Tíminn - 29.12.1945, Blaðsíða 4

4
TÍMIM, laagardagiim 29. tlcs. 1945
98. blað
£íta £a\n(tan4A ungra JratnAcknartnaHha
tttátgafh £. % ‘J. föbttjwHi £tjórn Sú % ).
Magnús H.
, Eyhildarholti:
Svíkið ekki framtíðina
i.
ísland var í öndverðu byggt
mönnum, sem unnu frelsinu
meira en öllu óðru. Þeir hikuðu
ekki við að yfirgefa ættlið og
óðul, frændur og vini og sigla
óraleið á ófuilkomnum skipum
yfir óþekkt og hvikult haf i leit
að lítt eða ekki þekktu landi,
heldur en að þola þjónsaðstöðu
og harðræði heima á fold æsku-
minninganna. Löngun til frels-
is og sjálfstæðLs var þeim riku-
lega í blóð borin og þeir voru
menn lítið gefnir fyrir að láta
hlut sinn. Engan þarf að undra
þótt eiginleikar þessara manna
komi í einhverri mynd fram
hjá okkur afkomendum þeirra.
Hitt mætti gegna meiri furðu,
ef við værum þess mjög fýsandi
að hlýta forsjá og leiðbeining-
um annara um þau mál,er við
teljum okkur varða sérstaklega.
Þvi heyrist og þráfaldlega hald-
ið fram, að við séum deilugjarn-
ir menn og sérlundaðir svo að
til vandræða horfi. Og víst er
um það, að sundrung okkar ís-
lendinga og sérdrægni mætti
að ósekju minnka. Því verður
hins vegar vart í móti mælt, að
í þessum eðlisþáttum íslend-
ingsins er allmikil þjóðfélags-
legur styrkur fólginn. Þeim verð-
ur það þakkað öðru fremur,
að okkur skyldi loks lánast, eft-
ir aldalanga baráttu, að heimta
hið stjórnarfarslega frelsi úr
höndum Dana. Þeir hafa gefið
íslendingnum þrek og vilja til
þess að brjótast gegnum fann-
kynngi fátæktar og erfiðleika
þótt yfir hann skefldi um stund.
En ekkert mál hefir aðeins
eina hlið og sanngjarn og rétt-
látur dómur verður aldrei kveð-
inn upp sé aðeins litið á það frá
einu sjónarmiði. Sá, sem býr
yfir miklum vilja til sjálfræðis,
á oft erfitt með að sætta sig
við þær margvíslegu hömlur og
reglur,sem hvert siðað þjóðfélag
verður að setja um sambúð og
hegðun þegnanna. Honum verð-
ur það því oft ríkast í huga, að
tryggja sinn eigin hag, án veru-
legs tillits til annara og hirðir
þá stundum litt um, þótt hann
þoki þeim í skuggann, sem
minni eru fyrir sér og hlifast,
fremur við olnbogaskotum. Hann
lítur svo á, að lífið sé og hljóti
óhjákvæmilega að vera barátta,
þar sem hver keppist eftir því
að komast sem hæst í stiga auðs,
metorða og valda og verða um
leið sem óháðastur hinu þjóð-
félagslega umhverfi og aðstæð-
um. Og í þessari hatrömmu cg
hlífðarlausu baráttu verði það
hinn sterki einstaklingur, sem
að lokum standi með pálmann
í höndunum.
