Tíminn - 20.11.1945, Blaðsíða 4

4
TlmiVIV. jiriðjndagiim 30. nóv. 1945
88. blað
Fréttabréf
Úr byggðum Snæfellsness
Tíðarfar. Veturinn síðastlið-
inn má telja frekar mildan hér
í byggðarlaginu, en þó voru all-
mikil frost á tímabili í janúar-
mánuði.
Vorið kom snemma og leit vel
út með gróður þar til um miðj-
an maí, að gerði norðan kaf-
aldsbyl með feikna fannkomu,
einkum sunnanfjalls. Fennti þá
fé á sumum bæjum, eða fór í
vatnsföll og hlutu sumir bænd-
ur mikinn skaða af. í þessari
norðanhrinu fóru tún víða illa
og spruttu þarafleiðandi seint.
Grasfall af túnum mun þó að
lokum hafa orðið allgott, því
háarspretta var víða mjög góð.
Úthagi frekar illa sprottinn.
Sumarið var með votviðra-
samari sumrum, einkum sunn-
anfjalls á nesinu. Gekk því erf-
iðlega með hirðingar heyja.
Hröktust þau víða afar mikið
og verða þarafleiðandi lélegt
fóður, án fóðurbætisgjafar i
stórum'stíl.
Haustið hefir verið afar milt
og eru tún víða græn enn, því
frost hefir varla komið teljandi
það, sem af er hausti.
Uppskera. Heyfengur hefir
víða orðið minni en í meðalári
og mikið lakara fóður en í með-
allagi. Kartöffluuppskera hef-
ir víða verið góð, en gulrófna-
spretta mjög misjöfn og
kenna margir um lélegu rófna-
fræi.
Faraldur í sauðfé er all mikill
af völdum mæðiveikinnar. Ger-
ir hún nú, að sögn, all mikið
spell vestan hinnar tvöföldu
girðingar, sem sett var yfir þvertr
Snæfellsnes og átti, að verja
útnesið fyrir veikinni. Missa
sumir bændur margt af fé sínu
og hefir fjárstofninn víða gengið
saman. Einstaka bændur virð-
ast þó hafa fjárstofna, sem
standast betur veikina en aðr-
ir og missa þessir bændur furðu
lítið, enn sem komið er.
Mjóikursala hefir nokkuð
færst í aukana sunnan á nesinu
og virðist sú leið vera helzt til
bjargar þegar, sauðfjárstofninn
hrynur niður. Aftur er flutn-
ingskostnaður mikill á mjólk-
inni og dregur verðið niður hjá
bændum, svo að þeir fá langt
undir svokölluðu sexmanna-
nefndar-verði. l£æri athugandi
hvort ekki væri þörf fyrir mjólk-
urvinnslustöð á sunnanverðu
Snæfellsnesi, því skilyrði eru þar
víða góð til að hafa kúabú.
Ræktun og vélaþörf. En fjölg-
un og stækkun kúabúanna kalla
á aukna ræktun og byggingar.
Margur bóndinn spyr nú hvað
líði útvegun dráttarvéla til jarð-
vinnslu og svo um hvort ekki
fáist skurðgröfur til að ræsa
mýrarnar. Vinnuorka heimil-
anna er orðin það takmörkuð,
að hún nær venjulega ekki út
fyrir hin daglegu störf búanna
og tími verður því lítill til rækt-
unarstarfa, enda hestar óvíða
vandir við jarðvinnslu á heimil-
um, því miður, en það þarf að
gera. Jafnvel þótt dráttarvélar
séu látnar fara um stór svæði,
þá er oft gott og nauðsynlegt,
að geta gripið til hestanna á
hentugum tíma til að fullvinna
flög.
