Tíminn - 20.04.1948, Blaðsíða 4

'f'ÍMINN, þriðjudaginn 20. april 1948.
88. blað
Húsfreyjur nútímans
Fyrir nokkrum árum flutti
ég; erindi í útvarp með þess-
ari fyrirsögn. Þar sem þetta
efni er svo ótæmandi og marg
ar konur hafa þakkað mér
og sýnt mér vinarþel vegna
þess sem ég sagði, vil ég nú
yrkja upp á nýjan stofn og
taka til athugunar störf og
kjör húsfreyjanna, einkum
þeirra, sem búsettar eru í
sveitum. Þeirra störf þekki
ég bezt, því þar hefir mitt
ævistarf verið.
Eins og kunnugt er hafa
þessi síðustu ár, veriö hús-
mæðrum í sveitum og jafnvel
í bæjum líka, óvanalega erf-
ið, ekki fyrir fátækt eða harð
indi, heldur fyrir skort á
vinnuafli. Húsmæðurnar geta
ekki- fengið hjálp við heimil-
isstörfin hvað sem boðið er,
þó líf þeirra og heilsa sé í
veði. Einstaka konur eru svo
heppnar að hafa eitthvert
venzlafólk eða stálpuð börn,
aðra hjálp er ekki um að
ræða, nema ef ske kynni yfir
'sumartímann að fáist kaupa-
kona eða einhver stúlka til
hjálpar.
Allt verður þá að ganga
sinn vana gang, stunda fram
leiðslu, annast börn og heim-
ili, taka á móti gestum sem að
garði ber og sumar þurfa að
sinna opinberum störfum.
' Margar óvanal. margar, hafa
fal^ð í valinn þessi síðustu ár
og margar hopað af hólmi
eða látið berast með straumn
um til kaupstaða og til borg-
arinnar Reykjavíkur, sem er
aðal aðdráttaraflið. Þó eru
rfiargar konur eftir, þrautseig
ar og kjarkgóðar konur, sem
ekki láta hugfallast og halda
ótrauðar áfram lífsstarfi sínu
; í fagurri sveit, við útistörf í
íslenzkri náttúru og við það
. að fegra og prýða heimili sín
. og gera þau að indælum
samastað fyrir eiginmenn og
og börn.
Nokkrar ungar konur bæt-
ast árlega í þennan hóp, en
fleiri þyrftu aö vera, konur
sem eru ákveönar og segja:
„ég vil vera í sveit og eignast
heimili þar.“ Þetta eru konur
sem halda beint á móti
straumnum og má finna þær
konur bæði í sveit, sem hafa
alist upp þar og konur upp-
aldar í Reykjavík. Þessar
konur ættu það skilið að
þeim væri meiri sómi sýnd-
ur en nú er gert, og kjör
þeirra væru bætt eftir föng-
um.
Það eru svo margar ungu
stúlkurnar sem yfirgefa sveit
ina, að til vandræða horfir,
og einmitt þess vegna liggur
við auðn íslenzkra sveita.
Öllum, sem hlotnast hefir
þáð að alast upp á góðu
heimiii, hjá góðum foreldr-
um, þykir vænt um heimilið
sitt. Þó unglingarnir yfirgefi
heimilin, til þess að reyna
krafta sína og með mörgu
móti að afla sér lærdóms og
þroska, lifir þó í huga þeirra
ósk um það, að stofna sjálf-
stætt heimili og gera það að
indælum samastað fyrir sig
og sína. Það eru þessi heimili
sem lifa í hugum og fram-
tíðaráætlunum unga fólks-
ins, sem við væntum mikils
af í framtíðinni. Væntum
þess að þau verði hlý og indæl
og þar vaxi upp sterk og
þróttmikil æska, sem á að
tJtvarpsefi’mdi efíir frai Jónínn Sig'fiírHar-
déttair Líndal á L<sekjaisiófi
erfa landið. Sú æska, sem
hafi ríka starfsþrá og finni
ánægju sína í starfinu, hvað
sem þaö er og finni mesta
gleði í því, að starfa þar sem
mest þörfin er á hverjum
tíma.
