Tíminn - 18.11.1947, Page 5

211. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 18. nóv. 1947
5
PriSjud. 18. nóv.
Deilan um skiptingn
innflutningsins
„Tíminn œtti nð hcetta
þeirri iðju sinni að reyna
að c/era skiptingu innflutn-
ings að œsingamáli og
sverta tilteknar stéttir í
augum samborgaranna".
Þau ummæli, sem eru til-
færð hér á undan, birtust í
Mbl. síðastl. þriðjudag og hafa
raunar birzt þar öðru hvoru
undanfarnar vikur. Tilefnið er
það, ao Tíminn hefir haldið
því fram, að neytendur ættu
að fá að ráða því, hvar þeir
verzluðu, og talið tillögur
þeirra Hermanns Jónassonar
og Sigtryggs Klemenssonar
heppilegastar til að full-
nægja þeim tilgangi.
Því fer vitanlega eins fjarri
og nokkuð getur verið, að
með þessum skrifum Tímans
sé verið að gera skiptingu
innflutningsins að æsinga-
máii. Tillögur Hermanns og
Sigtryggs miða einmitt að
því, að mál þessi hætti að
verða slík átakamál milli
samvinnufélaganna og kaup-
mannanna og þau hafa verið,
þegar innflutningshöftum
hefir verið beitt. í sambandi
við þessa^reglur þarf ekki að
vera að metast um það,
hvort innflutningsreglurnar
séu vilhallar þessum egg hin-
um aðilanum eða hvort inn-
flutningsyfirvöldin séu meira
á bandi eins aðilans en ann-
ars. Hér eru það neytend-
urnir, sem skera úr. Þeir eru
sá dómstóll, sem þessir aðilar
yrðu að hlíta, ef verzlunin
væri frjáls, og eiga alveg eins
að vera það, þótt beita þurfi
innflutningshöftum.
Þeir, sem berjast gegn til-
lögum þeirra Hermanns og
Sigtryggs, er m. ö. o. að berj-
ast gegn því, að samkomulag
náist milli kaupfélaganna og
kaupmanna um fasta skipan
þessara mála á réttlátum og
heilbrigðum grundvelli. Þeir
eru að berjast fyrir því, að
þessi mál verði áfram deilu-
mál og æsingamál.
Það er algerlega rangt hjá
Mbl. aö Tíminn hafi notað
þetta mál til að sverta kaup-
mannastéttina. Samvinnu-
menn telja, að samkeppnin
sé á margan hátt til góðs
fyrir kaupfélögin. þar sem
henni verður komið við með
heilbrigðum hætti. Þeir vilja
því ekki aðeins skapa kaup-
félögunum aðstöðu til að geta
notið sín í samkeppninni,
heldur líka þeim kaup-
mannaverzlunum, sem eru
vel og heiðarlega reknar. Það
skal líka fúslega viðurkennt,
að hér eru margar slíkar
verzlanir og íslenzka kaup-
mannastéttin á mörgum
dugandi og réttsýnum verzl-
unarmönnum á að skipa. En
innan hennar, eins og ann-
arra stétta, eru líka margir
misjafnir menn. Það er í
fyllsta máta óheppilegt og ó-
heilbrigt, að þessir menn geti
stöðvað vöxt heilbrigðra
verzlunarfyrirtækja, hvort
heldur það eru samvinnufé-
lög eða einkaverzlanir, vegna
ranglátra innflutningsreglna,
ERLENT YFIRLIT:
Brezía krónprinsessan
ílísn feefir fsegar ssamið sér miklar vin-
sæMir oj»' tiltrú þjjéðar siimar
Vegna brúðltaups Elísabetar
krónprinsessu Bréta, og Mount-
battens sjóliðsforingja, sem fer
fram á fimmtudaginn kemur, hefir
margt verið birt Um þau í heimS-
blöðunum að undanförnu. Eink-
um hafa þessi skrif þó fjallað um
prinsessuna, þar sem hún mun í
framtíðinni, ef líf og heilsa endist,
skipa eitt mesta' Valdasæti verald-
arinnar. Þótt völdr brezka þjóðhöfð-
ingjans virðist að vísu flest formlegs
eðlis, getur það skipt miklu fyrir
Bretaveldi, hvernig störf hans eru
rækt, og oft hefir..hann aðstöðu til
að ráða úrslitum þýðingarmestu
mála, einkum á - stríðstímum.
