Tíminn - 17.02.1949, Page 4

4
TÍMINN, fimmtudaglnn 17. febrúar 1949
36. blað
Nokkrar staðreyndir
Nokkrar deilur hafa risið
nm nothæfni tilbúins áburð-
ar. Stendur hinn greindi og
mæti búhöldur, Björn Bjarn-
arson í Grafarholti, einna
fremstur sem ádeiluaðili til-
búins áburðar, en Björn Jó-
hannesson efnafræðingur
einna fremstur sem verjandi.
Ég fyrir mitt leyti hallast
að kenningum hans og skoð-
unum í þessum efnum, þótt
mér líki illa kuldaleg ádeila
hans á þekkingu nafna síns
um þessi mál, og samskonar
andúðarskeyti til Guðmund-
ar Marteinssonar, fyrir hans
hóglegu samúð við sjónarmið
aldna Grafarholtsbóndans.
ril þessa held ég, að ekkert
tímarit eða dagblað þurfi að
hika við að lána Birni í Graf-
arholti rúm fyrir túlkun skoö
ana sinna, en hitt er að von-
um, að sjónarmið manna séu
ólik í þessum efnum, svo sem'
mörgum öðrum. Þótt ég hafi
önnur sjónarmið en Björn í
Grafarholti í aðalatriðum
þessa máls, hygg ég, að hann
hafi nokkuð til sins máls, þótt
ég telji ekki ástæðu til að
skilgreina það. Vill það oft-
ast vera svo, að annar deilu-
aðili hefir ekki allan sann-
leikann, en hinn engan.
Ég fór að búa í Miðengi fyr-
ir 25 árum; undanfarandi
höfðu þá verið 4 kýr hér á
fóðrum, og fór svo fram j
fyrstu búskaparár mín hér,'
að túnið fóðraði ekki fleiri j
kýr. Eftir að tilbúinn áburð- J
ur.fór að flytjast, og ég hafði:
aðstöðu til að fá hann, tók
ég að auka áburðinn á gamla
túnið, og græða út og rækta J
nýtt tún. Nú er svo komið, að,
tún munu hér helmingi stærri ^
en þau voru, og fóðra nú 12
kýr. Ég hefi, og þau börn mín,
sem nú búa hér, ætíð síðan
ég fór að nota tilbúinn áburð,
jafnan notað hann í mjög
stórum stíl.
Auk þess, að tala kúnna hef
ir þrefaldast, hefir mjólk
hverrar kúar líklega aukizt
um einn þriðja, en þá aukn-
ingu má þakka fóðurbætis-
gjöf og kynbótum.
Hefi ég verið að „pína“ og
„rányrkja" jörð mína með
notkun tilbúins áburðar?
Hver blettur gamla túnsins
hefir fengið einum þriðja
meiri kúamykju en áður, og
jafnstærð túnsins, sem var
gróðurlitlir móar, fær mykju
undan 6 kúm, auk þess hland
undan 12 kúm, sem gróður-
lendið fékk ekki áður.
Því verður ekki mótmælt,
að hinn að verðugu lofaði hús
dýraáburður hefir meira en
þrefaldast, fyrir tilverknað
tilbúins áburðar, en þá er að
athuga, hvaða líkur eru til
þess, eftir minni 20 ára
reynslu, að notkun mikils út-
iends áburðar sé það eitur fyr
ir jarðveginn, mannfólk og
gripi, að það geri mikið meira
en vega á móti þrefaldri
aukningu húsdýraáburðar,
og að sama skapi heyfengs og
mjólkur.
Bætiefnasnauð mjólk.
Því hefir verið haldið fram,
að sú mjólk, sem framleidd er
af töðu, vaxinni upp af út-
lendum áburði, muni bæti-
efnasnauðari en sú, sem
íramleidd er af öðru efni.
Ég hefi alið upp marga
kálfa, kýrefni, sem hafa ein-
göngu fengið þessa hættu-
ESítfl' SSeífieslikt Elsiaj*ss«m,
legu mjóllc, og síðar þessa
bætiefnasnauðu töðu. Þessir
gripir hafa undantekningar-
laust verið ágætlega heil-
brigðir og þroskamiklir, og
yfirleitt orðið ágætar kýr, og
sumar svo, að af hefir borið.