Til eru þeir menn og eigi all-
fáir, sem telja þessa andköldu
eiginhagsmunakenningu hafa
mikið aðdráttarafl ^»g finnst
býsna freistandi að gefa sig
henni á vald. Því er ósparf
hampað, að hlutskipti 'einstak-
lingsins fari mest eftir atorkn
hans og dugnaði. Gæði jarðar-
innar standi öllum jafnt til
boða og menn eigi það und:r
sjálfum sér, öllu öðru fremur,
hvort þeir fá inngöngu í must-
eri velmegunarinnar eða mega
una myrkrinu fyrir utan. Ein-
kenni sjálfrar framþróunarinn-
ar sé það, að hinn hraustari
beri hærri hlut frá borði, hinn
sterki sigri þann veika og það
sé þýðingarlaust, heimskulegt og
jafnvel hættulegt að reyna að
sporna við því. Við þessa kenn-
ingu er margt að athuga. í fyrsta
laéi er það ekki rétt að það sé
ávallt dugnaður manna og at-
orka, er afli þeim auðæfa fram
yfir það, sem almenningur hef-
ur milli handa. Allir vita að sum
börn fæðast' til ríkidæmis en
önnur til fátæktar. Dæmi eru
líka til þess, og eigi fá, að sum-
ir víli ekki fyrir sér að víkja
til hliðar lögum viðkomandi
þjóðfélags, ef það auðveldar
þeim auðsöfnun. í því kemur
að vísu fram viss tegund dugn-
aðar og framtaks, þótt fáir
munu hins vegar telja til eftir-
breytni. í öðru lagi er það sögu-
legur misskilningur að í ríki
náttúrunnar séu það hinir afl-
meiri .er ofaná verða í átökun-
um. Sá, sem athugar t. d. þróun
dýraríkisins fær ékki dulizt þess,
að það eru hinir vitrari og fé-
lagsgjarnari dýraflokkar, sem
ná lengst. Andi samhjálparinn-
ar er æðri líkamsaflinu. Alþýða
manna í hinum ýmsu löndum
hefir líka fyrir löngu fest auga
á þessum sannindum. Þess
vegna hafa m. a. verkamenn
myndað með sér- samtök. Án
hinna félagslegu samtaka væri
þeim ómögulegt að verja rétt-
indi sín né knýja fram frekari
fríðindi. í eðli hvers einasta
manns er ofið hneigð til félags-
lífs og samvinnu en jafnframt
ríkri þrá til sefhyggju og sam-
keppni. Þeir, sem telja, að hið
fyrr nefnda beri fremur að
þroska, hljóta að horfast í augu
við þann vanda, hvernig sér-
drægnin verði sveigð til fylgis
við félagshyggjuna — hvernig
þessir tveir sundurleitu eðlis-
þættir verði gerðir samverk-
andi.
II.
Grundvöllur flokkaskipunar
er einkum tvenns konar. Með
þeim þjóðum, sem ekki hafa
stjórnarfarslegt frelsi en eru að
meira eða minna leyti undir
aðrar gefnar, byggist skipun
flokkanna á frelsisbaráttunni
og menn marka sér stöðu eftir
viðhorfinu til hennar. En í þeim
löndumr sem stjórnfrelsi ríkir,
er það hin mismunandi afstaða
manna til innanlandsmálanna,
sem myndun flokkanna hvílir
á. Svo er þessu og varið hér á
landi. Allt fram til þess að við
fengum fullveldisviðurkenning-
una 1918 snerist stjórnmálabar-
áttan um sjálfstæðismálið.
]\fenn skiptust í flokka eftir því,
hvað langt þeir vildu ganga i
að heimta frelsi og sjálfstjórn
bjóðarinnar úr höndum Dana.
En eftir því, sem lengra sóttist
leiöin losnaði meir um gömlu
flokkana. Innanlandsmálin
tóku smám saman að setja svip-
mót sitt á baráttuna.
Bændur og aðrir frjálslyndir
ambótamenn urðu fyrstir til
aess að skilja að hverju fór með
rina gömlu flokka frá dögum
frelsisbaráttunnar. Samvinnu-
ælögin voru búin að starfa hér í
andi í 3j/2 áratug. í þeim var
neirihluti bænda og þar höfðu
reir öðlast mikinn félagsþroska
ig skerptan skilning á eðli og
■jýðingu þjóðmálabaráttunnar.
4 hinu leitinu eru svo ung-
nennafélógin, skipuð víðsýnasta
ag þróttmesta hluta æskunnar
■ i landinu. Þessar fylkingar tóku
aú höndum saman og mynduðu
kjarna Framsóknarflokksins.
Samvinnufélögin lögðu til
reýnslu og þekkingu hins full-
íða manns, ungmennafélögin
lirfsku og hita æskunnar.
Eins og eðlilegt var hlaut
nokkur hluti þjóðarinnar, vegna
^ðlis sins og sjónarmiða, að
lenda utan við þessi samtök.
3æði hinir íhaldssömustu og
róttækustu urðu að taka sér ból-
festu til beggja hliða við þá, sem
töldu hófsemdina höfuðdyggð.