Byggingar í sveitum hér á
Snæfellsnesi hafa tekið afar-
miklum breytingum til batnað-
ar á umliðnum 20 árum. Á mörg-
um jörðum eru komnar myndar-
legar og góðar byggingar, sem
bera bændunum, sem reistu þær,
fagurt vitni um ræktarsemi við
ábýli sín, dugnað og þraut-
seigju við að prýða og bæta jarð-
ir sínar. Á nokkrum jörðum eru
enn gömul timburhús, frá því
um aldamót. Þóttu þessi hús, á
sinni tíð, sum hin myndarleg-
ustu og voru bændur þeir, sem
réðust í að byggja þau þá í
fararbroddi sinnar samtíðar.
Umbætur í húsagerð hafa nú
skotið þessum húsum aftur fyr-
ir sig og svo mun sjálfsagt verða
framvegis, að húsgerðarlistinni
fleygi fram á við og þau hús,
sem nú eru byggð dragist aftur
úr.
Byggingar í kauptúnum hér á
Snæfellsnesi hafa verið all mikl-
ar, einkum í Stykkishólmi,
Grundarfirði og Ólafsvík. í
Stykkishólmi er verið að byggja
nýtt rafstöðvarhús og vatns-
leiðsla er í undirbúningi. Nokkur
vöxtur er í útgerð og er von á
2 Svíþjóðarbátuml, nýjum, til
Stykkishólms.
Verðlagning landbúnaðarvara
og aðferð sú, sem höfð er við
niðurgreiðslu kjötsins, mælist
mjög illa fyrir almennt. Bændur,
jafnt þeir sem hafa talið sig til
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins, eru sárgramir
stjórninni fyrir skipun „Búnað-
arráðs“ og verðlagningar ráðs-
ins á vörum bænda, þvert ofan
1 gert samkomulag um, að sex
mannanefndar-verðið ætti að
gilda meðan stríðsástandið héld-
ist. Aðferð sú, sem höfð er við
niðurgreiðslu kjötsins, þannig,
að sumir fá greitt, en aðrir eigi,
xemur til að verka næsta kát-
lega. Eru dæml til, að háteigu-
menn og stóreigna fá kjötstyrk,
en fátæklingar, sem hafa kann-
ske sárfáar kindur, t. d. sumir
íbúar smákauptúna: sem eiga
fáeinar kindur, fá enga niður-
greiðslu á kjötinu. Slík lög sem
þessi virðast vera vansmíði eitt
og firra höfundinum til lítillar
sæmdar. Er það sjálfsagt al-
(Framhald á 5. síðu)
azt þar, svo að störfin ganga
af þeim sökum greiðara en ella.
Mælskumaður getur hann ekki
kallazt, en þrátt fyrir það ber
hann höfuð og herðar yfir hina
hraðmælskustu ræðugarpa
þingsins.
En þótt hann sé ekki sérstak-
lega mælskur, er.hann hraustur
og fimur í rökræðum. Hann er
nákvæmur í málflutningi og
rökviss, krossleggur handlegg-
ina og lýtur ofurlítið fram á.
Þegar andstæðingarnir rísa á
fætur, hlustar hann þolinmóð-
lega á mál þeirra, unz þeir hafa
lokið því. Síðan ræðst hann
beint á andstæðinginn á ný, en
hitalaust og gremjulaust sem
fyrr. Stundum kemur jafnvel
fyrir, að hann viðurkennir, að
sér hafi missýnst um einstök at-
riði. Þá þagnar hann kannske
snöggvast, brosir einkennilega
og segir eitthvað á þá leið, að
þrátt fyrir allt sé stjórnarand-
staðan einhvers virði og hann
muni athuga málavexti nánar,
áður en lengra sé haldið. And-
stæðingar hans vita, að loforð
sín efnir hann.
En bak við hið rólega fas,
sanngirni í rökræðum og sér-
kennilega bros, er stórbrotinn
og harðgeðja maður, sem geng-
ið hefir jafnaðarstefnunni al-
gerlega á hönd. En þrátt fyrir
það er hann ekki ofsafullur
hatursmaður „kapítalismans“,
eins og mörgum hættir til, og í
brjóstí hans virðist engin óvild
í garð andstæðinganna. Iðju-
höldarnir, gróðamennirnir og
kaupsýslumennirnir eru aðeins
venjulegir menn, sem hefðu get-
að orðið jafn góðir þegnar og
aðrir.
