Tíminn - 28.01.1948, Blaðsíða 3

21 blað
TÍMINN, miðvikudaginn 28. jan. 1948
3
Landar utan landssteinanna
Efífa* ©laf Gunnarssoi!
Útþrá íslendinga er arf-
geng og óseöjandi. Þessi þrá
er eðlileg löngun eyþjóöar til
þess aö sjá löndin handan
viö höfin. Dalasveinninn læt-
ur sig dreyma um dýrðir
fjarlægra landa, hann les um
hallirnar og langar til aö
skyggnast inn í skrautsali
þeirra. Skrúðgrænir skógar
eru hugmyndir einar þeim,
sem áldrei hafa heyrt blæinn
hvísla í laufinu, né fundið
skógarilminn berast að vitum.
Hver getur láö æskunni,
þótt hún þrái framandi lönd?
Heimskt er heimaalið barn,
segir orðtækið. Þetta orð-
tæki er ekki rétt, heimaalið
barn er jafn greint því, sem
sí og æ er á ferðalögum, en
farandsveininum bjóðast
fleiri tækifæri til þroska, en
þeim, sem heima vera hlýtur.
Meðan á síðustu heims-
styrjöld stóð voru tækifærin
til utanferða fá og smá og
bundin við ákveðin lönd. Á
sama tíma auðgaðist þjóðin
snögglega og án mikillar fyr-
irhafnar. Eyþjóðinni, sem
lengst af hafði háð erfiða
lífsbaráttu, fannst allt í einu
hún vera mikils megnug, hún
vildi sýna víðfeðmi og styrk-
leika vængja sinna og lyfta
sér á hraðskreytt langflug.
Efnaleg vclmegun gaf út-
þránni blásandi byr og þús-
undum saman þyrptust ís-
lendingar út yfir pollinn er-
indislítið eða erindislaust.
í fyrstu voru þessum ferða-
lögum lítil sem engin tak-
mörk sett, fólk sótti um auð-
fengin gj aldeyrisleyf i og
fékk erlenda mynt í bönk-
unum.
Einu gleymdu hinir lífs-
glöðu íslenzku ferðalangar,
þeir gleymdu, eða öllu heldur
skildu ekki til fulls þann
hugsunarhátt, sem myndast
hafði meðal Evrópuþjóða,
sem höfðu borið hita og
hörmungar einhvers hrika-
legasta hildarleiks mann-
kynssögunnar. Vinna og
sparnaður var kjörorð þeirra
þjóða og hlaut að vera það,
ef npkkur von átti að vera
um endurreisn.
íslendingurinn, sem kom
til meginlandsins með fullar
hendur fjár hafði gaman af
að sýna peningaveldi sitt, en
hann kunni ekki háttvísi
auðmanhsins, sem á marga
forfeður i auðmannastétt. —
Minnimáttarkennd smá-
þjóðarinnar var ekki horfin
þött pyngjan væri troðin, en
minnimáttarkenndin hlaut
útrás í misskilinni mikil
mennsku. Ferðalangarnir frá
Fróni leituðu uppi dýrustu
gistihúsin í höfuðborgum
Evrópu og eyddu þar o'ft svo
gálauslega fé sínu að gisti-
húsastjórar og þjónar 'fyllt-
ust fyrirlitningu á framferði
þeirra, þótt þeir tæku þeim
tveim höndum, eða öllu held-
ur fé þeirra.
Sumarið 1945 liðu íslend-
ingar, búsettir erlendis, önn
fyrir landa sína, þessir fjáðu
gestir eyðilögðu stundum á
örstuttri stund þá virðingu,
sem íslenzki eljumaðurinn
hafði skapað þjóð sinni með
skeleggu starfi landi og þjóð
til sóma.
Síðan stríðinu lauk eru nú
liðin- rúm tvö ár. Á þessum
tveimur árum hefir veður
mjög skipast í fjármálalofti
Islendinga. Milljóna inni-
stæður hafa breytzt í skuldir
og nú er svo kornið að ungir
Islentíingar, sem hafa þégið
boð vinveittra nágranna-
þjöða um ókeypis skólavist
fá ekki farareyri til þess að
geta tekið þessum vinsam-
legu boðum.
Dæmi eru til þess að ís-
lendingar erlendis hafa selt
klæði sín til þess að afla
peninga til matarkaupa.
Fjárnægtafrægðin er fall-
Sauðárkrókur æskir
eignarnámsheimild-
ar á lóðum
Fyrir Alþingi liggur nú
frumvarp frá þingmönnum
Skagfirðinga, þar sem lagt
er til, að „bæjarstjórn Sauð-
árkrókskaupstaðar veitist
heimild til að láta taka eign-
arnámi túnlóöir og óbyggðar
lóðir á verzlunarlóð bæjarins
sunnan Sauðár (árinnar).
