Tíminn - 22.03.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þriðjudaginn 22. marz 1949.
63. blað
Framkvæmd verðlasseftirlitsins
Flutningsmönnum þessa
frumvarps er það ljóst, að til
þess að útrýma svörtum
markaði, útrýma okri og
skapa heilbrigt verðlag á
þeim vörum, sem nú er mest
ur skortur á, eða almenning-
ur sækist eftir meir en fram
boð þolir, er verðlagseftirlit
og þungar refsingar fyrir
verðlagsbrot ekki einhlítt.
Fyrsta skrefið, sem stíga þarf,
er að londsmenn öðlist að
nýju frelsi til áð kaupa nauð
synjar sínar þar sem þeir
óska, velja miili verzlana,
stofna samtök og láta þau
vaxa óhindrað til þess að ann
ast sjálfir innkaup neyzlu-
vöru sinnar, eða verzla við
kaupmenn, eftir því sem hver
og einn kann helzt að kjósa.
Þetta frelsi, sem nú hefir ver
ið í fjötra lagt um skeið, er
fyrsta frumskilyrði þess, að í
landinu verði endurreist heil
brigð verzlun og verðlag.
Meðan þetta frelsi, þessi rétt
ur hvers einstaklings í land-
inu er fótum troðinn, getur
afleiðingin aldrei orðið önn-
ur en sú, er nú blasir við í
verðlags- og verzlunarmálum
íslendinga.
Annað atriði, sem gera þarf
til þess að heilbrigð verzlun
komist á, er að skömmtun-
in, sem nú er framkvæmd,
verði eitthvað meira en nafn
ið og hafi stjóm á jafnri
vörudreifingu í landinu.
Til þess að koma skömmt-
uninni í heilbrigt horf má
auðvitað ekki gefa út meira
af skömmtunarseðlum en vör
ur eru til fyrir, eða verða inn
an skamms, eftir að seðill er
afhentur neytanda. Þessi
regla mun hafa verið haldin
alls staðar þar, sem skömmt-
un hefir verið framkvæmd
erlendis, enda grundvallar-
atriði hennar. Hér á landi
hefir hún verið þverbrotin,
svo sem landsmönnum öllum
er kunnugt, enda hafa afleiö
ingarnar, okur, svarti mark-
aður og önnur óreiða, siglt í
kjölfarið.
Úr þessu mætti bæta með
því að ákveða, að skömmtun-
arseðlar einstaklinga séu jafn
framt innflutningsheimildir,
svo sem gert er ráð fyrir í
frv. um'breyt. á 1. nr. 70 um
fjárhagsráð og innflutnings-
verzlun, sem liggur fyrir
þessu þingi á þingskj. 37.
Sama marki mætti og ná með
því að veita smásöluverzlun-
um svo rífleg byrjunar-inn-
flutningsleyfi, að þær geti
fengið við sölu þeirra vara
tækifæri til að ná í skömmt-
unarseðla frá fiestum eða öll
um einstaklingum, sem við
þær vilja skipta og láta síðan
skilaða skömmtunarseðla frá
smásöluverzlunum gilda sem
innflutningsleyfi fyrir þær.
Með hvorri sem er af þeim
tveim aðferðum, sem hér er
bent á, er hægt að varðveita
verzlunarfrelsi þegnanna inn
an þeirra innflutningshafta,
sem nauðsynleg virðast vera
fyrst um sinn.
En það frelsi er, eins og
fyrr greinir, grunvallarat-
riði þess, að heilbrigðri verzl
un verði á komið, sem aftur
er undirstaða þess, að at-
vinnumál þjóðarinnar og fjár
mál rétti að nýju við úr þeirri
úlfakreppu, sem þau eru í
komin.
GreinargcrSin, sem fylgir frtssnvarpi
Framsóknarmaitita um vorðlag, verðlags-
eftirlit og' verðlagsclómsíól.
En þótt framkvæmd þess,
sem nú er rakið, sé fyrsta
skilyrði til þess að fyrir-
byggja sjúkdóma verzlunar-
ólagsins — og þó að þessi
breyting væri gerð, þyrfti þó
aðhald. — Þá rís spurningin
um það, hvernig það aðhald
verði bezt og örugglegast
framkvæmt. — Þegar ráð-
stafanir verða gerðar til þess
að framléiðslukostnaður út-
flutningsvöru okkar sé í sam
ræmi við verðið, sem fyrir
hana fæst, er hætt við, að
þær skerði í bráðina lífskjör
almennings, — og er því skylt
að gera allar þær ráðstafan-
ir, sem eru í valdi löggjaf-
ans, til þess að draga úr
þeirri kj araskerðingu eða
köma í veg fyrir hana. —
Þetta verður fyrst og fremst
að gera með heilbrigðri verzl
un og réttlátara verðlagi en
nú er. — Og landsmenn verða
að fá alla þá tryggingu, sém
unnt er að veita þeim, fyrir
því, að þeir séu ekki arðrænd
ir.tryggingu fyrir því, að verð
lagið sé réttlátt. — Með því
einu móti má krefjast þess
með sanngirni. — og vænta
þess, að almenningur verði
við þeirri kröfu, að styðja og
taka þátt í þvi að snúa við
á leiðinni niður og hefja í
þess stað viðreisnarstarf, sem
raunar nú þegar þolir engan
frest, ef bjarga á þjóðinni frá
fjárhagslegri glötun.