Sveitaheimilin höfðu, og
hafa ennþá sérstakar aðstæð
j ur til að binda unglingana
traustum böndum, séu þess-
ar aðstæður notaðar. Fyrst
og fremst mega þau hafa
börnin óskipt til 10 ára ald-
urs, þegar þau eru skóla-
skyld. Það þarf ekki að s'enda
þau í sveit eða á barnaheim-
ili á sumrin eins og borgar-
búarnir, sem verða að senda
börnin sín frá sér til að forða
þeim frá götunni og gefa
þeim tækifæri til að hreyfa
sig ‘ óáreitt í hreinu lofti.
Sveítabörnin læra svo undra
fljótt að hjálpa til við alls
konar störfýsem eru svo fjöl-
þætt í sveitinni. Einkum
I hafa þau flest yndi af að
vera með skepnum og um-
gangast þær og koma þar
fljótt til hjálpar. Þetta er
fýrst leikur, en vefður síðar
að vinnu og starfi, sem kem-
(ur fljótt að gagni á heimil-
unum.
i Skemmtilegast er að geta
kennt eða látið kenna börn-
um sínum heima til 14 ára
aldurs, en það er nú e'itt af
því, sem verður ómögulegt í
. fólksfæðinni, Ég minnist með
gleði þeirra dýrðlegu stunda
. þegar ég var að kenna börn-
um mínum og finnst alltaf
mikið til þeirra mæðra koma,
sem geta kennt þeim og leið-
beint sem lengst.
I Það er skemmtilegt í sveit-
inni og lífið fjölbreytt, allt
af skipt um störf eftir árs-
I tíðum. Það eru sérstök störf
á vorin, önnur á sumrin,
j þriðju á haustin og síðan
. koma vetrarstörfin. Þar eru
j skemmtanir sem náttúran
| sjálf skapar. Er ekki indælt
i að líta út eftir snjóa og kulda
i tíð þegar vorið kemur og
ihlýnar í lofti, þegar lækirnir
jþeysa áfram og brjóta hverja
Jsnjóbrúna á fætur annarri.
Kolmórauðir þjóta þeir á-
fram, fullir af gróðurmold,
sem þeir færa út um bakka
sína og þá dettur mér í hug
vísan:
Vorvindar glaðir, glettnir og hraðir
geysast um lundinn rétt eins og
börn.
Lækirnir skoppa, hjala og hoppa
hvíld er þeim nóg við sæ eða tjörn.
Eða vormorgnarnir fögru.
Þegar sólin gægjist inn um
gluggann og margraddaður
fuglasöngur hljómar inn um
gluggann.
Það kom kona til mín úr
Reykjavík, hún var þar upp-
alin. Hún sagði við mig:
það, sem ég hefi aldrei heyrt,
Einn morgunn nú heyrði ég
það voru svanir að syngja.
Þeir sungu svo mikið á tjörn-
inni í morgun. Það var indælt
að vakna við þann söng, ég
heyrði hann inn um glugg-
ann minn.
Eða að fara snemma á fæt-
ur á fögrum vormorgni, líta
yfir gróið tún, engi og garða,
allt í blóma og allt í eigin
eign, sjá ærnar liggja með
lömbin sín eða þau leika sér
í kring um mömmu sína, ef
þau eru vöknuð. •— Fallegust
og skemmtilegust af ungvið-
inu eru þó alltaf í mínum
augum folöldin, þeirra leikir
eru svo fjörlegir og skemmti-
legir. Það verður allt svo un-
aðslegt umhverfis íslenzka
hestinn.
Sveitabóndinn er framleið-
andi. Hann framleiðir mjólk,
kjöt og ull, sumir garðmat og
egg. Venjulega vinna bæði
'hjónin að framleiðslunni. Ef
samstarf þeirra er gott og
þau samhent við störfin fer
allt vel. Verkaskipting þeirra
er ekki svo glögg eins og hjá
bæjarbúum, þar sem maður-
inn vinnur úti og konan sinn
ir heimilisstörfunum. Þegar'
börnin komast á legg læra I
þau undra fljótt að hjálpa til
við störfin og þroskast á i
þann hátt miklu fyrr en bæj - j
arbörnin. Þetta samstarf for-
eldra og barna er sérlega
skemmtilegt, einkum þar sem
foreldrarnir eru skilnings-
næmir á eðli barnanna.