Börn mín þrjú hafa aö miklu
leyti alizt upp á þessari um-
ræddu mjólk, og náð ágætum
líkamlegum þroska. Nú eru
hér í uppvexti fjögur barna-
börn mín, tveggja til sjö ára,
öll við góða heilsu og ágæt-
an þroska.
Þetta er nú varla hægt að
kalla einsdæmi, þótt ég hér
vitni til minnar eigin reynslu,
því að sunnanlands hefir ung
viði margt mætt svipuðu, og
sömuleiðis öll uppvaxandi
kynslóð höfuðstaðarins. Þótt
talin sé aukning ýmsra sjúk-
dóma með þjóðinni, má um
kenna að ýmsu leyti breyttu
mataræði til hins verra og
ótal öðrum breyttum lifnað-
arháttum, auk vafalaust ó-
þekktra orsaka, hefir þó
barnadauðsföllum etórfækk-
að, þrátt fyrir aukna notkun
þessarar umræddu kúamjólk-
ur. —
Gripava.nhöld.
10 fyrstu búskaparár mín
hér missti ég aö meðaltali
eina kú á ári. Síðustu 15 ár-
in hafa farizt þrjár kýr, sem
ég man eftir, ein úr doða, önn
ur af slysum, sú þriðja úr
garnabólgu. Nú er síður en
svo, að mér detti í hug að
þakka tilbúna áburðinum, aö
til batnaðar hefir snúizt, en
ef þetta hefði verið öfugt,
hefði máske mátt kenna til-
búna áburðinum, eöa það ver
ið gert.
Ánamaökurinn.
Ýmsir telja ánamaðkinn
mjög mikilvægan jarðvegin-
um, og telja honum jafn-
framt stafa mikla hættu af til
búna áburðinum. Ég hefi hall
azt að báðum þessum skoð-
unum, en við nýlega reynslu
og nánari íhugun efast ég um
hvorttveggj a. Ég hefi líka
heyrt- því haldið fram, að
hlandfor drepi ánamaðkinn,
en þótt það reyndist við til-
raunir rétt vera, hygg ég, að
fáir haldi því fram, að hætta
bæri að nota hlandfor til á-
burðar. En ég held, að haug-
húsin séu ánamaðkinum ó-
þörfust, því í þeim sézt varla
ánamaðkur. Aftur virðast að-
al klakstöðvar hans vera í ut-
anhúss haugum, og þeim
helzt, sem elztir eru. Til eru
merkir og athugulir menn,
sem telja utanhússhauga
miklu notadrýgri áburð en
þann, sem í haughúsum er
geymdur, og þó beztir tveggja
ára eða eldri. Ég lít svo á, að
ástæða væri til áð rannsaka
þetta atriöi með tilraunum.
Guðmundur sonur minn,
sem býr á hálfu Miðenginu,
sáði kartöflum í garð sinn
síðastliðið vor; bar hann í
garðinn bæði hænsnadrit og
kúamykju, hvorttveggja tek-
ið úr útihaugum, en þar sem
allmikið illgresi var í garð-
inum árið áður, bar hann
tröllamjöl í hann skömmu
áður en grösin komu upp.
Hann bar það mikið trölla-
mjöl í garöinn, að þunn, svört
húð huldi hann allan. Ég
óttaðist, að þessi áburður, sem
talinn er eitraðri jurtum en
, annar tilbúinn áburður,
myndi drepa grösin jafnóðum
J og þau kæmu upp. Ég tala
i ekki um, hverju ég bjóst við,
( ef einhver ánamaðkur skyldi
j vera í garðinum. En svo kom
reynslan, sem talin hefir ver-
ið ólygnust: Ég hefi varla séð
jafn mikinn og kröftugan yf-
irvöxt, kartöfluuppskera góð
og mikil og skemmdalaus,
ekki eitt einasta illgresisblað,
en garðurinn fullur af ána-
maðki.
Það er satt, að jarðvegur er
frjósamur þar sem mikið er
um stóran og þróttugan ána-
maðk, en ætli ekki megi víkja
setningunni við og segja:
Ánamaökurinn heldur sig í
frjósömum jarövegi, og hann
þrífst ekki í öðrum jarövegi.