Land það eða lóðir, er
Sauðárkrókskaupstaður eign
ast samkvæmt eignarnámi
þessu, er honum óheimilt að
in í gleymsku og dá. Sól brá selja, en heimilt að leigja.“
sumri og skýjabólstrar alls Ennfremur segir, að „eignar-
konar erfiðleika þyrlast nú námið skal fara fram sam-
upp á himni hins unga ís- , kvæmt lögum nr. 61 14. nóv.
lenzka lýðveldis. j 1917.“
Þótt gjaldeyrisvandræðin j i greinargerð frv. segir svo:
séu að miklu leyti sjálfskap- í
arvíti og ef til vill nauðsyn-
leg til þess að kenna þjóð-
inni, að hún má aldrei hætta
aö hugsa'fyrir morgundegin-
um, hlýtur hver hugsandi
Islendingur að harma hvern-
ig komið er.
Æskan, sem á að byggja
og bæta landið fer á þessu
og næstu árum á mis við
tækifæri til þroska- og þekk-
ingarauka, sem ekki bjóðast
heima.
En meðan gjaldeyrisnefnd
og bankar heima verða að
neita um jafnvel smáupp-
hæðir, slæðast ’til útlanda
ferðalangar, sem ekki virð-
ast hafa kynnst neinni gjald-
eyriskreppu. Enn koma gestir
til höfuðborga Evrópu, sem
ekki gera sér aðra gististaði
úð góðu en þá dýrustu og
sem veifa erlendum seðlum
með sama rausnarskap og
.góðglaður íslenzkur auðmað-
ur í smáhópi á Hötel Borg.
Hvernig víkur nú þessu
við? Eru bankarnir heima
svo rausnarlegir við einstaka
útvalda verzlunarmenn, að
þeir geti leyft sér að eyða
hverju kvöldi á dýrustu
skemmtistööum og skyggnast
inn í skartgripaverzlanir á
daginn til þess að velja
handa vinkonum eða frúm
allt sem augu þeirra girnast?
Ég geri ekki ráð fyrir að
íslenzk gjaldeyrisyfirvöld
verði sökuð um slíka mis-
skiptingu vandfenginna
SAMVINNUHUS I SVIÞJOÐ
. m-,....
„Frumvarp þetta er flutt
að beiðni bæjarstjórnar Sauð
árkrókskaupstaðar.
Samkvæmt upplýsingum,
sem við flutningsmenji frum
varpsins höfum fengið frá
bæjarstjóranum á Sauðár-
króki, eru helztu ástæður fyi
ir þörf á umbeðinni eignar-
námsheimild þessar:
1. Nú hefir bæjarstjóru
Sauðárkrókskaupstaðar ekk;
orðið ráð á neinum bygging-
arlóðum fyrir tvílyft hú-
samkv. gildandi skipulags-
uppdrætti.
2. Á árunum 1908—1910 j
voru nokkrar túnlóðir út-
mældar og látnar á erfða-
festu 500—600 metrum sunn-
an við þáverandi suðurtak-
mörk verzlunarlóðar Sauðár-
króks. Um 1918 eru einnig,
enn nær verzlunarlóðinni,
útmældar nokkrar bygging-
arlóðir meðfram Skagfirð-
ingabraut að austan. Út-
mælingar þessar voru gerðar
af þáverandi umboðsmanni
Reynistaðarklausturs, en rík-
issjóður var þá eigandi Sauð-
ár, en Sauðárkrókur er byggð
ur úr landi þeirrar jarðar.
Árið 1919 er verzlunarlóð
Sauðárkróks stækkuð samkv.
lögum, og lenda þá framan-
greindar lóðir inn á verzl-
unarlóðina. Hafa lóðirnar
meðfram Skagfirðingabraut
byggzt smátt og smátt og þó
aðallega nú, eftir að lóðir
fyrir tvílyft hús eru þrotnar
annars staðar. Þó eru 5—6
Mynd þcssi synir eina af hirnan stóru sambyggingum, sem rcist hefir
veriö á vegum byggingasamvinnufléagsskapanna í Stokkhólmi.
Fs»á lEinræðiun á "Alþingi:
mm gera
vinna ör aliri ullinni
FrmnMan|i uppbéíærjtingniannsins «r
SSaffiíarSsrffii
gæða. Hlutlaus áhorfandi, _
hlýtur að fá þá hugmynd, að lóSir enn ÓSyEgSaf’ og er.þaS
Islendingar muni hafa safn-
að i kornhlöður utan lands-
steinanna meðan góðæri
hélzt. Nú er svo komið að
þjóðin þarf á öllu sínu korni
að halda og er því þjóð-
skemmdarstarfsemi að fleygja
fé hennar í fjársólgið þjón-
ustulið í útlöndum.
Mér er ekki kunnugt um
hvort stjórnarvöld heima
geta ráðið við hulinn fjár-
flótta og heimt horfna mynt
heim til föðurhúsanna, sú
leið er vafalaust þyrnum
stráðari en hin, sem lá úr
landi. En eitt er víst. Meðan
gjaldeyrisnefnd og bankar
synja nær hverjum manni,
sem tii þeirra leitar með
gjaldeyrisbeiðnir, glóa gullin
vín á gylltum skálum gróða-
mannanna, sem njóta lífsins
fjarri fósturjarðar ströndum:
Úlfar vaða uppi í Finnlandi.