Chifley hefir aldrei reynt að
olnboga sig áfram á stjórnmála-
brautinni. Sennilega hefir hann
siður en svo langað til þess að
verða forsætisráðherra. En á
hinu leikur enginn vafi, að
flokksbræður hans hafa valið
viturlega, er þeir völdu hann til
forustunnar. Sjálfir telja þeir
mestar líkur til þess, að þeir
haldi velli í kosningunum, sem
fram eiga að fara árið 1946,
undir forustu Chifleys. Þótt
hann hafi aldrei borizt mikið
á né tranað sér fram, nýtur
hann mikils og vaxandi álits í
landinu.
Hann er sjálfur alþýðumaður,
vaxinn upp úr sama jarðvegi og
hið starfandi fólk í landinu.
Fólkið skilur hann, og hann
skilur fólkið. Og sé til nokkur
sannur Ástralíumaður, þá er
hann það. Hann er að vísu eng-
inn tízkumaður, er hirði um
tildur og hégóma, en hann er
mótaður af þeim hörðu átökum,
sem hljóta að yera hlutskipti
allra, sem brjótast vilja áfram í
landi, sem enn er verið að nema.
Slíkir menn afla sér trausts,
hvar sem þeir fara. Á upplausn-
artímum, þegar ringulreiðin og
glundroðinn rísa fjallhátt í
þjóðfélögunum, eru þeir líka
bjargvættir þjóðanna.
Greinargerð Eimskipafél. Islands
nm sj ómannaverkfallið
í sambandi við verkfall há-
seta og kyndara hjá Eimskipa-
félagi íslands hefir sérstaklega
verið rætt um þær hliðar þess
máls, sem hér segir:
1) Árstekjur háseta og kynd-
ara eins og þær hafa verið
undanfarin ár.
2) Kröfur þær, sem Sjómanna-
félag Reykjavíkur gerir nú
um kaup handa hásetum og
kyndurum.
3) Tilboð Eimskipafélagsins um
nýja samninga.
4) Samanburð á árstekjum
verkamanna í landi og árs-
tekjum háseta og kyndara
á skipum félagsins.
5) Samanburð á kaupi háseti
og kyndara á skipum fé-
lagsins og kaupi þeirra á
hliðstæðum erlendum skip-
um. ' ' , •
Um þetta vill Eimskipafélag
íslands birta almenningi það,
sem hér skal greina.
Er hér byggt á meðal-árskaupi
síðastliðið ár, yfirvinna og or-
lofsfé meðtalið og fæði reiknað
í kaupi sjómanna, 2700 kr. á ári
eins og skattayfirvöldin reikna
það.
Um 1.
Árstekjur háseta og kyndara
undanfarið.
Hásetar:
í Englandssiglingum.
Kaup o. s. frv... ca. kr. 19.700,00
Stríðsáhættuþóknun ca. kr. 20.000,00
Samtals ca. kr. 39.700,00
/ Ameríkusiglingum.
Kaup o. s. frv..... ca. kr. 18.700,00
Stríðsáhættuþóknun ca. kr. 25.000,00
Samtals ca. kr. 43.700,00
Kyndarar:
í Englandssiglingum.
Kaup o. s. frv...... ca. kr. 18.000,00
Stríðsáhættuþóknun ca. kr. 20.000,00
Samtals ca. kr. 38.000,00
/ Amerikusiglingum.
Kaup o. s. frv..... ca. kr. 19.500,00
Stríðsáhættuþóknun ca. kr. 25.000,00
Samtals ca. kr. 44.500,00
Um 2.
Kröfur Sjómannafélagsins.
Þær eru í stórum dráttum á
þá leið:
*
að núverandi grunnkaup, sem
haustið 1942 var hækkað um
40%, verði nú hækkað um
50% frá því, sem það hefir
verið undanfarið,
og að sjómenn haldi áfram rúm-
lega hálfri stríðsáhættu-
þóknuninni.