Jarðvegur getur verið frjó-
samur og gefið mikinn og
góðan jarðargróöa, án ána-
maðks. Jafnframt þessum
hugleiðingum, sem sprottnar
eru af reynslu minni, reynslu,
sem allir munu eiga, sem eft-
ir taka, og um málið hugsa,
vaknar þessi spurning í huga
mínum: Tekur ánamaðkur-
inn ekki jurtanærandi efni úr
áburði og jarðvegi sér til nær
ingar, sem honum veitir erf-
itt að endurgjalda með öðru
verðmæti?
Það mætti benda á ýmis-
legt, sem leiðir líkur að því,
að rotnunarbakterían sé ein-
fær um að sundra jurtaleif-
unum, svo að þær verði að-
gengilegt næringarefni fyrir
nýjar jurtir.
Mosinn.
Sumir halda því fram, að
tilbúna áburðinum megi
kenna mosaaukning í túnum
hér sunnanlands, og í því sam
bandi ef til vill útrýming
ánamaðksins fyrir eiturverk-
anir tilbúna áburðarins. Hvað
ánamaðkinn snertir, er þess-
ari hugsun gerð nokkur skil
hér að framan, en um aukn-
ingu mosans er það að segja,
að ekki er þaö nýtt, að und-
an mosa í túnum sé kvartað,
bæði hér og erlendis. í mínu
ungdæmi voru flutt inn mosa
herfi, ætluð til að halda mosa
í skefjum á túnum, og talið
var, að þau kæmu að notum
í öðrum löndum. Þessi herfi
hafa verið flutt til landsins
til skamms tíma, og notuð við
túnaávinnslu. Mér fyrir mitt
leyti virðist mosi líka hafa
aukist utantúns, þar sem
aldrei hefir komið útlendur
áburður. Ég hefi látið mér
detta í hug, að mosaaukning
hér sunnanlands, sem máske
ekki þarf að gera mikið úr,
stafi af breyttu veðurfari,
snjóleysi á vetrum, með ber-
angri, kuldum og þyrkingum
framan af vori. Ef sökin er
hjá tilbúna áburðinum, ætti
mosi að aukast um land allt,
því allsstaðar er tilbúinn
áburður notaður. Sé mín hugs
un rétt, að sökin sé hjá veð-
urfarinu, ætti mosinn ekki að
vera í aukningu nema sunn-
anlands, því ekki hefir snjó
á undanfarandi vetrum, skort
í öðrum landshlutum.
Greindur og vel metinn
maður norðan úr Húsavík var
hér á ferð í fyrrasumar. Ég
notaði þá tækifærið og spurði
hann um mosann. Hann
(Framhald á 7. síöu).
Þaö er vetrarríki þessa dagana.
Stundum eru snörpustu él, svo að
þeim, sem vanir eru mestu harð-
indasveitum landsins, þarf ekki aö
þykja nein skömm að, enda hefir
stundum verið þrumuveður í vest-
anéljunum undanfarna daga og þá
stundum fylgt eftir með hagli.
Ósköp held ég að garðarnir verði
grænir í augunum hans Hannesar
míns á horninu, þegar snjórinn
fer úr þeim, og öll þessi mildi, sem
hann sagði. fyrir breytir um svip
og dregur af sér hinn hvíta lit
sakleysisins til að sýna okkur hið
græna ríki vonarinnar. — En nú
verð .ég að gefa tveimur komu-
mönnum orðið, og er þá hlustandi
fyrstur:
„Útvarpsráðiö okkar er einkenni-
leg samkoma. Ætla mætti, að þang
að væru valdir menn með tilliti
til þess, að þeir hefðu sérstakan
áhuga á menningarmálum og
hefðu jafnvel kynnt sig að störfum
á því sviöi. Hitt munu þó flestir
ætla að fremur séu sumir menn-
irnir valdir eftir öðru og lítt mun
Jóhann Hafstein kenndur við menn
ingarmál, þó að hann hafi einu
sinni talað um daginn og veginn
og dásamað það mjög að neyzlu-
vatnið skyldi ekki vera skammtað
í Reykjavík. Auk þess var hann
víst formaður í Heimdalli um hríð,
og oft hefir Heimdallur haft ball
og ekki mun það minnst um vert,
að maöurinn er vel giftur. En þó
mun flestum finnast að æskilegir
hefðu aðrir verðleikar verið til
þessarar þjónustu fyrir þjóðina.
