Tíminn - 17.02.1949, Blaðsíða 5

36. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 17. febrúar 194g
5
Fimmtud. 17. f ebr.
Kommúnistar og
áburðarmáliu
Margt hefir verið rætt og ritað
Kommúnistar hafa fengið um Chiant' Kai Shek síðan hann
stórkostlegan áhuga á áburð- lét af völdum- Slikt er ekki að
arframleiðslu hér á landi. undra> Þvi að um meira en tuttugu
Eins og stundum hendir þá, ala skeið- hefir hann verið eitt
sem seinir eru til að Sjá gildi af mestu stórmennum sögunnar.
góðra mála, segir samvizkan Hér á eftir fer srein- sem birtist
1 danska blaðinu „Politiken" —
ERLENT YFIRLIT:
Fall Chiang Kai Shek
Sig«r hans sncrlst í hiim mesta ósigur
vegna safturhaldssemi og auðhyggjjii
meðstjórnenda isans
til sín á þann hátt, að þeir
fara geyst og heldur óskap-
lega, þegar þeir loksins
ranka við sér og losa svefn-
inn.
Einu sinni voru þessir
menn þátttakendur í ríkis-
stjórn og höfðu ítök í Nýbygg
ingarráði. Þá átti þjóðin mikl
ar innstæður, svo að nóg fé
var fyrir hendi. En þetta var
löngu áður en vakningin átti
sér stað. Þó var þá á ferð-
inni áburðarverksmiðjumál,
eh kommúnistar hjálpuðu
bandamönnum sínum og sálu
félögum í Sjálfstæðisflokkn-
um til að kistuleggja það.
Þá voru ekki fluttar neinar
ræður um það, að áburðar-
framleiðsla ætti að verða
mikill þáttur í útflutningi ís-
lendinga. Það var kannske
ekki afar margt talað, en
verkin voru einbeitt og ákveð
in, að koma þessu máli frá
um
það leyti, er hann tók sér hvíld
frá störfum:
— Fréttirnar um það, að Chiang
Kai Shek hafi tekið sér hvíld frá
störfum sem forseti kínverska lýð-
veldisins. koma ekki á óvart. Ógæfa
Kína var ósigur hans að því leyti,
að persóna hans stóð gegn hinni
einu ósk, sem nú virðist sameina
kínversku þjóðina — óskinni um
frið. Kommúnistar hafa hafnað
þeim boöum, sem hann gerði þeim
uffl áramótin, um íþilmálalaust
vopnahlé meðan leitað væri friðar-
samninga. Ýmsar borgir, sem
fylgt hafa Nankingstjórninni, en
herir kommúnista vofa nú yfir,
1 leita samkomulags við þá. Chiang
j Kai Shek hefir ekki aðeins tapað
j orustunum. Hann hefir líka tapað
I trausti þjóðar sinnar. Enginn virð
j ist framar hafa traust á honum.
Þannig er hinn fullkomni ósigur.
Af alþýðuættum.
Chiang Kai Shek
er sextíu og
og stinga hugmyndinni um tveggja ára gamall. Hann er ekki
íslenzka áburðarverksmiðju kominn af gömlum höfðingjaætt-
lag við kommúnista og herjaði á
ræningjasveitirnar í Norður-Kína.
Sú barátta skyldi tryggja Kuomin-
tang stjórninni öll völd í Kína.
Þetta st.ríð jók áhrif kommúnist-
anna og þar af leiðandi verða
skýrari skil milli þeirra og þess
hluta Kínverja, sem þeim var fjar
lægastur í skoðunum. Svo kom þar
1927, að Chiang Kai Shek sagði
skilið við kommúnista.
Þá var hann kominn í samfélag
við auðmannaættir Suður-Kína
atvik, sem aldrei hefir verið fylli-
lega skýrt, er einn af herforingjum
kommúnista tók hann til fanga
og fyrst og fremst hina frægu J1930. Kona hans heimsótti hann
Soong ætt. Hann var kvæntur Mei- : í varðhaldið, og flestir hallast að
ling Soong, systur ekkju Sun-jats- . því, að hún eigi heiðurinn af því,
sens, afburðakonu að gáfum, enda að þá varð samkomulag milli
ber öllum saman um það, að hún Kuomintangsstjórnarinnar og
hafi mótað Chiang Kai Shek. Hann kommúnista um það, að berjast
var þó orðinn frægur herforingi! sameiginlega gegn Japönum.
áður en þau giftust. Hann var j Tíu ár stóðu þessir aðilar báðir
nýr maður í Kína, — herforingi, hlið við hlið í baráttunni. En 1946,
sem þoldi ekki liðsmönnum sínum þegar Rússar yfirgáfu Mansjúríu
laun, svo að þeir gætu keypt sér vopn þau, sem Japanir höfðu misst
nauðsynjar sínar eins og heiðar- þar, byrjaði hin fyrri styrjöld aftur
legir menn. Ræningjasveitirnar,! og harðari en fyrr. Hvorki Chiang
sem hann barðist við, höfðu eytt Kai Shek né flokkur hans hafði
byggðirnar með báli og brandi. en fyrri styrk eða öryggi. Stjórn flokks
hersveitum hans fylgdi friður og ins hafði færzt í hendur íhalds-
öryggi og velmegun. Það var því samari manna og ýms hrörnun og
engin furða, þó að hann væri dáðleysi setti mark sitt á hann.
hylltur og dáður sem frelsishetja Stríðið hafði grafið sundur hinn
undir stól.
um, eins og algengast er um for-
Svo liða árin. Flokkurinn er ustumenn i stjórnmálum Kína, held
farinn úr stjórn og það er ur alþjðumaður að uppruna. Hann
kominn nýr landbúnaðarráð- . varð herforingi og hlaut menntun
herra. Hann lætur undirbúa til þess meðal annars í Japan og
og leggja fram frumvarp um j síðan Rússiandi. Ungur gekk hann
áburðarverksmiðj u. Hún á í ng með Sun-jat-sen, byltingar-
fyrst og fremst að tryggj a ís- j manninum mikla og hugsjóna-
lendingum nógan köfnunar- manninurn sem vildi mynda kín-
efnisáburð á hverju sem velt- j verskt lýðveldi, sem væri óháð öðr-
ur með utanríkisviðskipti Og Um þjóðum og finndi sér nýtt og
ástand áburðarframleiðslu í endurbætt skipulag í félagsmálum
heiminum. íslendinga’r vilja'og fjármálalífi. Chiang Kai Shek
vera óháðir í þeim efnum.' hefir jafnan síðan dáð þær hug-
Þeir ætla að tryggja sér nóg-jsjónir, þó að hann bærist smám
an áburð fyrir sanngjarnt Og jsaman frá hinni róttæku umbóta-
skaplegt verð, langt undir því stefnu meistara síns og hneigðist
verðlagi, sem nú tíðkast, og meira að milliflokksstefnu.
jafnframt að spara sér þann j Kína var í upplausn eftir hrun
gjaldeyri, sem til þeirra keisaraveidisins og enginn jarðveg
fer. | ur fyrir þær hugsjónir, sem Sun-
Þetta mál er undirbúið Og, jat-sen byggði starf sitt á. Allt
athugað og flutt að vandlega
rannsökuðu máli, til að leysa
þörf þjóðarinnar og treysta
afkomu hennar og öryggi.
En nú er komið annað
hljóð í strokkinn hjá mönn-
unum, sem svæfðu áburðar-
verksmiðjumálið, þegar þeir
fóru með völd. Nú segja þeir,
áð byggja eigi stóra verk-
smiðju, sem fyrst og fremst
byggi afkomu sína á útflutn-
ingi.
Hvað gerir það til, þó að
langur tími líði áður en slík
verksmiðja er byggð og stór-
Virkjun lokið fyrir hana?
Hvað koma næstu ár málinu
við, þegar unnið er fyrir fram
tíðina?
En svo er það kostnaðar-
hliðin. Þeir hafa verið heldur
fáorðir um hana, kommúnist
arnir. Og það er einmitt ein-
kennandi fyrir þá og þeirra
vinnubrögð, að- á sama tíma,
sem þeir gera tillögur um
slíkt risafyrirtæki, er það yf-
irlýst stefna þeirra, að íslend
ingar sneiði hjá erlendum
lántökum, að minnsta kosti í
Ameríku. Flestum er í fersku
minni, að kommúnistar héldu
var í ósköpum og herforingjarnir
börðust hver við annan. Það var
fyrst 1923, þegar hann gerði banda
lag við ráðstjórnarríkin og fékk
styrk frá þeim, sem flokkur hans,
— Kuomintang, fór að vinna veru-
lega á í borgarastyrjöldinni, og
jafnframt fór áhrifa kommúnista
mjög að gæta. Þegar Sun-jat-sen
dó 1925 voru öll drög lögð að hinni
langvinnu borgarastyrjöld, sem nú
hefir snúizt 'kommúnistum í vil
nálega 25 árum síðar.
Samstarf og friðslit
við kommúnista.
Það liðu þó nokkur ár, þar til
kom til opinberra árekstra. Framan
af hafði Chiang Kai Shek banda-
börðust þar gegn allri þátt-
töku íslendinga. Ekkert ligg-
ur fyrir um, að þeim hafi snú-
izt hugur síðan. Það er því
ekki þeirra mál, að tekið sé
Marshalllán til að byggja
verksmiðjuna. En hvar á þá
að taka féð?
Skildu kannske kommún-
istar eftir svo ríflega gjald-
eyrissjóði, er þeir fóru úr
stjórninni, að hægt sé að
uppi umræðum á Alþingi um j byggja verksmiðjuna fyrir
Marshallmálin í fulla viku og ! það fé?
Svikk við gerðar-
dómsíögin
Morgunbl. heldur áfram að
reyna að verja f jármálastjórn
og fjármálastefnu Sjálfstæð-
isflokksins. Því meira, sem
það skrifar um þessi mál, verð
ur þó hinn lélegi málstaður
Sjálfstæðisflokksins augljós-
ari.
Allmikið af skrifum Mbl. fer
í það að heimta úrræði af
Framsóknarflokknum í dýr-
tíðarmálunum. Mbl. veit þó,
að sizt ber Framsóknarflokkn
um skylda til að benda á leið-
ir úr ógöngunum. Framsókn-
armenn vöruðu alltaf við
þeirri hættu, ef dýrtíðin væri
látin vaxa, því að erfiðara
yrði að ráða niðurlögum
hennar síðar, ef hún væri
ekki stöðvuð í tíma. Sjálf-
stæðisflokkurinn hélt því hins
vegar fram, að þetta gerði
ekkert til. Það yrði hægt að
færa dýrtiðina niður með
einu pennastriki, ef það
þyrfti þá nokkurn tíma að
! - — - gera það. Er hægt að tilgreina
að iifa á ránum, en greiddi þeim ' og létu eftir handa kommúnistum J mörg ummæli formanns
Sjálfstæðisflokksins þessu til
sönnunar, ef Mbl. æskir þess.
Sjálfstæðisflokknum ber því
miklu ríkari skylda en Fram-
sóknarflokknum til að benda
á úrræðin. Framsóknarmenn
hafa nefnilega jafnan talið,
að ekki væru til nein góð úr-
ræði í þessum málum, ef dýr-
tíðin væri ekki stöðvuð í
tæka tíð. Sjálfstæðismenn —
og þó einkum formaður
þeirra — hafa sagt það gagn-
stæða.
Þrátt fyrir þessa fortíð hef-
ir þó niðurstaðan orðið sú, að
það eru Framsóknarménn, er
bent hafa á ráðin, en Sjálf-
stæðismenn hafa ekkert látið
til sín heyra. Framsóknar-
menn hafa bent á, að fyrstu
sporin þyrftu að vera þau, að
lagfæra verzlunar- og hús-
næðismálin og draga úr öðr-
um milliliðakostnaði. Fyrr ep
það væri gert, væri ekki hægt
að heimta verulegar fórnir af
almenningi vegna meirihátt-
ar dýrtíðarráðstafana. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir ekki
aðeins látið sér sæma að
nefna ekki nein úrræði, held-
ur hefir hann eftir megni
hindrað þessar byrjunarað-
gerðir, sem Framsóknarmenn
hafa beitt sér fyrir.
Annars var það ekki tilefni
þessarar greinar að ræða um
úrræðaleysi Sjálfstæðisflokks
ins, heldur að minnast á nið-
urlagsorðin í seinustu varn-
arskrifum Mbl. Þau fjalla á
þessa leið:
„Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ir aldrei sagt, að hann kynni
óbrigðul ráð gegn verðbólg-
unni. En hann hefir þó haft
forystu um einu raunhæfu
ráðstöfunina, sem gerð hefir
verið gegn henni, gerðar-
dómslögin frá 1942. Fram-
sóknarflokkurinn sveik þá til
raun strax og hann var far-
inn úr ríkisstjórn. Fortið
hans í þessum málum er þess
vegna svört eins og skamm-
degisnótt og hjalið um „úr-
ræðin“ fær aldrei varpað yf-
ir hana minnstu glætu“.
Hér skal ekki deilt um það,
hver hafi átt frumkvæðið að
dýrtíðarlögunum, heldur að-
eins á það bent, að ekki hefir
Sjálfstæðisflokkurinn alltaf
viljað eigna sér það. Þegar
Ólafur Thors var í stjórn með
kommúnistum var það næsta
(Framhald á 7. síðu).
hvar sem hann kom.
Sameining Kína.
Það var örlagaríkt spor, sem
Chiang Kai Shek steig, þegar hann
sneri baki við kommúnistum og
leitaði nýrra vina. Áhrif kommún-
ista á stjórnarfarið hurfu. Hinn
6. júní 1928 fór Chiang Kai Shek
sigrandi með her sinn inn í Peking.
Allt Kiha vair sameinað undir
siðferðilega grundvöll, sem áður
var byggt á.
Ósigur Kuomingtang.
En Kína Chiangs Kai Sheks var
einn sigurvegarinn í styrjöldinni og
kínverska lýðveldið var eitt af
stórveldunujn fimm og átti fast
sæti og atkvæðisrétt 1 öryggisráð-
inu. Bandaríkin reyndu að hjálpa
bæði með hjálp frá Unnra og
stjórn Kuomintang. Nanking var svo með hernaðarlegri að-
gerð að höfuðborg hins nýja ríkis.
Þá stóð Chiang Kai Shek á há-
tindi ævi sinnar.
En öryggi ríkisins vantaði. Hver
ræningjaherinn eftir annan kom í
ljós og við þá þurfti að berjast og
kommúnistar fóru líka að láta á
sér bæra á ný og mynda sína heri.
Þær endurbætur, sem heitið var,
urðu ekki framkvæmdar á fáum
árum, svo að næði til allra hinna
450 milljóna, sem landið byggja,
og í ýmsum héruðum landsins náðu
kommúnistar tökum á hungruðu
fólkinu.
Baráttan við Japani.
Chiang Kai Shek reyndi að knýja
heri kommúnista til úrslitaátaka
en þeir fóru undan í flæmingi og
sneiddu hjá bardögum. Árið 1931
gerðu Japanir innrás í Mansjúríu
og mynduðu nokkru síðar leppríki
Manchukuo. Chiang Kai Shek var
mjög brýndur til að taka upp bar-
áttu gegn innrásarmönnunum, en
hann hliðraði sér hjá því eftir
mætti. Hann sá höfuðóvininn þar,
sem kommúnistar voru. Hann vildi
ekki einu sinni láta sér segjast,
þegar Japanir réðust inn í Norður-
Kína. Svo bar að hið merkilega
stoð svo að lítið bæri á. En það
(Framhald á 6. siðu).
Það er ástæðulaust að vera
að spyrja svona. Kommúnist-
ar hafa ekki og ætla ekki að
hugsa þetta til enda. Þeir
segjast vera á móti lántök-
um, en svo heimta þeir fram-
kvæmdir, sem kosta stórfé, án
þess að gera sér eða öðrum
grein fyrir því, hvar taka
skuli fé til þeirra hluta.
Slíka menn er erfitt að
taka alvarlega. Það er heldur
ekki útlit fyrir, að þeir ætl-
ist sjálfir til, að það sé gert.
Raddir nábúurma
Forustugrein Mbl. í gær
fjallar um ályktun Sjálfstæð
isflokksins um öryggismálin
og kallar blaðið hana ský-
lausa yfirlýsingu. Ályktunin
hljóðar svo:
„Flokksráð Sjálfstæðisflokks-
ins telur, að atburðir síðari ára
hafi áþreifanlega sannað, að
þjóðum, sem halda vilja sjálf-
stæði sínu, er ekkert jafn nauð
synlegt sem það að tryggja ör-
yggi sitt með þeim hætti, sem
bezt hentar hverri þjóð fyrir sig.
Flokksráðið tclur, að íslend-
ingum sé eigi fremur en öðrum
sjálfstæðum þjóðum fært að
komast hjá því að gera ráðstaf-
anir til að tryggja öryggi lands
síns, og bcri að stefna að því
þannig, að fullt tillit sé tekið
til sérstöðu íslendinga sem fá-
mennrar þjóðar og óvígbúinnar
og þá einkum, að hér verði ekki
herseta á friðartímum og ekki
herskylda.
Jafnframt bendir flokksráðið
á, að reynslan hafi sýnt, að
hlutleysisyfirlýsingin frá 1918
hafi ekki megnað áð veita ís-
Icndingum neina vernd, og sé
auk þess fyrir löngu úr gildi
fallin fyrir atburðanna rás“.
Þjóðviljinn telur ályktun-
ina síður en svo skýlausa, þar
sem aðeins segi í henni, að
það „beri að stefna að því“
að fullt tillit sé tekið til sér-
stöðu íslendinga og þá eink-
um að ekki verði hér her-
seta á friðartímum.