Af brezkum blöðum virðist mega
ráða það, að Bretar hyggi gott til
stjórnar Elísabetar, því að hitn
virðist hafa marga þá kosti, er
þjóðhöfðingja prýða. Það dregur
ekki heldur úr y.onum þeirra, að
hér er um konu að ræða. Við tvo
meykonga Breta,. þær Elísabetu og
og Viktoríu, eru einmitt tengd ein
glæsilegustu tímabilin í sögu
þeirra.
Umfangsmikiff nám.
Elísabet króhprensessa varð 22
ára á síðastl. vori. Pyrstu 12 ár
ævi hennar, voru elcki nema litlar
líkur fyrir þvi, að hún ætti eftir
að verða krónprinsessa Bretlands,
og því naut hún öllu meira frjáls-
ræðis í æsku en ella. Þegar Ját-
varður VIII. afsálaði sér konung-
dómi, varð mikil breyting í lífi
hennar og uppeldi hennar allt mið-
að við. það hlutverk, sem beið
hennar í framtíðihni.
Nám Eiísabetar hófst fyrir al-
vöru, þegar hún vár átta ára göm-
ul, en þá var hún búin að læra að
lesa og ýms öhnur undirstöðu-
atriði. Þá var ráðin sérstök
kennslukona til aö kenna henni
bókleg fræði. Kona þessi hét
Marion Crawford og hafði þá ný-
lokið námi við háskólann í Edin-
borg. Hún hefir verið aðalkennari
Elísabetar, en margir fleiri hafa
veitt henni tilsögn. Aðalnámsgrein-
arnar hafa verið' saga, landafræði,
ensk tunga og réikningur og svo
síðar franska og þýska. Elísabet
hefir reynzt bæðf næm og minnis-
góð. Hún talar óg' skrifar frönsku
og þýzku, en sag'an er sú náms-
grein, sem hún heldur mest af.
Þegar hún fékk aldur til, var
henni, veitt tilsögn í stjórnfræði
og hagfræði, áuk framangreindra
námsgreina.
Strangur vinnndagur.
Elísabet krónprinsessa hefir
haldið áfram námi sínu fram til
þessa dags, þegar hún hefir ekki
þurft að gegna skyldustörfum. Hún
hefir farið á fætur um kl. 8 á
morgnana og tekið þá sjálf til í
íbúð sinni, en hún hefir til umráða
þrjú herbergi í Buckingham Palace
(svefnherbergi, búningsherbergi og
baðherbergi). — Klukkan 9 hefir
námið byrjað og staðið venjulega
til hádegisverðar. Síðara hluta
dagsins hefir hún haft frjálsan og
notað hann' m. a. til íþróttaiðk-
ana. Kvöldin hefir hún notað til
að búa sig undir námið næsta dag.
Hámsskránni hefir jafnan verið
mjög vandlega fylgt, og tímum ekki
sleppt úr, nema alveg sérstakar
ástæður hafi verið fyrir hendi.
Síðan Elísabet var 18 ára gömul,
hefir hún sjálf orðið að annast
reikningshald sitt og fjárráð. Hún
hafði 6 þúsund sterl.pd. í árslaun
þangað til hún varð 21 árs, en síð- I
an hefir hún haft 15 þús. sterl.pd.
eða um 400 þúsund krónur á ári.
Fyrsta skylda
þjóðhöfðingjaefnisins.
Verulegur þáttúr í námi Elísa-
betar hefir verið að læra ýmsar
umgengnisvenjur, svo að hún gæti
komiö fram eins og stöðu henar
sómdi. Það fyrsta, sem foreldrar
hennar lögðu áherzlu á, var að
innræta henni að sýna því fólki,
sem hún umgekks't eða kynntist,
næga tillitssemi og kurteisi. Það
er í frásögur fært, að eitt sinn,
er hún hafði óhlýðnast kennslu-
konu sinni, hafi hún svarað með
því, að hún væri prinsessa. Er
móðir hennar barst þetta til
eyrna, lét hún svo ummælt, að
það væri engin afsökun fyrir
slæmri framgöngu að vera prins-
essa, heldur fylgdi því einmitt sú
skylda að sýna kurteisi. f þessum
anda var hún alin upp og bar þess
líka brátt merki.
Látlaus, einbeitt og
óháð tízkunni.
