Tíminn - 09.03.1949, Blaðsíða 5

53. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 9. marz 1949
5
Miðvikutl. 9. marz
„Flokkur allra
stétta“
Sjálfstæðisflokkurinn reyn
ir að koma því að við flest
tækifæri, að hann sé „flokk- |
ur allra stétta.“ Furðu margir !
hafa orðið til þess að trúa j
þessu, enda ræður flokkurinn
yfir margvíslegum og áhrifa- |
miklum áróðurstækjum. í,
skjóli.þessarar blekkíngar nýt
ur Sjálfstæðisflokkurinn nú
óeðlilegrar valdaaðstöðu í ís-
lenzkum stjórnmálum.
Þeir, sem gefa sér tóm, til
þess að athuga gaumgæfilega1
starfsferil Sjálfstæðisflokks- j
ins, komast vissulega að raun'
um annað en það, að hann sé
„flokkur allra stétta.“ Verk
hans sýna, að hann er fyrst
og fremst flokkur auðmanna
og milliliðastétta í þjóðfélag-
inu. Fyrir hag þessara stétta
berzt hann alltaf ótrauður.
Hann er jafnan reiðubúinn
að taka upp hanzkann fyrir
þær.
Það mætti nefna fjölmörg
mál þessu til sönnunar. Það
má t. d. nefna verzlunarmál-
in. Hagur almennings er bezt
tryggður með því, að hann
fái sem frjálsasta aðstöðu til
þess að velja á milli verzlana.
Þannig getur hann látið sam
keppni haldazt milli verzlana,
en hún skapar bezt verzlun-
arkjör. Þetta frjálsræði neyt-
enda er auðvelt að tryggja,
þótt beita þurfi innflutnings-
höftum. Það er hægt með því
að láta skömmtunarmiðana
gilda sem innkaupaheimild.
Framsóknarmenn hafa hvað
eftir annað lagt til, að þett^,
fyrirkomulag yrði tekið upp.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem þó
þykist fylgjandi samkeppn-
inni og frjálsri verzlun, hefir
alltaf hindrað það. Hann vill
halda verzluninni í viðjum
nefnda einokunar. Hann ótt-
ast, að neytandinn myndi
nota frelsi sitt til að hætta
viðskiptum við þær verzlan-
ir, sem bjóða lökust kjör.
Hagsmunir umræddra heild-
sala og kaupmanna vill hann
tryggja með nefndaviðjun-
um. Hag þessara fáu manna
setur hann ofar hagsmunum
alls fjöldans. Svo slær hann
sér á brjóst og segist vera
flokkur allra stétta.
Þannig mætti halda áfram
að nefna mýmörg dæmi,
gömul og ný. Það vantar t. d.
ekki, að Sjálfstæðisflokkur-
inn þykist hliðhollur bænd-
um. Þó hefir hann jafnan tek
ið afstöðu með stórgróða-
mönnum og milliliðum, þeg-
ar hagsmunir þeirra og
bænda hafa rekizt á. Ráðstöf
un gjaldeyrisins á árunum
1944—’46 er gott dæmi um
þetta. Bændur fengu aðeins
örlítið brot af stríðsgróðan-
til þess að kaupa fyrir land-
búnaðarvélar. Þess vegna er
skortur slíkra tækja nú jafn-
mikill og raun ber vitni um.
Heildsalarnir og milliliðirnir
fengu hins vegar að sóa gjald
eyrinum eins og þeim sýnd-
ist. Þess vegna býr þjóðin nú
við skömmtun og gjaldeyris-
skort.
Vegna þess, að alltof marg-
ERLENT \FIRUT: .
Kjarnorkuiðnaðurinn í
Bandaríkjunum
llasm íer hraðvaxandi og er eina jilúðnýitta
atviiiimgreinin í Bandaríkjumiim
Það var opinberlega tilkynnt
hinn fyrsta þessa mánaðar, að í
Rocky Montains í Bandaríkjunum
hefðu fundizt auðugar úrannámur.
