá þeim,
sem fyrir því verða, en við því
er þetta eitt íað segja: Réttlætið
krefst endurbóta, þó því séu
sámfara sársauki, einhvern
stuttan tíma, á meðan þessir
menn eru að fella sig við þetta
jafnrétti, sem þegnar hins ís-
lenzka lýðveldis þurfa að búa
við í náinni framtíð.
Ef ekki verður bót á þessu ráð-
in á næstunni, er ég undrandi
yfir því, ef menn fást almennt
til að inna þeta starf af hönd-
um, eftir þeim reglum og skyld-
um, sem hverjum og einum eru
um það settar.
Ef svo skyldi nú fara, að rík-
isvaldið eða þeir menn, sem
hafa með höndum löggjafar-
starfið, vilja ekki taka þetta mál
til rækilegrar yfirvegunar og af-
greiðslu, þá verður almenningur
að taka það í sínar hendur og
knýja fram rétta lausn þess.
Þessu máli er þannig háttað,
að með einbeittni og réttlátri
gagnrýni mun unnt að komast
nokkuð áleiðis í þessu efni, ef
allt annað þrýtur.
Hugleíðingar útilegumanns
Síðan fyx-st ég fór að hugsa um
almenn mál, hefir mér þótt
mest varið í að brjóta heilann
um trúmál, eilífðarmálin, enda
vandist ég ungur á að bera virð-
ingu fyrir kristninni, eins og
Jesús Kristur boðaði hana að
sögix guðspjallamannanna.
Ég notaði mér því eftir beztu
getu að hlusta á erindi þau, er
flutt voru á hinni nýafstöðnu
prestastefnu og útvarpað var.
Var þar margt fróðlegt að
heyra og nýtt^fyrir mín eyru
að hlusta á, eins og t. d., að
það væri aðeins messur, sem
stæðu í sambandi við altaris-
sakramentið, en það, sem hafa
almennt kallaðar verið „mess-
ur“, væri að réttu lagi prédik-
anir eða erindi. Ég felli mig vel
við þessa skýringu.
Mig minnir það vera séra Sig-
urð Pálsson í Hraungerði, sem
flutti erindi um þetta. Ef ég fer
eitthvað rangt með, bið ég hann
gott fyrir.
Það, sem kom mér til að rita
línur þessar, var erindi, sem séra
Jakob Jónsson flutti þar og mér
heyrðist hann nefna „Frjáls-
lyndi í trúmálum“.
Mér féll erindið vel í geð og
fannst það koma svo vel heim
við þær trúarskoðanir, sem ég
hefi myndað mér um hö ríkja
ættu innan þeirra kirkjudeilda,
sem kenna sig við jneistarann
mikla, J^sú Krist frá Nazaret.
Þegar ég hefi ver|ð að lesa
greinar, sem ráðamenn hinna
ýmsu trúarf-lokka (er þó telja
sig í höfuðatriðum. játa eina og
sömu trú) hafa ritað hver um
annars háttalag í trúmálum,
hefi ég orðið sem steini lostinn
yfir því, hvað mér hefir fund-
izt þeir vera langt frá þeim
Kristi, sem guðspjallamennii'nir
lýsa.
Ég hefi oft lesið guðspjöllin,
og eftir mínu viti geft mér grein
fyrir efni þeirra, og þvi verð ég
að lýsa yfir, að ég hefi hvergi
fundið það atriði, að Kristur
hafi verið að grennslast eftir,
hvaða trú hver og einn hefði,
heldur hitt, hvernig hann eða
hún breytfi við náungann.
Því hefir mér alltaf þótt ó-
viðeigandi, að menn innan
kirkjunnar væru að rífa hver
annan í sundur, þótt þeir hefðu
ekki allir sömu útsýn.
Mín skoðun er, að mest af
þessum „gorgeir", sem er (eða
var) á milli trúarsetninga
1 hinna ýmsu deilda, eigi að mestu
j eða að öllu leyti orsök sína að
1 rekj a til trúleysis efnishyggj -
unnar, þótt þeim, sem fyrir þvi
verða, sé það alveg óafvitandi.
| Ég ætla að enda þessar sund-
i urleitu hugsanir með því að
jsegja frá smáatviki, sem skeði á
j vísindamannafundi í Bandaríkj-
unum laust fyrir þetta stríð, sem
nú er að enda og prófessor Ric-
hard Beck sagði mér frá.