Samkvæmt þessum kröfum
mundu árstekjur háseta og
kyndara haldast að mestu ó-
breyttar frá því sem verið hefir,
þó þannig, að í Ameríkusigling-
um, þar sem stríðsáhættuþókn-
unin hefir hingað til verið mest,
mundu árstekjur háseta lækka
niður í ca. 40 þús. kr. og árstekj-
ur kyndara niður í ca. 41 þús. kr.
Virðast kröfurnar hafa verið
settar fram með það fyrir aug-
um, að árstekjurnar gætu hald-
izt svo sem þær hafa verið und-
anfarið, þó stríðsáhætta minnki
svo sem orðið er.
Auk þess, sem nú er getið, hef-
ir Sjómannafélagið gert ýmsar
kröfur, sem hafa myndu mjög
mikil aukin útgjöld í för með
sér fyrir Eimskipafélagið.
Um 3.
Tilboð Eimskipafélagsins.
Félagið hefir boðið til sátta í
aðalatriðum:
að grunnkaup haldist óbreytt,
og að Vio hluti áhættuþóknunar,
sem greidd hefir verið síðan
í september 1942 standi
áfram fyrst um sinn. Enn-
fremur var það orðað, til
þess að verkfallinu yrði
frestað, að áhættuþóknun-
in yrði metin af óvilhöllum
mönnum. Þvl neituðu full-
trúar Sjómannafélagsins.
í sambandi við upphæð stríðs- I
áhættuþóknunarinnar má geta I
þess, að þegar samið var um |
áhættuþóknunina í september
1942, var iðgjald fyrir stríðs-
áhættutryggingu skips í einni
Ameríkuferð, báðar leiðir, 6 —
sex — af hundraði, en er nú að-
eins V» — einn áttundi — af
hundraði. Samt sem áður krefst
Sjómannafélagið, svo sem fyrr
segir, að áhættuþóknun, sem
samið var um í september 1942,
haldist áfram að hálfu.
Um 4.
Samanburður á árstekjum
verkamanna í landi og árstekj-
um sjómanna.
Meðalárskaup 50 verkamanna,
sem unnu hjá Eimskipafélaginu
síðastliðið ár að staðaldri, og
talið er að hafi ekki unnið hjá
öðrum var — að meðtaldri yfir-
vinnu, næturvinnu og orlofsfé
kr. 19.666,36.
Þegar þessi tala er borin sam-
an við kaupupphæðir þær, sem
tilgreindar eru undir 1. lið hér
að framan, sbr. það, sem sagt
er undir 3. lið um sáttatiZboð
Eimskipafélagsins, sést að sam-
kvæmt tilboði félagsins yrðu
árstekjur umræddra sjómanna
mjög svipaðar árstekjum verka-
manna í landi, en hásetar og
kyndarar krefjast árskaups, sem
er ca. 8 til 11 þús. kr. hœrra
en verkamannakaupið — og þar
að auki krefjast þeir ca. 11 til
13 þús. kr. áhættuþóknunar á
ári, eða með öðrum orðum að
árstekjur sjómanna verði rúm-
lega tvöfaldar árstekjur verka-
manna.
Um 5.
Samanburður á kaupi sjó-
manna á skipum Eimskipafé-
lagsins og kaupi á hliðstæðum
erlendum skipum.
í skýrslu þeirri, er Eimskipa-
félag íslands birti í blöðunum
h. 27. september síðastl. um kjör
háseta og kyndara hjá félaginu
og kröfur Sjómannafélagsins,
var þess getið m. a., að kaup
þessara manna á íslenzku skip-
unum væri miklu hærra en til-
svarandi kaup á erlendum skip-
um. Var í því sambandi sérstak-
lega bent á Bretland og Svíþjóð,
er fengizt hafði vitneskja um þá.