Framfcomu Elísabetar er þannig
lýst, að hún sé laus við hlédrægni
og feimni, en sé látlaus og glað-
leg í viðmóti. Hún er á ýmsan hátt
sögð minna á móður sína í fram-
göngu. Hún berst lítið á í klæöa-
burði og hefir t. d. í haust reynt að
hamla gegn amerískum tízkuáhrif-
um í Bretlandi með því að ganga
í stuttum kjólum. Fegurðarmeðul
notar hún í hófi og hefir t. d.
aldrei málað neglurnar. Frá því að
fataskömmtun var tekin upp í
Bretlandi, hefir hún, eins og aðrir
eins og t.d. þeirra er nú gilda,
að klafabinda verzlunina við
innflutninginn á undanförn-
um árum.
Samvinnumenn trúa því og
þykjast hafa .sannanir fyrir
því, að kaupfélagsverzlunin
sé heppilegasta verzlunarfyr-
irkomulagið. En þeir telja
hins vegar ekki heppilegt eða
rétt, að kaupfélögin vaxi
öðruvísi en með því að sýna
yfirburði sína i samkeppn-
inni. Þess vegna vilja þeir
ekki skapa þeim nein forrétt-
indi þar, heldur jafnrétti. —
Þaö er líka einn aðaltilgang-
urinn með tillögum þeirra
Hermanns og Sigtryggs. Sam
kvæmt þeim myndu kaup-
menn og kaupfélög standa
jafnt að vígi. Þær kaup-
mannaverzlanir, sem væru
vel reknar, myndu halda velli
og jafnvel vaxa, ef þær verð-
skulduðu það að dómi neyt-
endanna. Hinar myndu helt-
ast úr lestinni og eiga líka
að gera það. Fyrir kaup-
mannastéttina væri líka ó-
þarft að gráta það, því að
þær hafa margar hverjar
komið óorði á þessa stétt, sem
hún verðskuldar ekki sem
heild.
Þegar allt þetta er athug-
að, er annað ótrúlegt en að
kaupfélögin og heilbrigðari
hluti kaupmannastéttarinn-
ar, sem trúir á samkeppnina
og þörir að eiga tilveru sína
undir henni, geti sætzt
um lausn þessara mála á
þeim grundvelli, sem er lagð-
ur í tillögum Hermanns og
Sigtryggs, að það séu neyt-
endurnir, er fyrst og fremst
eigi að ráða.
meðlimir konungsfjölskyldunnar,
gætt þess vel að njóta ekki sér-.
réttinda í þeim efnum. Það var
stjórnin, sem veitti henni óum-
beðið aukaskammt vegna brúð-
kaupsins.
Útlit Elísabetar mun mörgum
kunnuglegt, bæði af myndum i
blöðum og kvikmyndum. Hárið er
ljósjarpt, var upphaflega glóbjart,
og augun blá. Svipurinn er hreinn
og ákveðinn, enda er hún sögð vera
einbeitt og viljaföst.
—-'jTIT
Dægrastytting Elísabetar.
Elísabet hefir lagt stund á ýms-
ar íþróttir, einkum útreiðar og
sund. Hún hefir mikið yndi af
kappreiðöm og fylgist vel með á
því sviði. Einnig er hún sögð hafa
áhuga fyrir leiklist og sækir mikið
leiksýningar. Þá er sagt, að henni
þyki gaman að dansa og hefir hún
oft farið með kunningjum sínum
á ýmsa helztu skemmtistaði
Londonar, einkum eftir leiksýn-
ingar.
Ein þeirra íþrótta, sem hún hefir
lagt stund á, er skotfimi, og er í
frásögur fært, að hún hafi skot-
ið fyrsta hjörtinn, er hún var 17
ára gömul. Af öðrum dægrastytt-
ingum en þeim, sem hér eru nefnd-
ar og hún er sögð hafa áhuga fyr-
ir, eru einkum tilgreindar mynda-
taka og frímerkjasöfnun.
Verða laun Ijós-
mæðra hækkuð?
Frv. nm það flutt í n. d.