Þarna voru samankomnir vís-
indamenn víðs vegar að úr
Bandaríkjunum af öllum flokk-
um, svo hundruðum skipti, þar
á meðal lærðasti náttúrufræð-
ingurinn.
Nokkrum af fundarmönnum
kom saman um, að þeir skyldu
leggja þessa spurningu fyrir
j náttúrufræðinginn: Er nokkur
! guð til?
j Hann sat við glugga, horfði
út á grasflöt og tré, sem þá voru
að skjóta út öngum. Eftir ör-
'stutta stund sagði hann:
; „Þegar ég horfi yfir grasflöt-
ina, sem er að gróa, og trjákrón-
, urnar, sem eru að springa út, og
get ekkert annað en hjálpað
j þeim lítils háttar til að þrosk-
j ast, eða þegar ég virði fyrir mér
himinninn, þéttsettan stjörnum,
j og hugsa um hraða ljóssins, sem
I þó .er svo skiptir árum á ferð
sinni til jarðar okkar, og þó er
ekki náð endimörkum alheims-
víddarinnar, og þegar ég finn, aö
þess meira, sem ég hugsa um
þetta, því minna finnst mér ég
vita, því alltaf birtast mér nýir
heimar, þá krýp ég i auðmýkt
fyrir þeirri veru, sem ég trúi að
ríki yfir allri tilverunni. Mér er
sama, hvort þið nefnið hana gx^ð
eða öðru fallegu nafni“.
Á. H.
Kappreiðar í Hreppum
Útbreiðið Tímaim!
Hestamannafél. Hreppanna
efndi til kappreiða á Hvera-
heiði við Litlu-Laxá sunnudag-
inn 15. júlí s. 1.
Reyndir voru 31 hestur úr
Hrunamanna- og Gnúpverja-
hreppum og af Skéiðum.
Á skeiði voru reynd 6 hross.
Tvö af þeim hlupu upp og komu
því ekki til úrslita. Á úrslita-
spretti urðu fyrst Gulltoppur,
eign Jóns Ólafssonar 1 Geldinga-
holti, og Blesa, eign Sveins
Sveinssonar á Hrafnkelsstöðum,
á 26 sek. Þriðja var Harpa, eign
Steinþórs Gestssonar á Hælí.
í íolahlaupi voru reynd 10
hross á 250 m. sprettfæri.
Úrslit urðu þau, að Háfeti Ei-
ríks Jónssonar i Vorsabæ vann
á 20 sek. Annar varð Bleikur,
eign Steindórs Eiríkssonar í Ási,
á 20 sek. Þriðja var Lokka, eign
Steinþórs Gestssonar á Hæli.
Úrslit í stökki á 300 m. sprett-
færi urðu þau, að fyrstur varð
Sörli, eign Helga Kjartanssonar
í Hvammi, á 24 sek. Annar var
Fluga, eign Óskars Indriðason-
ar, í Ásatúní, á 24.1 sek., þriðja
Þýða, eign Guðm. Þorsteinsson-
ar á Þórarinsstöðum, á 24,2 sek.
Á 350 m. sprettfæri kepptu að-
eins tveir hestar til úrslita.
Fyrstur varð Sindri, eign Ey-
þói’s Einarssonar í Gi'öf, á 28 sek.
Annar varð Hörður, eign Lofts
Eirikssonar í Steinsho^ti, á 29
sek.
Auk þeirrar keppni, sem hér er
talin, er einnig á kappreiðum
Hreppamanna keppt um
Hreppasvipuna, sem er forkunn-
ar fögur gull- og silfurbúin
svipa, gefin til verðlauna af
Hreppamönnum búsettum í
Reykjavík. Er hún farandgripur
og afhendist á hverjum kapp-
reiðum eigánda þess h$5ts, sem
að áliti sérstakrar dómnefndar
telst mestur gæðingur þeirra
hesta, sem fram koma á kapp-
reiðunum.
Að þessu sinni var svipan
dæmd Hrímfaxa Marinós Krist-
jánssonar á Kópsvatni.
Kappreiðar þessar fóru með á-
gætum vel fram og um 800
manns hvaðanæva að úr Ár-
nessýslu og Rvík sóttu þær og
skemmtu sér hið bezta. Enda
mun það almælt, að óvíða sé nú
meiri kostur mikilla gæðinga
en í þeim þrem sveitum, sem
þarna reyndu hesta sína.
Færeyingar í þjéðbúnin^m
Ólafsvakan, þjóðhátíð Færeyinga, er á sunnudaginn kemur.
/