Síðan hafa borizt upplýsingar
um kaup háseta og kyndara í
Danmörku og Noregi og þykir
rétt að birta almenningi saman-
burð á kaupi því, sem greitt er
í þessum löndum, og því kaupi,
sem greitt hefir verið hér und-
anfarið, svo og ennfremur á
kröfum Sjómannafélagsins, sem
greindar eru hér að framan, en
eins og kunnugt er hefir Eim-
skipafélagið ekki talið sér fært
að ganga að þeim. í fremri
dálkinum er sýnt grunnkaupið
í hverju landi, í hinum aftari
kaupið, að viðbættri dýrtíðar-
uppbót, eins og það er raunveru-
lega greitt. Reiknað er með vísi-
tölu 278 hér á landi, í Englandi
er vísitalan 130, í Svíþjóð 120.7,
en í Noregi og Danmörku er ekki
reiknað með vlsitölu á sama
hátt og hér, heldur með sér-
stökum dýrtíðaruppbótum á-
kveðnum í krónutölum. Kaupið
er allt reiknað út í íslenzkum
krónum eftir núgildandi gengi.
Grttnn- Kaup
Fullgildur kaup greitt
háseti: ámán. ámán.
ísland, kaup undanfarið 308,00 856,24
— kröfur Sjóm.fél. 546,00 1517.88
England ............ 282,37 367,08
Svíþjóð ............ 387,72 467,98
Danmörk ............ 271,42 580,84
Noregur ............ 239,91 314,64
Kyndari:
ísland, kaup undanfarið 364,00 1011,92
— kröfur Sjóm.fél. 462,00 1284,36
England, lægst ..... 267,75 348.07
— hæst ...... 292,45 380,19
Svíþjóð, lægst .... 255,90 308,87
-V hæst ....... 387,73 467,99
Danmörk ............ 271,42 543,52
Noregur ............ 246,47 322,51
Framangreindar samanburð-
artölur skýra sig sjálfar.
Eins og öllum er kunnugt er
útgerðarkostnaður islenzkrá
skipa mjög hár, þannig að ó-
kleift hefir reynst undanfarið að
láta skipin bera sig. Sanna
reikningar Eimskipafélagsins
öetta fullkomlega, þar sem síðari
árin hefir verið stórtap á skip-
um . þesá, t. d. siðastliðið ár
reksturstap á eigin skipum kr.
2.371.448.52 en sá hagnaður, sem
félagið hefir haft, hefir ein-
göngu verið af leiguskipum, sem
eru svo mjög ódýrari í rekstri.
Ástæðurnar fyrir því að Eim-
skipafélagið hefir ekki talið sér
fært að ganga að kröfum Sjó-
mannafélagsins eru meðal ann-
ars og ekki sízt þær, að með
hinum mikla útgerðarkostnaði
skipanna, sem hlyti að verða af-
leiðing af því, að gengið væri
að kröfunum, myndi félagið
standa mjög höllum fæti í
þeirri samkeppni af hendi er-
lendra skipa, sem viðbúið er að
hefjist, áður en langt um líður,
og að nokkru leyti er nú þegar
hafin í sambandi við vöruflutn-
inga frá Norðurlöndum hingað
til lands. Enda ætti það frekar
að vera hlutverk félagsins að
vinna að lcekkun far- og farxrf-
gjalda, heldur en hið gagn-
stæða.
Verði rekstursútgjöldum fé-
lagsins ekki komið í það horf,
að þau v^rði nokkurnveginn hlið-
stæð útgjöldum erlendra félaga,
sem hér geta átt hlut að máli,
er ekki sjáanlegt að félagið geti
haldið áfram rekstri sínum á
heilbrigðum, grundvelli.
Hvað eru búnaðar-
félögin?
(Framhald af 3. siðu)
Heima í hreppunum veljum við
sveitamenn fulltrúa okkar á
fundi búnaðarsamtakanna, sem
alltaf hafa mest og stundum
allt að segja um fulltrúaval á
Búnaðarþing.
