Tíminn - 20.04.1948, Blaðsíða 6

6
TÍMINN, þriðjudaginn 20. apríl 1948.
GAMLA BIÓ
NÝJA BIÖ
Erlent yfsrlit
A. J. CrorLÍn:
88. blað
------
Trygga „Stjarna“
-Gallant Bess)
.‘Hrífandi amerísk litmynd,
byggð á sönnum viðburðum.
Marshall Thompson
George Tobias
og undrahesturinn „Bess“.
Sýnd kl. 5. 7 og 9.
TRIPOLI-BÍÖ
CASAIVOVA
Frönsk stórmynd, byggð á ævi-
sögu Casanova.
Sýnd kl. 9.
Adolf í hcrnatli
Sprenghlægileg sænsk gaman-
mynd
Sýnd kl. 5 og 9
Sýnd kl. 9
C*V/ ■
■ - -
r 'A-.., x.
Merkileð saga
(Framhald af 5. síðuj
stjórninni eftir að rofin
liöfðu verið drengskaparheit
við hann og viðkvæmasta
deilumáli flokkanna ráðið til
lausnar.
Svo mikill var ofsi Sjálf-
stæðismanna þá gegn Fram-
sóknarflokknum, að einn for-
kólfur þeirra sagði, að þótt
mikil upplausn fylgdu kosn-
ingum á þessum tímum væru
þrennar kosningar vel til
vinnandi, ef það yrði til að
hnekkja Framsóknarflokkn-
«m.
Þrátt fyrir þessi heitrof og
aðfarir allar, voru Framsókn-
armenn samt reiðubúnir til
að hefja samstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn að nýju, ef
öamkomulag næðist um mál-
ofnagrundvöll. Samningaum.
peitanir flokka báru engan
árangur haustið 1942, og
kom þá utanþingsstjórnin.
Haustið 1944 voru reyndar
nýjar samkomulagstilraunir
allra flokkanna. Eftir að
Framsóknarmenn töldu full-
Jfeynt, að ekki., yrði neinu
Sanikomulagi náð við komm-
únista, lýstu þeir yfir því, að
þeir tækju ekki lengur þátt í
þessum fjögxa flokka við-
yæðum. Því næst kynntu þeir
j?ér, hvort Aiþýðuflokkurinn
væri fáanlegur til samstarfs
Sið Framsóknarflokkinn og
CASAA’OVA
Aðalhlutverkið leikur hinn
frægi leikari og söngvari Georg-
es Guetary, ásamt hóp af beztu
og fegurstu leikkonum frakka.
Bönnuð börnum yngri en 16 ára
Sýnd kl. 9.
Ræningjar í Rfo
Grande.
Ræningjarnir í Rio Grande.
mynd, með kappanum ROD
Fjörug og spennandi „iowboy"
CAMERON og grínleikaranum
FUZZY KNIGT. Sýnd kl. 5 og 7
Bönnuð börnum yngri en 12 ára
TJARNARBIÖ
Hljómlistin heiilar
(Mit liv er musik)
Áhrifarík dönsk músikmynd
með ágætri tónlist.
Mogens Wieth
Lis Smed
Blanche Funch.
Sning kl. 5, í og 9.
Sjálfstæðisflokkinn, en fengu
afsvar. Framsóknarflokkur-
inn skrifaði þá bréf til Sjálf-
stæðisflokksins og bauð hon-
um stjórnarsamvinnu á þejln
grundvelli, að hlutlaus mað-
ur yrði forsætisráðherra.