Ovenjulega mikiö hefir oröið vart
viö úlfa í nyrztu byggðum Finn-
lands í vétur og eru þeir mjög á-
leitnir við hreindýrin. T. d. er þess
getið að litlu fyrir jól réðust ein-
hvers staðar 15 úlfar á hreindýra-
á ýmsan hátt til óþæginda
fyrir bæjarfélagið, sérstak-
lega vegna lagna fyrir raf-
magn, vatn og skolp.
3. Sauðárkrókur eignast
jörðina Sauðá árið 1927 og á
nú í samningum við ríkis-
stjórnina um kaup á verzl-
unarlóðinni samkvæmt heim
ildarlögum frá síðasta þingi.
4. Á hinum ræktuðu lóð-
um eru nú fyrirhugaðar
tveggja hæða byggingar, svo
og framtíðar sjúkrahús fyrir
Skagfirðinga (bæ og sýslu),
er bæjarfélaginu því milcil
nauðsyn að fá ráðstöfunar-
rétt á lóðum þessum, einnig
til þess að koma í veg fyrir
óeðlilega verðhækkun. Samn
ingaumleitanir hafa farið
fram um kaup á hinu rækt
aða landi, en ekki útlit fyrir,
að þeir takist án eignar-
námsheimildarinnar í bak-
höndinni. Sumir eigenda
einnig beinlínis óskað eign-
arnáms.
Hermann Guðmundsson
hefir nýlega lagt fram frum-
varp þess efnis, að ríkið láti
byggja í Hafnarfirði -ullar-
verksmiðju, sem geti unnið
úr 350—400 smál. af þveg-
inni ull á ári. I frv. er ríkinu
heimilað 5 millj. lu\. lántaka
í þessu skyni.
Frv. þetta var til’ 1. umræðu
í neðri deild í fyrradag. Eftir
að flutningsmaður hafði lok-
ið máli sínu, tók Skúli Guð'-
mundsson til máls og sýndi
fram á, að mál þetta væri
flutt að nauðsynjalausu, þar
sem S.Í.S. væri vel á veg
komið að hrinda þvi í fram-
kvæmd. Ríkinu stæði því nær
að fullnægja lagafyrirmæl-
um um lánsframlög til Rækt
unarsjóðs og byggingarsjóðs
en að taka lán í þessu skyni.
I ræðu sinni rakti Skúli
afskipti S.Í.S. af uúáriðnað-
armálunum. Það mun hafa
verið 1929, er S.Í.S. festi kaup
á Gefjuni. Það vann stöðugt
að því að bæta vélakost henn
ar og auka framleiðsluna
enda var framleiðsla Gefj-
unar orðinn fimmfalt meiri
1939 en hún var 1929. Á stríðs
árunum drógst framleiðslan
flokk, sem í voru 700 hreindýr og
drápu 10 þeirra. Og vegfarendur.
sem aka í bílum hafa mætt úlfum
í smáhópum á þjóðvegunum.
Yiimið wffiilleíSa að
úíbreiðslu liinans.
Auglýsið í Tímanum.
nokkuð saman vegna fólks-.
eklu, en hefir nú aukizt aft-
ur. Jafnframt var hafist
handa um stórfellda aukn-.
ingu á vélakosti verksmiðj-
unnar og varð það að ráði.
milli S.I.S. og Nýbyggingá-"
ráðs, að Gefjun væri ank-'
in svo mikið, að ríkið þyrfff
ekki að hafa nein bein af-
skipti af ullariðnaðarmálun-
um, eins og ráðið mun hafai;
fyrirhugað um skeið. Fyrir
alllöngu hafa verið gyrðar:;
pantanir á .vélum og hafinn
undirbúningur að því að auka
húsrými verksmiðjunnar. —
Von er til þess, að hægt verði
að setja niður næsta sumai1-
ullarþvottavélar, er geta-
þvegið alla ull landsmanna. ;
Hinar vélarnar munu sVp
koma smátt og smátt. Þegaf
þær verða teknar til starfa.
ætti að vera hægt að vinna
úr allri ullinni í landinu, þeg
ar jafnframt er tekið tillit til
afkasta þeirra tveggja ullar-
verksmiðja, sem eru hér
sunnanlands.
Eftir að Slcúli hafði gefíð
þessar upplýsingar, varö
harla lítið úr rökstuðnihgi
Hermanns fyrir málinu, endá
mun það fyrst og fremst
flutt til að sýna áhuga háns
fyrir atvinnumálum Hafn-
firðinga. Hins vegar er ekki
víst, að flokksbræður hans.jí,,,
Akureyri séu honum jafn
þakklátir fyrir þessa við-1
leitni til þess aö hindfá
stækkun Gefjunar.