Kaupmenn, stórútgerðarmenn
ihaldssamasti hluti bændastétt-
arinnar og yfirleitt stóreigna-
menn í landinu gengu saman
til flokksmyndunar og stofnuðu
íhaldsflokkinn. Hann stóð sam-
an af mönnum, sem voru
ánægðir með sinn hag, án þess
að telja hann ofgóðan. Þeir
voru flestir vel efnaðir og gátu
í krafti auðæfa sinna og að-
stöðu veitt sér þau þægindi, er
hugur þeirra girntist, en óttuð-
ust aftur á móti, að allar breyt-
ingar í þá átt að bæta kjör
hinna ver settu, yrðu til þess, að
rýra hlut eignamanna. Til
vinstri við Framsöknarfl. óx svo
upp vísir að verkamannaflokki,
Alþýðuflokkurinn.
Þegar hér var komið málum
mátti segja að flokkaskipunin
væri fullmótuð orðin. Þótt all-
mikið beri á milli um einstök
mál áttu þó þessir þrír flokkar
einn hlut sameiginlegan og það
var grundvöllur baráttunnar.
Þeir lýstu allir yfir því, að þeir
vildu verja hin sjálfsögðu lýð-
réttindi þjóðfélagsborggrans og
að þeir myndu sækja mál sín og
verja eftir leiðum lýðræðis og
mannréttinda. Flestir liðsmenn
þessara þriggja flokka munu
enn ala í brjósti álíka hugarfar,
að þessu leyti. Aftur á móti
kvörnuðust utan úr Alþýðu-
flokknum nokkrar hræður, sem
töldu lítið mannsbragð að þeirri
pólitík, er eþki vildi viðurkenna
hnefann sem hæstarétt í við-
skiptum einstaklinga, flokka og
þjóða. Um svipað leyti og við
héldum hátíðlegt afmæli þeirr-
ar stofnunar, sem verið hefir
þjóðinni lýsandi viti á þung-
bærum raunastundum í 1000 ár,
fæddist flokkur, er á þá hug-
sjón einna heitasta, að afnema
Alþingi a. m. k. í þeirri mynd,
sem það er nú. Kommúnista-
flokkurinn hefir síðan breitt yf-^
ir nafn og númer, en úlfur
verður aldrei að lambi þótt hann
iklæðist sauðargæru. Ekki er
annað sjáanlegt en að þeir þrír
gömlu stjórnmálaflokkar, sem
nú starfa í landinu, verði við
líði enn um sinn a. m. k.
III.
Til eru þeir menn, sem sýna
mikinn dugnað við að ávíta
stjórnmálaflokkana, halda því
fram, að þvi er manni helzt
skilst, að þeir séu gagnrotin fúa-
dýki og telja, að til þeirra megi
rekja alla þá spillingu og óáran,
sem vissulega verður vart við í
hinu opinbera lífi. Ég mun siður
en svo mæla flokkana undan
þeirri ábyrgð, sem þeim ber með
réttu. Vitað er, að í skjóli þeirra
þróast margs konar meinsemdir,
sem skera þarf fyrir ræturnar á.
En ég er ákaflega smeykur um,
að þótt þurrkaðir væru út allir
þeir flokkar, sem nú starfa í
landinu, mundi það endast
skammt til algerrar útrýming-
ar því, sem miður fer i stjórnar-
háttum, menningar-, viðskipta-
og félagsmálum okkar íslend-
inga. Á meðan að lífsskoðanir
manna eru margvíslega skiptar,
og svo mun lerigst af verða, er
hætt við að einstaklingarnir
sæki á um að mynda samtök
til fylgisauka og framgangs
skoðunum sinum og áhugamál-
um. Við það getúr sá, sfm af
heilum huga ann lýðræði og
mannréttindum, síðúr en svo
nokkuð haft við að athuga. Nei,
við skulum ekki binda vonir
okkar um heilbrigðara ^tjórn-
málalíf við það, að flokkarnir
verði lagðir niður, því það verða
hvort sem er aldrei annað en
falsvonir, heldur hitt, að sú
æska, sem nú og íramvegis kem-
ur til með að skipa sér i raðir
stjórnmálaflokkanna, beri gæfu
til að verða salt stjórnmála-
starfseminnar. Hitt er svo annað
mál, að stjórnskipun okkar öll
■þarf stórra endurbóta við og
mun þáð mál væntanlega verða
seinna rætt hér á síðunni.