Taldi flokkurinn nauðsynlegt
að gera slíka tilraun til að
binda endir á þá óþingræðis-
Iegu stjórnarhætti, sem ríkt
höfðu um skeið. Þessu bréfi
svaraði Sjálfstæðisflokkurinn
aldrei, en myndaði hins veg-
ar stjórn með kommúnist-
um, án þess að ræða nokkuð
meira um þessi mál við
Framsóknarflokkinn.
i bréfum, sem ýmsir elstu
og trúverðugustu þingmenn
Sjálfstæðisflokksins skrifuðu
þá kjósendum sínum, er
greinilega tekið fram, að
hægt hefði verið að mynda
stjórn Sjálfstæðisflokksins og
Framsoknarmanna, ef for-
ingjar Sjálfstæðisflokksins
hefðu nokkuð reynt til þess.
Það var því ekki vegna
þess, að Framsóknarmenn
skárust úr leik, er Sjálfstæð-
isflokkurinn valdi kommún-
ista til samstarfs haustið
1944. Það var vegna þess, að
Ólafur Thors gat ekki orðið
forsætisráðherra með öðru
móti, og vegna þess, að brask
ararnir og stórgróðamennirn
ir vildu gjarnan láta verð-
bólguna vera óhindi’aða á-
fram. Stórbraskararnir sáu
þar tækifæri til að græða um
stund, og kommúnistar sáu
þar tækifæn. til að skapa
öngþveiti og hrun. Þess vegna
sameinuðust þessi öfgaöfl um
áframhald og eflingu verð-
bólgunnar.
Þetta hefði aldrei getað
gerzt, ef SjálfstæSisflokkur-
inn hefði verið trúr hinni
yfirlýstu stefnu sinni og
unnið í anda Jóns Þor-
lákssonar og annarra slíkra
manna. Þetta gat gerst vegna
þess, að stórbraskarar og
pólitískir ævintýramenn
höfðu hafist til valda í Sjálf-
stæðisflokknum og stjórnuðu
flokknum með stundarhag
sjálfra sín fyrir augum. Og
(Framhald af 5. síðu)
íékk hann í lið meö sér gegn því
loforöi, að Horthy yröi felldur
niður af listanum, sem Bandamenn
höfðu yfir stríðsglæpamenn. Með
þessum og öðrum hætti tókst
Wallenberg að draga mjög úr Gyð-
ingaofsóknunum og koma í veg
fyrir ýmsar fyrirætlanir Þjóðverja.
Wallenberg lét hér eigi staðar
numið, Hann útvegaði þeim Gyð-
ingum, sem taldir voru í mestri
hættu sænsk vegabréf. Strangt
tekið hefði *mátt telja þessi vega-
bréf ólögleg, en Þjóðverjar vildu
ekki lenda í deilu út af þeim á
þessu stigi styrjaldarinnar og
sænska uítanríkismálaráð|uneytið
lézt ekki vita um þetta, þótt þetta
væri brot á starfsreglum þessum.
Á skömmum tíma útvegaði Wallen
berg þannig rúmlega 10 þús. Gyð-
ingum vegabréf til að bjarga lífi
margra þeirra.
Svo kom að lokum, að Þjóð-
verjar tóku þá ákvörðun að senda
alla Gyðinga, sem ekki höfðu um-
rædd vegabréf, til Austursríkis.
Voru þeir látnir fara þangað fót-
gangandi. Wallenberg ogfulltr.hans
eltu hópanna og tókst smásaman
an að bjarga mörgum með því
að útvega þeim vegabréf. Einkum
var þeim, sem voru gamlir og las-
burða, og ekki þoldu ferðalagið,
hjálpað þannig.
Hvarf Wallenbergs.
Um áramótin 1945 var svo komið
styrjöldinni, að Þjóðverjar voru
að mestu búnir að yfirgefa Ung-
verjaland og verstu Gyðingaof-
sóknirnar hættu því af sjálfu sér.