Jón Pálmagon og Helgi
Jónasson hafa lagt fram frv.
um þá breytingu á ljós-
mæðralögunum að grunn-
Jaun Ijósmæðra verði hækkuö
úr kr. 500.00 í kr. 700.00
í greinargerð frv. segir svo:
„Á síðasta Alþingi voru sett
lög um breyting á ljósmæðra-
lögunum og túlkuð á þá leið,
að þau þýddu 200 króna
hækkun á grunnlaunum Ijós
mæðra, og til þess var ætl-
azt af heilbrigðis- og félags-
málanefnd neðri deildar Al-
þingis, að lögin væru fram-
kvæmd þannig. Þetta hefir
þó farið á aðra leið, því að
lögin hafa verið framkvæmd
svo, að felld hefir verið nið-
ur sú 25% og 30% hækkun,
sem í gildi var áður og var
187.50 kr. Lögin hafa því
reynzt aðeins 12.50 kr. hækk-
un á árslaunum ljósmæðr-
anna. Þess vegna er þetta
frumvarp flutt. Er óhætt að
segja, að þetta starf er vissu-
lega eigi vel launað, þó að
þessi breyting væri gerð. Er
líka svo komið víða í sveita-
héruðum landsins, að til
vandræða horfir með að fá
hæfar konur til að gegna því
þýðingarmikla starfi, sem hér
er um að ræöa“.
Ófereiðið Tímami.
Rekstnr Lands-
símans
Það hefir vakið undrun
margra, að Landsíminn hefir
verið rekinn með halla á
undanförnum árum, þrátt
fyrir síhaakkandi símagjöld
og vaxandi símanotkun.
í fjárlagafrv., sem nú ligg-
ur fyrir Alþingi, má fá
nokkra hugmynd um ýmsa
útgjaldaliði Landsímans, en
þar eru þeir áætlaðir á næsta
ári sem hér segir (talið í
þúsundum króna):
Aðalskrifstofan í Rvík 802
Ritsímastöðin í Rvík 2.545
Loftkseytastöðin í Rvík 250
Stuttbylgjustöðin í Rvík 477
Áhaldahúsið í Rvík 275
Bæjarsíminn í Rvík 3.542
Ritsímastöðin á Akure. 688
Ritsímastöðin á Seyðisf. 310
Ritsímastöðin á ísafirði 315
Símastöðin á Borðeyri 194
Símastöðin í Vestm. 291
Símastöðin á Siglufirði 387
Aðrar símstöðvar 2.350
Ýms riicrifstofukostn. 300
Þeir kostnaðarliðir, sem
hér eru taldir, eru samtals
um 13 milj. kr. Ótalinn er
svo viðhaldskostnaður, vext-
ir o. fl. Allur er rekstrar-
kostnaður Landsímans áætl-
aður um 18 millj. kr.
Það, sem menn munu fyrst
fyrst veita athygli, er þeir
lesa þessar tölur, er hinn
mikli kostnaður við starfs-
mannahald landssímastöðv-
arinnar í Reykjavík. Kostn-
aðurinn við aðalskrifstofuna
þar, ritsímastöðina og bæjar-
stöðina er áætlaður hvorki
meira né minna en um 7
millj. kr.
Hér er vissulega um svo
grunsamlega mikil útgjöld
að ræða, að full ástæða virð-
ist fyrir stjórnarvöldin að
kynna sér þau nánara. Er
það t. d. rétt, að reglugerðin
um aukavinnu opinberra
starfsmanna eigi mjög veru-
legan þátt í þessum óeðlilega
háu útgjöldum^ Að vísu mun
einhverjum þingmönnum
hafa verið falin málamynd-
ar athugun á þessu í fyrra,
en þeir hafa sitthvað undir
stofnunina að sækja, t. d.
síma handa kjósendunum,
og geta því ekki talist nógi;
óvilhallir aðilar.
Almenningur á heimtingu
á að fá fulla vitneskju um,
hvernig þessum málum er
varið. Hann verður að hafa
tryggingu fyrir því, að hin
opinberu fyrirtæki séu hag-
sýnlega rekin. Það verður
bezt gert með því, að fela
öðru hverju ábyggilegum
mönnum, sem eru óháðir
stofnunum, að athuga rekst-
ur þeirra og gera tillögur um
endurbætur. Rekstur Land-
símans þarfnast slíkrar at-
hugunar nú. X+Y.
HéraKsþing . . .
(Framhald af 3. siðu)
mál og önnur félagsmál.
Sambandið hefir haft um-
ferðaken'nara í íþróttum
undanfarna vetur og vinnur
nú að því að gera íþrótta-
völl á Núpi.
Stjórn sambandsins var
endurkosin: Halldór Krist-
jánsson, formaður, Guðm.
Ingi Kristjánsson, ritari og
Ólafur H. Kristj ánsson,
gjaldkeri.