IV.
Þegar núverandi stjórn tók við
völdum gaf hún út alllangt og
skrautlegt plagg. í þvi var tekið
fram allt hið nelzta, sem stjórn-
in ætlaði sér að afreka. Nú var
þó einu sinni tekið til hönd-
unum á íslandi. Kjörorð og her-
óp stjórnarinnar var nýsköpun,
því að nú nægði ekki lítið. Að
því er helzt varð skilið átti að
umskapa atvinnuvegina. Jafn-
framt hófu stjórnarblöðin hinar
áköfustu árásir á Framsóknar-
flokkinn, fyrir það ódæma
„ábyrgðarleysi," að vilja ekki
eiga þátt í að „bjarga“ þjóðinni.
í hinu orðinu var svo talið ein-
stakt happ að Framsóknar-
menn skyldu lenda utangátta
því annað hefði aldrei orðið til
annars en armæðu og leiðinda
á kærleiksheimili ríkisstjórnar-
innar. Þeir voru alltaf með þetta
eilífa nöldur um að lækka þyrfti
dýrtíðina. Það var nú lika helzt
ástæða til! Voru kannske ekki
allir íslendingar á hraðri leið
frá eymd og örbirgð upp í það
að verða stórefnaðir? Og var
ekki öll sú blessun dýrtíðinni að
þakka? Ekki bar á öðru.
Nú er stjórnin búin að sitja
að völdum í rúmt ár og væri þá
ekki úr vegi fyrir ráðherrana að
nema staðar og spyrja sjálfa sig
í allri hreinskilni: „Höfum við
gengið til góðs, götuna fram eft-
ir veg?“ Full ástæða væri til að
athuga hvernig stjórninni hefir
tekizt að halda þau heit, er hún
gaf í öndverðu. Út í það skal þó
ekki farið, að þessu sinni, en
margir munu það mæla, að af-
rekin séu ekki í samræmi við
fyrirheitin. Nýsköpunarglamrið
hefir hljómað eins og hersöng-
ur um þvert og endilangt landið
en öllu minna hefir orðið úr
jákvæðum framkvæmdum. Mér
finnst ekki ástæða til að liggja
stjórninni á hálsi fyrir það. Hún
hefir aldrei talið það sit't áhuga-
mál, að beita sér gegn dýrtíð-
inni. Þvert á móti. Allir þekkja
afstöðu verkamannaflokkanna.
Og Sjálfstæðisflokkurinn hefir
látið hátalara sinn, Jón Pálma-
son, flytja hvern lofsönginn af
öðrum um þá einstöku blessun,
sem öllum landslýð stafaði af
dýrtíðinni.
Afstaða Framsóknarflokksins
til þessara' vandamála hefir, frá
upphafi,,verið skýr og ákveðin.
Þó að stjórnarflokkarnir hafi
sýknt og heilagt hamrað á því,
að Framsóknarmenn væru al-
gerlega andvígir endurreisn at-
vinnuveganna og kæmu ekki
auga á annað bjargráð ,en lækk-
un kaupgjaldsins, þá vita þeir
vel, að sá málflutningur er
rangur. Framsóknarflokkurinn
hefir ekki beitt sér fyrir niður-
færslu dýrtíðarinnar af því að
hann óski ekki framfara og ný-
sköpunar í atvinnumálum þjóð-
arinnar, heldur einmitt þesss
vegna. Því neitar enginn að at-
vinnuvegir okkar þurfi margvís-
legra endurbóta við og hvers
konar tækni verði að takast í
þjónustu þeirra í miklu ríkara
mæli en ennþá er orðið. En það
er hættuleg blekking að halda
því fram, að allt sé í lagi með
tilkomu aukinnar tækni. Við
eigum þess enga von að fara
fram úr öðrúm þjóðum hvað
tækni snertir jafnvel þótt „ham-
ingja“ okkar yrði með þeim ein-
kennilega hætti, að Ól. Thors
& Co. héldi um stjórnvölinn
næstu ár. Framleiðsla okkar er
fremur fábreytt og við hljótum
þMí alltaf að verða mjög háðir
skiptum við ákveðin riki. En til
þess að möguleikar séu til mik-
ils innflutnings þarf mikið að
flytja út. Og hvernig halda menn
að sé aðstaða þjóðar til sam-
keppni á heimsmarkaðinum,
Ávarp
Stjórn Samóands ungra Framsóknarmanna hefir ákveðið og
farið þess á leit við ritstjórn Timans, að fá til umráða eina síðu
hér í blaðinu einu sinni eða tvisvar í mánuði, og sé hún einvörð-
ungu helguð félagsstarfsemi og áhugamálum ungra Framsóknar-
manna. Hefir blaðstjórnin góðfúslega orðið við þessum tilmœlum.