Wallenberg taldi hinsvegar ekki
starfi sínu lokiö. Þann 10. janúar
fór hann til fundar við Malin-
ovski marskálks, en hersveitir hans
voru þá sem óðast að hernema
Ungverjaland. 13. janúar var til-
kynnt, að Wallenberg hefði fengið
rússneska hermenn sér til verndar
og var það staðfest nokkrum vik-
um síðar af Malinovski í samtali
sém hann átti við ungverska
nobelsverðlaunamanninn Szent-
györgyi, en hann taldi Wallen-
berg hafa bjargað lífi sínu. Þann
17. jan. kom Wallenberg til skrif-
stofu sinnar í Búdapest í fylgd
með þremur rússneskum lögreglu-
mönnum. Hann fékk ekki að fara
inn í skrifstofuna, en skrifstofu-
stjóri hans fékk að tala við hann
og kvaðst Wallenberg hafa verið
hafður undir ströngu eftirliti, án
þess að vita ástæðuna. Hann lét
skrifstofustjórans fá ýms skjöl og
ávísanir, sem hann hafði með-
ferðis.
Mánuði síðar tilkynnti sendi-
herra Rússa í Stokkhólmi,, mad-
ame Kallontay, að Wallenberg
væri undir rússneskri vernd og
þetta var enn staðfest af starfs-
manni rússneska sendiráðsins þar
í september 1946. Sænska stjórnin
hafði bæði fyrr og síðar reynt að
fá hann framseldan og m. a. feng
ið loforð Stalíns sjálfs fyrir því.
En af því hefur ekki orðið og í
ágústmánuði síðastl. tilkynnti
Vishinski, „að ekki hefði tekist að
finna Wallenberg né liðsforingja
þann, sem byggöar hefðu verið á
upplýsingar þær, sem áður höfðu
verið gefnar um hann.“
Sænsk rannsóknarnefnd, sem
Anders Örne og aörir þekktir
Svíar eru x, telur sig hinsvegar
(Framhald á 7. síðu)
þess vegna getur þaff gerst
enn, aff Sjálfstæffisflokkur-
inn taki höndum saman viff
kommúnista, ef þessir fyrir-
liffar flokksins telja sér per-
sónulegan hag aff því. Fár-
yrði Mbl. um kommúnista er
ekki meira aff marka nú en
sumariff 1944.
X+Y.
Þegar ungur ég var
en titrandi fingurnir vildu ekki láta aff stjórn. Hann var
kominn í hvíta, stífaffa skyrtu, skórnir gijáburstaSir og fötin
strokin og pressuS. Ég hafSi sjaldan séS hann svona tilhafS-
an á hans mektardögum.
„Æ — ert þaS þú, Róbert?“ sagSi hann, án þess aS líta af
speglinum. Rödd hans var styrk, þótt hann væri annars orö-
inn farinn. •
Ég varS seinn til svars. Ég skildi ekki þetta sífellda bram-
bolt í þessurn karli. ÞaS fór um mig hálfgerSur hrollur.
„Hvert ert þú að fara?“ spurSi ég loks.
„Hvert ég ætla aS fara?“ Honum heppnaðist loks aS hnýta
, -*W
réttan hnút á bindið. „Já — því má ekki spyrja. Eg er auð-
vitað að fara á blómasýninguna.“ ý
„Jæja — þú ert þó varla nógu hraustur til þess.“
„Ég hefi aldrei verið hraustari en ég er í dag.“
„Það er svo hræðilega heitt í veðri í dag. Þér þyngir bara
við það. Þú ættir að leggjast fyrir og hvíla þig.“
„Ég hefi hvílt mig alla vikuna. Þú veizt ekki, drengur
minn, hvað það getur vérið þreytandi að gera ekki annað en
hvíla sig.“
„En fóturinn?“ Ég varð að finna nýja viðbáru. „Þú ert
allt of slæmur í fætinum.“ *
Hann sneri sér frá speglinum, og þó aö hann riðaði dálítið,
brosti hann hýrlega framan í mig.