Þaö er ekki ætlun mín aö lasta
Jóhann Hafstein af pólitískri þjón
ustu. Stjórnmálaflokkarnir eru
sjáljjsagt nauðsyh ofe verða að
eiga sína starfsmenn. En það er
bara allt annað mál. Menn eiga
ekki að vera settir yfir stofnanir
eins og ríkisútvarpið, fyrir það eitt
að vera dyggir flokksþjónar. Hér
held ég að ætti að leita eftir ann-
arri betri tilhögun með skipun út-
varpsráðs".
Þaö er nú svona meö ráðin okkar.
Við deyjum ekki ráðalausir, eins
og maðurinn sagði, og sumir sem
sitja í einhverjum menningarráð-
um sómdu sér ef til vill betur í
sölunefnd setuliðseigna, eins og
einn sagði við mig nýlega. En þó
að við séum sammála um það, að
flokksráðin séu vafasöm og gölluð,
veit ég ekki hvernig við ættum að
leysa þau af hólmi. Ég bíð með
tillögu um það, en vona að hlust-
andi sendi mér annan pistil um
það, hvernig útvarpsráð skuli mynd
að. Hann er ef til vill búinn að
gera sér grein fyrir því.
Svo er hérna annar með skömmt-
unarmálin. Hann ætlaði sér að
eignast föt og vildi láta tvennar
buxur fylgja þeim eins cg margur
gerir. Nú ætlaði hann að spara
sér fé með því að kaupa efnið í
fötin og láta sauma þau fyrir sig.
en þá rak hann sig á þaö, að ef
hann keypti fötin fullsaumuð,
þurfti hann miklu minna að láta
af skömmtunarmiðum fyrir þau.
Þetta þótti honum að vonum harð-
ir kostir, því hann hélt sig þurfa
álíka mikil föt, hvar sem þau væru
saumuð, og í öðru lagi hé’t hann,
að álíka mikinn gjaldeyri þyrfti
fyrir fataefnið, hvort sem það va>i
saumað í þessu húsinu eða hinu.
Hann sagði mér líka, að hann hefði
veitt því athygli, að það sparaði
miða að kaupa til fatanna hjá
klæðskera. Þeir myndu taka 15
| einingar fyrir það, sem til fatanna
’ þyrfti að leggja, ef þeir saumuðu
jþau úr efni, sem komið væri með,
i en meira þyrfti að láta ef það
væri keypt af smásala.
Þetta finnst mér mikill fróð-
leikur, og vissi þetta ekki allt áður,
'en ef einhver er svo vxs að hann
' vilji leiðrétta þetta eða gera grein
fyrir þeim rökum, sem þetta bygg-
ist á, þá er hann aufúsugestur f
baðstofunni og fræðsla hans stór’ýl
þegin, því f,ð margur mun hafa
hug á að skilja leyndardóma
skömmtunarmálanna.
Starkaöur gamli
Innilegustu hjartans þakkir færum við öllu því
fólki, sem fært hefir okkur stórgjafir og á annan hátt
hjálpað okkur, bæði í veikindum og því eignatjóni, er
við urðum fyrir á síðastliðnu ári.
Við óskum þessu fólki alls hins bezta um ókomin ár.
Margrét Erlendsdóttir, Páll Elíasson,
Saurbæ, Holtahreppi.
Sláturfálag Suðuiiands
Reykhús — Frystllms
Bíiðiarsnllnverksmiðja — Bjúgnagerð
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Framleiðir og selur 1 heildsölu og smásölu: Niðursoðið J
kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls konar
áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýroykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt alls konar, fryst og geymt 1 vél-
frystihúsi eftir fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftúr óskum, og pantanir afgreldd-
ar um allt land. ’
Auglýsingasími Tímans 81300
/