Er þetta gert samkvœmt óskum frá þingi S. U. F. síðasliðið vor.
Sambandið gefur að vísu út tímarit um stjórnmál, „Dagskrá,“
en það flytur einkum frœðslugreinar um stjórnmálastefnur, og
ýtarlegar yfirlitsgreinar um einstök stórmál, en hefir hins vegar
ekki aðstöðu til að rœða ýmis dœgurmál og önnur áhugamál
unga fólksins, er bundin eru líðandi stund. Þessari síðu S. U. F.
í Tímanum er œtlað að bœta úr því. '
Reynt verður að vanda til efnis og frágangs þessarar síðu svo
sem kostur verður á, og hafa ýmsir ungir ritfœrir menn víðs
vegar um landið heitið efni og öðrum stuðningi í þessu skyni.
Verða þar að jafnaði ýmsar grðinar um málefni dagsins, félags-
starfsemi unga fólksins, fréttir o. fl. Vœntir stjórn S. U. F. þess,
að ungir Framsóknarmenn styðji hana l þessu efní með þvl að
senda henni efni til birtingar. Að sjálfsögðu hefir hver og einn
algeflega frjálsar hendur um efnisval, en þó vill stjórnin benda
á fáein mál, er sérstaklega œskilegt er að rœtt verði um á nœst-
unni. Má þar nefna viðhorf núverandi ríkisstjórnar til landbún-
aðarmála, dýrtíðarmál, horfur i sjávarútvegsmálum, áburðar-
verksmiðjumálið, rafveitumálin, utanríkismál o. fl. o. fl.
Þá vill stjórnin sérstaklega óska eftir fréttum og frásögnum
af félagsstarfsemi F. U. F. og ýmis konar annarri félagsstarfsemi
unga fólksins í landinu. Myndir með frásögnunum verða■ sér-
staklega vel þegnar. Vegna þess, hve rúm síðunnar er lítið, er
œskilegt, að menn takmarki lengd greinanna svo sem kostur er,
því að með því móti getur efni síðunnar orðið fjölbreyttara. Efni
þetta er bezt að senda til Tímans, en merkja það S. U. F.
Tvennar,kosningar fara nú í hönd. Framsóknarflokkurinn býst
tíl sóknar og varnar fyrir stefnu sína í þjóðmálum, sem cetíð fyrr.
Það er ekki nóg að eiga gnótt góðra áhugamála, menn verða líka
að leggja sig alla fram til þess að vinna þeim brautargengi. Ungir
Framsóknarmenn! Eflið félagsstarfsemi ykkar og gerizt allir
virkir þátttakendur í baráttu flokksins fyrir góðum málefnum.
Með beztu óskum og þökkum.
Stjórn S. U. F.
sem á við að búa mikið hærri
framleiðslukostnað en annars
staðar þekkist? Þetta er kjarni
málsins. Þeirri staðreyrid verður
ekki andmælt með rökum, að
dýrtíðin er að sliga alla fram-
leiðslu. Það er ofur eðlilegt að
verkamenn og launþegar vilji
gjarnan fá sem mest fyrir vinnu
sína. Það vilja allir. En hafi
menn ekki ennþá gert sér Ijóst,
að framleiðslan er undirstaða
fjárhagslegrar velmegunar^ ekki
aðeins þeirra, sem við hana
vinna beinlínis, heldur einnig
hinna, er hirða laun sin á þurru
landi, þá er sannarlega tími til
kominn að glöggva sig á því.