Starfsþrá barnanna og hug-
myndalíf fær að njóta sín og
það myndast sterk kærleiks-
bönd milli foreldra og barna.
Það er öðruvísi í borginni þar
sem börnin verða, strax og
þau geta, að sækja atvinnu
út af heimilinu og heirnilið
verður oft fljótt aðeins stað-
ur til að matast og sofa.
Þá hefir unga konan í
sveitipni sérstaklega góða
aðstöðu hvað börnin snertir.
Hún hefir gott næði fyrir
barnavagninn siiin og grjnd-
ina fyrir sunnan húsið og
þegar þau fara að stálp-
ast, getur hún verið á-
hyggjulaus þó hún láti þau
út, fyrst í grind og síðar geta
þau vappað um túnið.
Ein sveitakona skrifaði
mér í vetur, hún á þrjú stálp
uð börn. Ég sé ekki börnin
allan daginn, þau koma fyrst
inn í rökkrinu. Hún gat ver-
ið áhyggjulaus um þau úti.
Þessi börn eru svo lítil, að
hún hefði ekki verið áhyggju
laus í borginni.
Framh.
/n memonam
(Framhald aí 3. síðu)
þjáningar og raunir, og þar
sem engin tár falla. Þetta er
mér harmabót, vissa um það,
að dauðinn sé ekki síðasti á-
fanginn, heldur sé hann:
„Öllum líkn, er lifa vel,
^engill, sem til lífsins leiðir,
ljósmóðir, sem hvílu reiðir.
Sólarbros, er birta él.“
Vertu sæll, framliðni æsku-
vinur. Ég veit, að við eigum
eftir að mætast aftur, þegar
birtir og sér til sólar. Ég veit,
að þú ert búinn að reyna
sannleika orðanna: „Sælir eru
hjartahreinir, því að þeir
munu guð sjá“.
Friður sé með þér.
---- !
Sverrir Haraldssön.
Aug’lýsið í Tímaiium.
Þórarinn á Skúfi sendir þessi
orð: „Einhver Jóhanna Kristjáns-
dóttir sendi þér vísu um Konudags
stökurnar mínar. Þegar ég las hana
datt mér í hug þessi staka:
Oft mér bægöi orða liaft
óðs á vegi hálum,
en ég hef alltaf heldur haft
heill í kvennamálum".
Hreggviður sendir hér bréf um
tóbaksnautn og tóbaksmenn. Ég
ætla mér ekki neitt að ræða það
nánar. Ef einhverjum þykir þaö
gefa ástæðu til athugasemda, þá er
vitanlega opin leið til að koma
þeim á framfæri. Annars finnst
mér, að vel inætti ræða tóbaks-
málin öllu meira og ákveðnara en
gert er. En hér kemur bréfið:
„Hefði íslenzka þjóðin einhvern
tíma komið á hjá sér lögum til að
takmarka tóbaksnautn, myndu
ýmsir benda á það, sem skýringu
á því hve mjög tóbaksreykingar
hafa breiðzt út síðustu árin. En
hér er engum bannlögum um að
kenna. Án allra bannlaga hefir
þessi siður magnast stórkostlega.
Og hann hefir jafnvel magnast
hvað mest, síðan það var vald-
boðið að kenna í öllum skólum um
skaðsemi tóbaksins. Mér dettur
ekki í hug, að tóbaksnautn hafi
aukist vegna þess, en hún hefir
óneitanlega gert það, þrátt fyrir
alla fræðsluna.
Ég er raunar hissa á þeim ungl-
ingum mörgum hverjum, sem eru
að venja sig á þetta. Það er sök
sér með lítið gefna krakka um
fermingu, að þeir freistist sumir
til að reyna að fela vanmáttar-
kennd sína með því að reykja eins
og fulloröna fólkið. En að greind-
arfólk komið um eða yfir tvítugt
og skólagengið, skuli vera að venja
sig smámsaman á þennan ófögn-
uð. Ég veit ekki hvernig það hugs-
ar.
unglinga til að taka þátt í þeirri
brennu.