Frá sjónarmiði Bandaríkjamanna
eru þetta einhverjar hinar gleðileg
ustu fréttir, um langt skeið. Síðan
stríðinu lauk hefir kjarnorkuiðnað-
urinn þróast til þess, að verða ein-
hver þýðingarmesti iðnaður Banda
ríkjanna. Raunár vita menn ekki
hversu umfangsmikill hann er eða
á hvaða stigi hann er. En eftir
að formaður kjarnorkunefndar
Bandaríkjanna, David Lilienthal,
hefir lagt síðustu sex mánaða
skýrslu sína fyrir þingið, geta menn
þó gert sér grein fyrir því, að þessi
starfsemi er í miklum vexti og hefir
geysilega þýðingu fyrir varnir og
fjárhag Bandaríkjanna.
Sívaxandi atvinnugrein.
Það kemur fram í þessari skýrslu
að útgjöld við kjarnorkuiðnaðinn á
þessu ári, vegna vinnulauna, hrá-
efnis og nýbygginga eru áætluð 632
miiljónir dollarar. Útgjöldin eru því
í örum vexti og bendir þó ekkert
til, að hér verði staðar numið.
Lilienthal reiknar með, að þau
verði 725 milljónir dollara á næsta
ári. Auk þess hefir hann gert á-
ætlun um sérstaka nýbyggingu, sem
kosta myndi 700 milljónir doilara.
Eins og sakir standa eru 20 stórar
verksmiðjur í smíðum og eru þó enn
þá fleiri ráðgerðar. Engar skýrslur
eru birtar um það, hvað mörg fyrir
tæki vinna nú að kjarnorkufram-
leiðslu. Þau eru að minnsta kosti
30 og eru dreifð um fimmtán sam-
bandsríkjanna.
65 þúsund starfsmenn.
Fjölda starfsmannanna er haldið
leyndum, en af skýrslunum um
launin má ráða, að þeir muni vera
nálægt 65 þúsundum. í tveimur
veigamestu framleiðsluhverfunum,
Oak Ridge í Tennessee og Stan-
ford í Washington, hafa verið byggð
ar íbúðir fyrir 56 þúsundir manna.
íbúðarbyggingar eru því mikill út-
gjaldaliður í þessu sambandi. En þó
eru véiarnar meiri þáttur í tilkostn
aðinum og er ráðgert að verja 66
milljónum til vélakaupa á þessu ári,
en það er um það bil helmingur
þess, sem notað var til nýbygginga
fyrir stáliðnaðinn á siðasta ári. Það
gefur góða hugmynd um fyrirferð
k j arnorkuiðnaðarins. Stáliðnaður-
inn, sem er mesti iðnaður Banda-
rikjanna, hefir einmitt á þessum ár
um gengið í gegnum endurbyggingu
og umbótaskeið, sem á sér enga
líkingu í sögunni.
Hvað er framleitt?
Þeirri spurningu, sem áleitnust
er, hvað framleitt sé í þessum verk
smiðjum, er vitanlega ekki svarað
opinberlega. í skýrslu sinni lætur
Litienthal sér nægja að skýra frá
því, að þar séu búnar til ýmiskon-
ar sprengjur, sem hafa miklu meira
eyðileggingargildi en þær tiltölulegu
meinlausu sprengjur sem á sinum
tíma var sleppt yfir Hirosima,
Nagasaki og Bikini. En hann bætir
því við, að þarna sé iíka unnið að
því, að búa til geislavirk efni, sem
muni væntanlega áður en langir
tímar líða geta notast til að fram-
leiða rafmagn og knýja flugvélar
og skip. Margt bendir til að þessi
friðsamlegu störf muni vera að vaxa
hinum hernaðarlegu yfir höfuð.
Svo kölluð ný framleiðsla er á-
ætluð að muni taka til sín 61 milljón
á þessu ári og talið er að þar sé um
fátt að ræða, sem hafi hernað-
arlega þýðingu. Þess er þó að gæta,
að í kjarnorkuiðnaðinum er um að
ræða fleiri hergögn en sjálfar
sprengjurnar.
Kjarnorkuiðnaðurinn
þjóðnýttur.
Bandaríkin eru talin síðasta há-
borg hins frjálsa einkaframtaks.
Það skýtur því skökku við, að þar
í landi skuli kjarnorkuiðnaðurinn
ekki vera á vegum þess. Þetta hefir
líka þrásinnis verið rætt á þinginu
í Washington, en jafnvel hörðustu
republikanar hafa hingað til leitt
hjá sér að deila á stjórnina fyrir
að halda þessum iðnaði á vegum
ríkisins. Hins vegar reynir einka-
framtakið að beita áhrifum sínum
til að takmarka kjarnorkutilraunir
við hernaðarleg viðfangsefni og að
því er helzt verður séð til að hindra
að fram komi hráefni, sem verði til
nota við almennan iðnað. Þannig
virðast til dæmis eigendur raf-
stöðva. sem rekið hafa harða sam-
keppni við rafstöðvar ríkisins, sem
Truman
selja raforku á stórum lægra verði,
hafa þungar áhyggjur af því, ef
farið yrði að nota kjarnorku til að
framleiða rafmagn. Ekkert bendir
til þess, að ríkisstjórnin láti eig-
endur rafstöðvanna beygja sig, enda
er nú fyrstu aflstöðvum ríkisins í
Tennesse fylgt eftir með tröllaukn-
um rikisvirkjunum við Missisippi
og Kolumbíufljót. Hins vegar trygg
ir einkaframtakið aðstöðu sína á
ýmsum hliðarsvæðum kjarnorku-
iðnaðarins. Til dæmis eru flestar
úraníunámur Bandarikjanna einka
eign.
Forusta Bandaríkjanna.
Annað athyglisvert umhugsunar-
efni er það, hvað lengi Ameríku-
menn gera ráð fyrir að geta verið
á undan öðrum þjóðum í fram-
leiðslu kjarnorku svo sem nú er.
Eins og kunnugt er héldu sérfræð-
(Framhald á 6. slðu)
Framfærslu- og
styrktarútgjöld
Reykjavíkurbæjar
Þegar alþýðutryggingalög-
in voru sett, var því m. a.
haldið fram þeim til gildis, að
þau myndu draga stórlega úr
framlögum sveita- og bæjar-
félaga til styrktar- og fram-
færslumála.
Reynsla Reykjavíkurbæjar
virðist hins vegar leiða allt
annað í ljós. Þar hefir kostn-
aðurinn við framfærslumálin
aukizt, þrátt fyrir trygging-
arnar. Á þessu ári eru þessi
útgjöld t. d. áætluð 2 milj. kr.
hærri en 1945, þótt framlag-
ið til alþýðutrygginganna sé
frádregið. Sé það talið meö
eru útgjöldin til framfærslu-
og styrktarmála áætluð um
9 milj. kr. hærri en þau voru
1945.
Hér fer á éftir yfirlit um
þessi útgjöld bæjarins síðan
1945, en það var síðasta árið
áður en tryggingalögin tóku
gildi:
Árið 1945:
Til framfærslumála kr. 3.039
Til alþýðutrvgginga kr. 2.350
Önnur styrktarst.s. kr. 1.351
Samtals kr. 6.731
Árið 1946:
Til framfærslumála kr. 3.886
Til alþýðutrygginga kr. 3.027
Önnur styrktarst.s. kr. 1.363
ir hafa trúað því, að Sjálf-
stæðisflokkurinn væri „flokk
ur allra stétta“ hefir hann
verið og er nú mikilsráðandi
í ísl. stjórnmálum. Völd sin
hefir hann óspart notað
til þess að hlynna að stór-
gróðamönnum og milliliðum.
Auður þeirra og yfirráð eru
nú meiri en nokkru sinni
fyrr. Meðan þeir njóta slíkrar
aðstöðu verður ekki mögu-
legt að gera þær endurbætur
og lagfæringar í íslenzku
stjórnmálalífi, sem eru óhjá-
kvæmilegar, ef koma á at-
vinnurekstrinum á réttan
kjöl og tryggja afkomuöryggi
almennings. Þeir munu
standa sem múrveggur gegn
öllum endurbótum í verzlun-
inni, í húsnæðismálunum og
öðrum ráðstöfunum, sem
leggja réttlátt framlag stór-
gróðamanna til viðreisnar-
innar.
Þetta þurfa bændur, verka
menn og miðstéttamenn,
sem hafa trúað á Sjálfstæðis-
flokkinn sem „flokk allra
stétta“, að gera sér fullkom-
lega ljóst. Þeir verða að hætta
að efla völd auðmanna á
kostnað sjálfra sín og ann-
arra alþýðumanna með því
að kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Þeir eiga heima í frjálslynd-
um og framsæknum flokki,
sem berzt jöfnum höndum
gegn því að þjóðin sé hneppt
í viðjar auðmanna eða þjóð-
nýtingarviðjar, sem myndu
aðeins skapa nýja yfirstétt
og enn meira ófrelsi. Þess
vegna eiga þessir menn að
skipa sér um Framsóknar-
flokkinn og gera hann nógu
öflugan til þess að skapa hér
réttlátt þjóðfélag, þar sem
heilbrigt framtak og sam-
vinna fær að njóta sín, en
þetta hvorttveggja er ekki
hindrað vegna yfirdrottnun-
ar fárra auðmanna eða ó-
eðlilegra afskipta ríkisvalds
ins.
Raddir nábáanna
Mbl. ræðir um yfirlýsingur
þeirra Thoréz og Togliatti í
gær og segir m. a.:
„Þessar yfirlýsingar kommún-
istaforingjanna vöktu í fyrstu
nokkra furðu. Ekki vegna þess
að almenningur allra þjóða vissi
ekki að við því mætti búast að
kommúnistarnir svikju þjóðir
sínar og gengju í lið með f jand-
mönnum þeirra, heldur vegna
liins að kommúnistar hafa hing
að til reynt að breiða yfir þessi
I áform sín. Þeir hafa sagst vera
hinir sönnu „þjóðvarnarmenn“
og krafist fylgis fólksins til þess
að standa vörð um frelsi þess
og sjálfstæði þjóðanna, Nú hefir
farið fram alger afhjúpun á
hinum sanna tilgangi þeirra. Nú
hafa þeir sjálfir lýst því yfir
að þeir séu landráðamenn, sem
bíði þess eins að herir Sovét-
Rússlands ráðist á Iönd þeirra.
Þá muni þeir styðja árásarher-
ina rússnesku með ráðum og
dáð. Þetta er það, sem foringjar
ítalskra, franskra, danskra,
norskra, argentinskra og brezkra
kommúnista hafa lýst yfir.
Það er ekki óeðlilegt að þeirri
spurningu sé beint til Toringja
íslenzkra kommúnista, hver af-
staða þeirra sé í þessu máli. Er
Brynjólfur Bjarnason á sömu
„línu“ og þeir Thorez, Togliatti
og Aksel Larsen? ViII hann gefa
afdráttarlausa yfirlýsingu um
það, hver afstaöa íslenzkra
kommúnista mundi verða til
rússneskrar innrásar í ísland
Það er nauðsynlegt að fá slíka
yfirlýsingu og það strax. Þjóðin
krefst þess að fá um hana skýr
svör.“
Vissulega er það grunsam-
legt, ef Brynjólfur lætur
standa á sér að svara.
Samtals kr. 8.276
Árið 1947:
Til framfærslumála k?. 3.931
Til alþýðutrygginga kr. 7.574
Önnur styrktarst.s. kr. 1.436
Samtals kr. 12.941
Árið 1948:
Til framfærslumála kr. 3.765
Til alþýðutrygginga kr. 9.000
Önnur styrktarst.s. kr. 1.436
Samtals kr. 14195
Árið 1949:
Til framfærslumála kr. 4.870
Til alþýðutrygginga kr. 9.120
Önnur styrktarst.s. kr. 1.725
Samtals kr. 15.715
Fyrir fyrstu árin eru tölurnar
i teknar úr reikningum bæjar-
i ins, en fyrir 1948 og 1949 er
I farið eftir . f járhagsáætlun-
inni. Samkvæmt venju má
vænta þess, að útgjöld þeirra
ára fari fram úr áætlun.
Eins og sjá má á þessum
tölum hafa umrædd styrktar-
og framfærsluútgjöld meira
en tvöfaldast síðan 1945, en
þó voru þau þá hærri en nokk
urn tíma áður. Þessi gjöld
nema nú orðið um 300 kr. á
hvert mannsbarn í bæuum og
eru slíkar byrðar vissulega
| meiri en.góðu hófi gegnir. Hér
er um mál að ræða, sem vissu
lega þarfnast endurskoðunar.
Að öðrum kosti má vænta
þess, að þessar byrðar haldi
áfram að vaxa á sama tíma
og gjaldþol borgaranna fer
minnkandi.
X.
HúmiiÍ 7'wœHn