Þegar framleiðslan fær ekki
lengur risið undir þeim greiðsl-
um, sem á henni hvíla, þá hefir
örin verið dregin fyrir odd. Mælt
er, að ekki þýði að fresta því,
sem fram á að koma. Hvað sem
um það er þá er hitt víst, að úr
þeirri dýrtíðarsjálfheldu, sem
bjóðin fyrir skammsýni sína er
komin í, losnar hún ekki fórna-
og fyrirhafnarlaust. Fjárhags-
ástandið allt er helsjúkt og ég
veit ekki til þess að hingað til
bafi sjúkdómar verið taldir auð-
veldari viðfangs eftir að þeir
eru komnir í algleyming en á
meðan þeir eru á byrjunarstigi.
Það er ekki laust við að vera
hastarlegt öfugmæli að leyfa sér
að segja Framsóknarmenn and-
víga framþróun atvinnulífsins.
Mér þykir ólíklegt að það yrði
talinn björgulegur bygginga-
meistari, sem legði til að hús
yrði byggt með þeim hætti, að
enda á grunninum. Eitthvað á-
þekkar þvílikum hugmyndum
eru ráðagerðir stjórarliða um
nýsköpun atvinnuveganna, án
þess að hirða nokkuð um að
tryggja fjárhagsafkomu þeirra.
Þar skilja leiðir með Framsókn-
armönnum og stjórnarhernum.
,fSök“ Framsóknarmanna er sú,
að leggja til að byrjað sé á upp-
hafinu.
Þeim mönnum fer alltaf fjölg-
andi, sem sjá, að hlýt^ þjóðin
framvegis leiðsögn þeirra, sem
markað hafa stefnuna nú uéi
tima, þá endar það með því, að
hún gengur fyrir björg. Og sé
litiö um öxl, verður ljóst, að
leiðin út úr ógöngunum er að-
eins ein: að feta til baka hina
fornu slóð og að þjóðin öll færi
þær fórnir, sem til þess þarf að
koma verðlags- og viðskiptamál-
unum á heilbrigðan og öruggan
grundvöll. Að því loknu er hægt
fyrir alvöru að tala um og fram-
kvæma nýsköpun atvinnuveg-
anna.
V.
Undanfarin ár hefir feiki-
miklum fjármunum skolað á
fjörur okkar íslendinga. En
þess er í rauninni engin von, að
þjóð, sem í aldaraðir hefir bar-
izt í bökkum, haldið við auðn
vegna hungurs, harðréttis og
vanstjórnar og aðeins átt vel
til hnífs og skeiðar, þegar bezt
lét, kunni að taka slíkum hval-
reka, hafi þroska til þess að
fara með hinn óvænta auð, án
þess að bíða tjón á sálu sinni.
Hættan er því meiri þegar að
þeir, sem betur ættu að vita en
almenningur, leggja alla stund
á að villa um fyrir þjóðinni í
því skyni, að nota fáfræðina sem
bakþúfu, svo þeim reynist auð-
veldara að klifra upp í valda-
stólana. Hér hafa beinlínis á-
sannast orð Stephans G.: „en
hugstola mannfjöldans vitund
og vild, er villt um og stjórnað
af fám“.
ísland er auðugt land. Það býr
yfir nægum möguleikum til
þess, að öllum börnum þess geti
vegnað vel. En auðlindir lands-
ins verða ekki nýttar án mikils
fjármagns. Nú höfum við það
fjármagn. Verði það gert að
eyðslueyri, getur okkur að vísu
liðið vel um stundarsakir. Við
getum, í bili, búið í gylltri höll
og neytt konunglegra kræsinga.
En þau veizluhöld taka enda.
Fyrr en seinna erum við aftur
úti á götunni. Menn geta ekki
vænzt þess að fá óskasteininn
nemá einu sinni í hendur. Því
riður á að vita augnablikið og
Úska hins rétta. Ef við notum
auðæfi okkar til þess að efla
framleiðsluna, styðja að marg-
víslegum arðberandi fram-
kvæmdum og auka þannig
menningu og velmegun þjóðar-
innar, þá þurfum við ekki fram-
(Framliald á 5. síðu)