Hvaða bölvuð vitleysa! segið þið
af þjósti: Er maðurinn alveg vit-
laus? Það hafa allir ungir menn
brennandi áhuga á æskulýðshöll-
inni. Öll félög hafa gert samþykkt
ir og kröfur um það mál. Æskan
er framgjörn og stórhuga og krefst
hallar sinnar. — Jú. Skyldi ég
ekki vita um samþykktirnar og
kröfurnar. En jafnframt þessum
kröfum til hins ópersónulega
mannfélags, keppast hugsjóna-
mennirnir ungu við að taka þátt
í því að brenna hvern miljóna- ’
tuginn eftir annan. Það er óhætt
að tala um þetta eins og það er.
Þetta fólk hefir lært að tala út í
bláinn og gera kröfur, — óper-
sónulegar kröfur, — en jafnframt
eyðir það sjálft möguleikunum til
að framkvæma stefnumál þess.
Hvers konar ský hefir þetta
aumingja fólk á augunum? Sér
það ekki að það er fast samband
milli einkalífs fólksins og þjóð-
lífsins?
Hvað á að segja um uppeldiö
hjá okkur og menninguna, ef æsku
lýðurinn skilur þetta ekki?
Svo má líka tala um hlutdeild
tóbaks og tóbaksnautnar í af-
brotum unglinganna. Og það má
líka benda á það, að tóbaksreyk-
ingar, í því formi, f:m þær eink-
um tíðkast nú að minsta kosti,
eru algengt banamein fólks um
fimmtugsaldur. Blóðæðar hjartans
stíflast og dauðinn kemur snöggt
og óvænt. Ef til vill hugsa ungl-
ingarnir, að það sé .gott að verða
bráðkvaddur áður en elli og hrörn
un sækir þá heim. En hinir fimmt
ugu foreldrar eru líklegri til að
hugsa sem svo, að gott væri enn að
lifa og sjá lengur til með börnun-
um sínum, þó að málið sé nú
ekki hugsaö eða rætt á breiðari
grúndvelli.
Það er eitthvað bogið við það
æskufólk, sem er svona gráðugt í
það að byrja á tóbaksnautn, þrátt
fyrir allt sem við vitum og allt
sem er kennt. Menn geta leitað
sinna skýringa, en sjúkdómur er
þetta, hvort sem hann stafar af
líkamlegri vanfóðrun eða misfóðr-
un, eða orsakanna er að leita í
andlegu lífi þessara tíma. Hin per-
sónulega ábyrgðartiifinning er
sljógvuð, en við því megum við
Er fólkið svona hrifiö af því,
að þessi vesala þjóð, sem er sí-
kvartandi út af gjaldeyrisleysi
skuli eyða fimm miljónum króna
árlega í erlendri mynt fyrir tó-
bak? Skilur þáð ekki, að tóbaks-
mennirnir blátt áfram brenna upp
möguleikana til framfara og þæg-
inda? Og á það ekki eitthvaðsízt af öllu“.
skylt við skemmdaræðið, sem eink
um er kennt við gamlárskvöld, að Ég held, að það sé merkilegt at-
vilja taka þátt í slíku? Það eruhugunarefni, hvers vegna t. d. tó-
tóbaksmennirnir, sem bera per-baksnautn er meiri eða minni
sónulega ábyrgð á því, að árlegaeinn tíma en annan. Hugsunar-
verður að heita um fimm milj. kr.háttur fólksins, andleg menning
gjaldeyrisleyfi til gagnlegra kaupa.og aldarfar eru fyrirbæri, sem
Við getum hugsað okkur hafnar-gott væri að skilja. Og trúað get
mannvirki, verksmiðjur eða t.d. efnlég, að það sé einmitt á sviðihins
í vatnsleiðslur og skólpleiðslur.andlega lífs, sem okkur ber aö
Tóbaksmennirnir eru sí og æ aðleita skýringa á mörgu því, sem
brenna æskulýðshöll í Reykjavíkveldur mestum kvíða og áhyggjum
og það merkilega skeður að stöð-og mestum fögnuði.
ugt streyma nýir og nýir hópar Pétur landshornasirkiíi
*
I»a kk sii’á va i* p.
Hjartans þakklæti sendum við öllum þeim, fjær
og nær, sem glöddu okkur með vinnu, peninga- og
fatagjöfum, er húsið Egilsstaðir II í Villingaholts-
hreppi brann síðastliðið vor.
Guð blessi ykkur öll. , .
Guðm. Eiríksson o^ fjölskylda,
Egilsstöðum.
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN