Tíminn - 23.09.1948, Síða 4

Tíminn - 23.09.1948, Síða 4
TIMINN, fimmtudaginn 23. sept. Skotið fram hjá marki Blekking og þekking eft- ir Niels Dungal prófessor. StærS: 540 bls. 20X13 cm. Verð kr. 85.00' í bandi. Helgafell. Þessi bók hefir verið aug- lýét með því móti að segja að hún myndi verða mjög um- deild og skipa mönnum í önd verðar sveitir. Ég minnist að hafa orðið þess var í ummæl- um tveggja blaða, að þessu hafi verið trúað, því að blaða mehnirnir hafa einmitt gert ráð' fyrir óvenju snörpum deil um og jafnvel því, að sumir vildu banna siíkar bækur. Og það er engu líkara en sumir hafi átt þess von, að hér væri á ‘ferðinni nístandi ádeilurit á kristna kirkj u þar sem gildi trúarlífsins fyrir nútíma- manninn væri skarplega met ið og léttvægt fundið að dómi hö'fundar. Það er bezt að segja það strax, að þeir, sem taka þessa bók til að fræðast í einlægni um deilur milli trúar og van- trúar, efnishyggju og andlegs lífs o. s. frv. á líðandi stund, fara í geitarhús að leita ullar. Þétta mikla rit tekur ekki slík mál til meðferðar. Prófessor- inn leiðir til dæmis alveg hjá sér, að láta uppi álit um það, hvort menn muni lifa vitund arlífi áfram eftir líkamsdauð ann. Að sönnu heldur hann, að flestir myndu þreytast á því að lifa sífellt og gefast upp og óska sér svefns, hvíld- ar og gleymsku hins eilífa dauða, enda þótt hann haldi því fram í sömu andránni, að uppeldi manna skuli stefna að því, að þeir hafi þrek til að mæta hverju, sem að hönd um ber, óbugaðir. „í stað þess að þurfa að hugga sig við blekkingar trúarinnar þegar mikið amar að, læra menn að stæla huga sinn og þrek til að vera menn Tál að mæta hverri raun, án þess að láta hugfallast." Nú mun mörgum virðast, að uppeldisbörn prófessors- ins, sem,,læra að mæta hverri raun án þess að láta hugfall- ast,“ bera „virðingu fyrir m^nnlífinu" og stefna „að því að gera þetta líf vert þess að lifa því, fyrir sjálfa sig og aðra“ muni seint óska sér sveíns og dauða frá störfum sínum, án þess áð þeim sé svefnsþörf. En hitt er satt, að það eru engin rök um fram- haldslíf, hvers menn óska í þeim efnum. Þessi bók Dungals er yfir- lejtt um ýmsar rangar kenh- ihgar, sem kirkjunnar menn hafa haldið fram á liðnum öldum. Þau rök, sem bókin færir gegn kristinni trú, ná það lengst, að lúta að því, að ýpiislegt í sumum ritum bibl- • íiiþnar, sem sprottið er af gamalli þjóðtrú, og megi því alls ekki trúa því bókstaflega. Ég veit ekki hvort slík full- yrðing kann að særa einstaka strarigtrúarmenn, en svo mik ið er víst, að það snertir lítið trúárkennd almennings, þó að. til dæmis, sé mælt á móti því að konan sé bókstaflega sköpuð úr lífi mannsins. Að sönnu ályktar Dungal í bókarlok, að það sé brot á and legu frelsi, að íslenzka rlkið skuli hafa þjóðkirkju sína. Porsendurnar fyrir þeirri á- lyktun eru flestar frá kaþólsk um.döndum frá fyrri öldum. Eftir Halldór Kristjánsson. Kirkjunnar menn héldu því fram, að jörðin væri flöt og þeir mótmæltu framþróunar- kenningu Darvins og brenndu menn fyrir galdra, segir prófessorinn, og því er ástæðulaust að hafa þjóð- kirkjuna hér.Raunar gloppast upp úr honum, að einhver harðastj andmælasti framþró unarkenningarinnar var læknir og af o_g til getur hann kirkjunnar manna, sem voru á undan sínum tíma að ryðja braut frjálsri hugsun og hleypidómalausrar víðsýni. En hann vill aldrei dæma kirkjuna eftir þeim mönn- um, þó að honum þyki gam- an að geta þeirra í því sam- bandi, að aðrir kirkjunnar menn mótmæltu þeim. Nú má ætla, að svo að segja hvert skólabax-n viti, a.ð trú manna á liðnum öldum hefir mótazt hið yti'a af skoðunum þeirra. Það er alveg eins og t. d. hin göfuga læknisfræðj hef ir verið háð hjátrú aldanna og er enn svo skammsýn, að lækxiar heyja sjálfir harðar deilur innbyrðis um skoðanir sínar. En sjálfsagt sýna gler- augu Dungals allt slíkt, sem drengilegá’" viðleitni til að leita sannleikans. Gegnum þau mun það sýnast hin göfg asta þjónusta við sannleik- ann og þekkinguna, þegar læknar á síðustu öld töluðu á sinn hispurslausa hátt við fransmanninn Pasteur, sem raunar nýtur ódauðlegrar frægðar, þegar allir læknarn- ir, sem andmæltu honum eru gleymdir, nema vegna þrá- kelkni sinnar í andstöðu við sannleikann. Á þetta er bara minnst hér, sem eitt dæmi af ótalmörgum um það, hvað það er fjarrj öllu lagi og fjar- skylt vísindalegum vinnu- brögðum, að ætla að dæma stofiranir í dag fyrir margra alda gamlar skoðanir. Til dæmis urn sagnfx-æði Dungall má geta þess, að hon um láist alveg að minnast á það, í samban.di við galdra- brennurnar, að hér á landi var það einmitt kirkjuhöfð- inginn í Skálholti, meistari Brynjólfur Sveinsson, sem tók á þeim málum með ró og hófsemi og sefaði ofstækið, þegar öldur þessarar erlendu tízku gerðu marga veraldlega þenkjandi myndarmenn næst um óða. Það hefði þó ekki ver ið nema sanngjarnt að geta þessa. íslandssagan er illa sögð, þegar það gleymist, og mönnum, sem eru hollir virð- ingu sinni fyrir sannleika og réttri þekkingu ætti ekki að vei'ða það á viljandi að ganga. fram hjá slíku. Það er ekki ástæða til þess, vegna þessarar bókar, að ræða margt um grundvöll trú arlifsins. Vitanlega byggist trúarlíf manna eins og jafn- an hefir verið á því, að þeir vænta sér hjálpar til þroska og hamingju fi'á góðum mátt arvöldum, sem þeir trúa að séu utan og ofan við hvers- dagslegt mannlíf en geti grip ið með ýmsu móti inn í líf manna og geri það. Bók Dung als snertir hvergi við neinu, sem er undirstaða trúarlífs- ins, þó að hún ráðist á ýms- ar úreltar kenningar, sem stóðu í sambandi við trú manna á liðnum öldum. En væri það vísindalegt að dæma hina ágætu læknadeild há- skóla vors og landspitala eft-. ir blóðtökumönnum og bart- skerum suðurlanda fyrir 10 árum, þeim sem afneituðu öllum baktei’íum og töldu sóttvarnalyf hégóma og báru sjálfir á höndum sér barns- fai'arsótt frá einni konu til annarar? Væri það heiðarlegt og gáfulegt? Við komumst aldrei að réttri niðui’stöðu í málunum, nema við höfum meira víð- sýni og hollari einlægni í leit að því sem satt er, en lækn- arnir, sem neituðu að gefa sjúkdómslýsingu og vottorð, af því sjúkdómsferillinn og batinn fór ekki eftir þeiira skoðunum og fræðibókum. Það getur vel verið, að þessi bók Dungals, þó að hún fai’i raunar utangarðs að mestu eða öllu, verði tilefni umræðna, sem fengur væri að. Við hefðum gott af hressi- legum umræðum um trúarlíf nútíðai’innar. Þar skyldu koma fram af einlægni og sanngirni rökstuddar .skoðan ir rnanna með og móti því, hvort trúin á æðri máttar- völd, guðstrúin, muni frekar byggjast á blekkingu eða þekkingu. En þessi bók virðist frekar vera tilraun til þess að skeyta skapi sínu á einhverj- um kirkjunnar mönnum eftir ómerkilegt orðakast, sem orð ið er nokkurra' ára gamalt og flestum gleymt, heldur en ein læg og hófsöm viðleitni til að reifa þau mál, sem trú og efnishyggja byggist á. En geti bókin orðiö til að vekja slíkar umræöur, er það samt gott, að hún hefir verið skrif- uð og gefin út. ÚTSÖLUSTAÐIR í REYKJAVÍK Vesturbær: Vesturgötu 53 West-End. Fjólu, Vesturgötu ísbúðin, Vesturgötu 16 Miðbær: Bókastöð Eimreiðar- innar Tóbaksbúðin Kolasundi Austurbær: Söluturninn við Lækj- artorg Bókabúð KRON Laugaveg 45 Veitingastofan Gosi., Veitingastofan Fldrida, Veitingastofan Óðins- götu 5. Bókaverzlunin, Sam- túni 12 Söluturn Austurbæj ar Verzlunin Ás. Flugvallarh'ótelið. ’ Eldsvoði, húsið brann til kaldra kola, fólk bjargaðist nauðuglega, — litlu eða engu af innanstokks- munum bjargað, — innbý iítið eða ekki vátryggt, — tjónið mjög til- finnanlegt. Þetta er næsta algeng frétt. í dag kemur hún að austan, um daginn að norðan, bráðum verður hún að sunnan og enginn veit hvenær hún berst að vestan. Hvar brennur næst? Það er örlagaspurningin, sem enginn getur svarað. Það væri mikið þorp, ef komið væri saman á einn stað öilum þeim l?yggingum, sem brunnið hafa hér á landi árlangt, þó að ekki sé lengra farið. Eldsvoðarnir eru orðn ir að alvarlegum lið í þjóðarbú- skapnum. Þeir eru fyrirbæri, sem orðið er alvarlegt þjóðmál. Alls staðar í fjölmenni eru slökkvi lið og það er ómetanlegt verðmæti sem þau verja og bjarga árlega. í Reykjavík myndu stór hverfi hafa brunnið til kaldra kola á síðustu mánuðum, ef ekki væri öflugt og vel búið slökkvilið. En það er ekki nóg. Við þurfum að ?æra að mæta voða eldinum og ef við viljum, get- um við gjörbreytt þessu ástandi. Það er hægt af afstýra fjölmörg- um íkveikjum ef við viljum. Oít er talið að kvikni út frá rafmagni eða olíukyndingu. Hvort tveggja á að mega gera hættulítið, ef tryggi- lega og vel er frá öllu gengiö. Tóbaksreykingar eru algengt í- kveikjuefni og vitaniega alltaf sjálf skaparvíti. Fyrir fáum dögum sá ég mann reykja sígarettu sína með- an hann afgreiddi benzín á bíl, — því miður ekki einsdæmi. Með meiri aðgæzlu og fyrirhyggju mætti eflaust komast fyrir mörg eldsupp- tök, svo að bálið, sem eyðir verð- mætunum verði aldrei kveikt. En þrátt fyrir alla aðgæzlu má þó alltaf búast við að kviknað geti í. Því er nauðsynlegt að vera við því búinn sem bezt. Því er vert að hugsa líka um það, þegar bygging- arefni er va’ið hversu eldfimt það sé. Og í sveitum ættu menn ekki að gera sér leik að því að tengja saman mörg timburhús að óþörfu, — kannske tvo bæi, fjós og hlöður, eins og dæmi eru tií. í þorpum, sem hafa slökkvitæki, verður að vanda til- þeirra, og rneðal annars hafa góðar og’ öflugar vatnsleiðsl- ur, svo að alls staðar hafi slökkvi- liðið nærtæka vatnshana með nógu vatnsmagni. Það getur orðið dýrt að vanrækja eitthvað af þessu. «En þó að þetta séu reglur, sern rétt er að .fy’gja, búa margir við meiri eldhættu en heppilegt er, og fá engu um þokað. Ekki getur þú gert að bví, þó að sambýlismaður- inn uppi á loftinu gleymi sígarett- unni eða konan hans straujárn- inu í sambandi. Hér verður hver að' gæta sín. Og jáfnvel ,þó að mönn um ^ýnist, að þeir búi við litla eld- hættu, ættu þeir að tryggja innan- stokksmuni sína. Það kostar ekki mikið, — sízt í steinhúsum, sem vel er gengið frá ■ í þessu sam- bandi, því að þar er iðgjaldiö lægst. Menn munar lítið um að borga 20 1 1 50 krónyr á ári í ið- gjaid, en þá munar um hvort þeir fá 10 til 29 þúsund krónur í bæt- ur fyrir innanstokksmuni sína, ef svo illa tekst til að þeir brenna. Það’ ætti því að þykja sjálfsögð öryggis ráð'stöfun á hverju heimili að tryggja innanstokksmuni sína fyrir eldi. Starkaður gamii. Hugheilar hjartaiis þakkir færum við öllum þeim, er auðsýndu ökkur samúð við andlát og jarðarför dóttur okkar. . Bryssdísser. Sigþrúður Pétursdóttir Gissur Pálsson. iiittmiimiimiiiiiiiiniiiiiiiiimiiiiiiimiiuiniHiiiiiHiiiiiininiiiinmiiiuiiiiniiiiiiiiiiuiiii’iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiii I Hjartans þakkir mínar til allra þeirra, sem á ýmsan | hátt sýndu mér vinarþel á áttræðisafmæli mínu 9. sept- | ember 1948. Guð og gæfa fylgi ykkur öllum. | Jóhanna K. Magnúsdóttir. | frá Staöahrauni. ............................................................................................... FLUGFERÐ | verður til Stokkholms og Finnlands föstudaginn 24. september. Væntanlegir farþegar hafi samband við aðalskrifstofu vora, Lækjargötu 2, sem fyrst. Ktild liorð og hcftur veiælnmatnr sendur út um allan bæ. SÍLD & FISKUR íúfílsiáií% UTBREIÐIÐ TIMANN IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIHIIIIII;

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.