„Það er munurinn á okkur,“ sagði hann, „að þú gefst upp,
þegar á móti blæs. Hefi ég ekki oft brýnt það fyrir þér, að
þú mátt ekki missa kjarkinn? Dettur þér í hug, að ég, höfö-
ingi ættarinnar, liggi heima á þessum merkisdegi í lífi Mur-
dochs? Þar að auki hefir mér alltaf þótt gaman að blómr
um sjálfum — blómum og fallegu kvenfólki."
Ég roðnaði. Ég fann það, að áminning hans var því miður
réttmæt, og ég gat ekki annað gert en horft á hann orðlaus.
Hann fór í jakkann og hagræddi ermalíninu. Hann haföi
verið lasinn seinustu vikurnar. En nú hafði hann eigi að
síður einsett sér aö fara út að skemmta sér. Það var þýðr
ingarlaust fyrir mig að.reyna, að telja um fyrir honum.
Hann sat við sinn keip. t
„Jæja,“ sagði hann, tók staf og dáðist enn einu sinni að
spegilmynd sjálfs sín. „Nýt ég þeirrar sæmdar að verða þér
samferða?'Eða viltu heldur, að ég fari einn.“ ■ jí.
Auðvitað varð ég að fara með honum. Ég gat ekki látið
hann ana einan á sýninguna, þar sem svo margt fólk var
saman komið. Ég ambraði á eftir honúm niður stigann. Hann
varð að styðja sig við handriðið og var mjög valtur á fót-
unum. 4
Úti á götunum var krökt af karlmönnum með stráhátta og
konum í ljósum kjólum. Allir stefndu þangað, sem sýningin
átti að vera. Við létum berast með mannfjöldanum niður
götuna, og ég huggaði mig við það, að við myndum ekki hitta
neinn af hinum mislitu kunningjum afa. En hinu hafði ég
áhyggjur af, hversu fóthrumur afi var orðinn, svo að ég
bauðst til þess að leiða hann. I
En því fór fjarri, að hann þekktist þetta boð. Honum
gramdist meira að segja við mig. í
„Hvað heldurðu, að ég sé?“ spurði hann. „Heldurðu, að. ég
sé einhver múmía eöa forngripur?“
Hann rétti úr sér og skaut fram bringunni, eins og hann
gerði stundum í gamla daga, og reyndi að láta sem minnst
á því bera, að hann væri haltur. „Hver veit nema ég biðji þig
að kaupa handa mér hjólastól eftir svo sem fimm eða tíu
ár. En svo illa er ég ekki kominn ennþá,“ bætti hann við.
Hann gat aldrei sætt sig við það, að neinn ympraði á því,
að hann væri farinn að láta á sjá. Hann vildi ekki verða
gamall og hrumur og neitaði öðru en hann yrði síungur og
ern. Og þótt mér dyldist ekki, hversu mjög honum var tek-
ið að förlast, gat ég ekki neitað því, að hann var enn furðu-
beinn í baki. Og þótt hann bæði riðaði oíurlítið og væri
hálfhaltur, varð hinu ekki á móti borið, að hann var tign-
arlegt gamalmenni, þegar hann hafði farið í sparifötin og
snurfusað sig. Það varð mörgum litið á þennan háa, bein-
vaxna mann, og ekki gerði það hann aðsópsminni, að niður
undan hattinum sáust hér og þar silfurhvítir lokkar, sein
blöktu í golunni. Afa gamla var það ekki heldur neitt á móti
Jpti--
skapi, þótt honum væri veitt dálítil athygli — ég sá, aö
hann naut þessarar stundar. ?
„Taktu eftir konunum þarna á hinni gagnstéttinni — þetta
eru laglegar konur og vel búnar,“ sagði hann, þegar hann
hafði jafnað'sig eftir lítilsvirðinguna, sem ég hafði sýnt
honum. „En það blessað sólskin í dag. Ég lofa guð fyrir, að
ég skyldi ekki hírast heima.“
Þegar við komum að aðalhliði sýningarsvæðisins, dró afi
tvo aðgöngumiða upp úr vasa sínum. Þá hafði hann fengið