Milli Búnaðarfélags ísiands og
bændasamtakanna úti um land
er mjög góð og ánægjuleg sam-
vinna. Stéttin er því raunveru-
lega mjög vel sameinuð í starfi
sínu og baráttu fyrir betri fram-
tíð. Þýðingarmesti þáttur þeirr-
ar baráttu er framfaraviljinn
og samtök á grundvelli hans.
Og svo mikil alvara er bændum
og starfsmönnum þeirra innan
búnaðarfélaganna með framför
landbúnaðarins, íslenzka sveita-
menningu og gróandi ræktunar-
líf, að sá hrinigur, sem þeir
mynda um þessar hugsjónir sín-
ar, mun hvergi verða rofinn, þó
að tunguliprir blaðasnápar og
einstakir ógæfumenn, sem ala
með sér persónulegar frama-
vonir í sambandi við hugsanlega
innbyrðis sundrung og fjand-
skap þessara samherja, mæli
flátt í eyru þeim. Nístandi fyrir-
litning starfandi bænda mætir
Guðrún
Lágafelli.
f. 14/3. 1873 — d. 18/9. 1945.
Lífið á sorgir og lífið á gleði,
lifið á vonir og þrá.
Endar að lokum við bólstur
á beði,
bak við er tímann að sjá.
Framlífið öllum er óráðin gáta,
eilífðin fögur oss veitt,
dauðinn, þá kemur að meta
og máta
manngildið, annað ei neitt.
Hver er vor auður að
enduðu skeiði?
Er hann í völdum og fé?
Hver er vor sigur við
laufgróið leiði,
líkamans síðasta vé.
Auðurinn bezti — skal
aldregi fala —
ást til hins veika á jörð,
sigurinn mesti að sættast við alla
sáttur við lífskjörin hörð.
Guðrún, þú áttir það gull,
sem við fundum,
góðmálmur hjartans það var.
Gott var að þiggja á
góðvina íundum
gleði og hlýuna þar.
Áttir þú líka við sorganna sefa
samúðar hlýjustu mund.
Þér var svo einlægt
hið góða að geía,
góðfýsin, hún var þitt pund.
Heimilis þíns varstu hjarta
og ?prýði,
hugur þinn mildaði allt.
Göfug í meðlæti, geðró í stríði,
góðvörn, er ytra, var kalt.
Treystirðu drottni og
trúðir því góða,
tálmæli vann þér ei geig.
Hlúðir að bernskunar
brosfögrum gróða,
barst henni dýrasta veig.
Innileg varstu, sem amma
, og móðir,
eiginmanns ljósgjöful dís,
ellinni hjá þér var ornað
við glóðir,
æskunni skilningur vís.
Grannar það fundu að
góðvildin réði
gerðum og orðum í senn.
Þú varst hin sama i gráti
og gleði,
geðprúð við samferðamenn.
Þökk mína áttu í síðasta sinni,
— sólskinið verði þér hlif.
Hugljúf ei kynningin hverfur
úr n\inni,
hún er fnér, gróði og lif.
Lágafell man ég, þó
leiðirnar skilji
lýsir af minningum þeim.
Kveð ég þig, Guðrún,
og verði guðs vilji,
ég veit að hann lýsir þér heim.
Elimar Tómasson.
þeim, sem reyna að ná hylli
þeirra með blíðum kjassmálum
en jafnframt ausa skefjalausu
níði yfir beztu starfsmenn
þeirra., Rógurinn gleymist, og
þeir litlu menn, sem leggja sig
niður við hann, en ræktun
landsins, framför þess og gró-
andi menning heldur áfram og
lifir.
Drummer
litur
'Hverjum pakka af Drum-
mer lit fylgja notkunar-
reglur á íslenzku.
Drummer litiur fæst víða.
Heildsölubirgðir:
Jón Jóhannesson
& Co.
Sími 5821. Reykjavík
2. bók Listamannaþingsins
Birtingur
í þýðingu og með formála
H. K. LAXNESS,
er komin út.
Askrifendur vitji bókarinnar
í Garðastræti 17.
HELGAFELL