Nú er verðlagseftirlitinu
þannig háttað samkvæmt á-
kvæðum laga nr. 70 frá 1947
um fjárhagsráð o. fl., að verð
lagsstjóri ásamt starfsmönn
um hefir með höndum verð-
lagseftirlit. Ríkisstjórnin skip
ar verðlagsstjóra, en hann
ræður sér trúnaðarmenn og
aðra starfsmenn til eftirlits.
Fjárhagsráð á að vísu að gera
tillögur um skipun verðlags-
stjóra. En meðan það eru
ekki umboðsmenn neytend-
anna í landinu, sem ráða
skipun verðlagsstjóra og
hverjir eru eftirlitsmenn
hans, er það undir hælinn
lagt, hvort verðlagsstjóri
velst þannig og starfslið
hans, að hann sé umboðs-
maður neytendanna í land-
inu. Það getur lánast, en það
getur líka alveg eins mistek-
ist. Vegna þess, að því er að
einhverju leyti treyst eða hef
ir verið treyst, getur það orð
ið skálkaskjól og unnið gegn
tilgangi sinum.
Það þykir því rétt að veita
neytendum mikla íhlutun um
verðlagninguna og fulla íhlut
un um verðlagseftirlitið, með
því að fá þeim í hendur vald
til að velja verðlagsstjóra og
trúnaðarmenn hans.
Neytendur geta þá engan
um það sakaö, nema sjálfa
sig, ef verðlagning og verð-
íagseftirlit er slælega fram-
kvæmt. En hagsmunir neyt-
endanna ættu að tryggja
það, að val verðlagsstj óra og
eftirlitsmanna hans yrði vel
vandað og framkvæmd í sam
ræmi við það. Það má auð-
vitað hugsa sér ýmsa full-
trúa neytendanna, sem falin
væri þessi tilnefning. f frum
varpinu hafa orðið fyrir val-
inu Stéttarsamband bænda,
Alþýðusamband íslands,
bandalag starfsmanna ríkis
og bæja og Kvenfélagasam-
band íslands. Mundu stjórn-
ir þessara sambanda tilnefna
einn mann hver í fjögurra
manna nefnd, er annaðist
tilnefninguna.
Með þessum hætti teljum
við, að réttlát verðlagning og
verðlagseftirlit sé tryggt svo
sem verða má.
En þótt eftirlit sé gert full
komnara, má þó búast við
brotum, sem kæra verður,
rannsaka og dæma í, að
þeirri rannsókn lokinni.
Almenningur telur, að
furðu hljótt hafi verið um
þennan málarekstur — og
það um of. Til þess að al-
menningur geti haft trygg-
ingu fyrir því, að mál út af
verðlagsbrotum séu samvizku
samlega rekin, þykir rétt að
veita neytendum vald til að
tilnefna meðdómsmenn, er
dæmi í verðlagsmálum með
hinum almenna dómara, líkt
og nú tíðkast í sjórétti.
En auk þess þykir ástæða
til að búa ennþá rammbyggi-
legar um hnútana. Til þess
að sem flestir landsmenn fái
tækifæri til að fylgjast með
rekstri þessara mála, sem svo
mjög skipta hag hans beint
og óbeint, þykir rétt að á-
kveða, að málsmeðferð öll
sé fyrir opnum dyrum,
nema dómurinn ákveði ann-
að. Enn fremur að dómar séu
birtir.
Loks er ákveðið í frum-
varpinu að þyngja refsingar
mjög frá því, sem nú er og
gera refsiákvæði ótvíræðari
en verið hefir.
Brask með erlendan gjald-
eyri, svartur markaður, vöru
okur eru nú einna alvarleg-
ustu þjóðfélagsmeinsemdir,
þar sem þjóðin hefir hrakizt
út í fen verðbólgunnar og
skortur er á erlendum gjald-
eyri.
Þeir þegnar þjóðfélagsins,
sem auðga sig á gjaldeyris-
braski, svörtum markaði,
vöruokri og öðru slíku, drýgja
þau auðgunarbrot, sem eru
þjóðfélögunum einna hættu-
legust eins og á stendur.
Þess vegna á að refsa þess-
um mönnum eins þunglega
og .sízt mildara en öðrum
þeim, sem önnur þjóðhættu-
leg auðgunarafbrot fremja.
Og þetta á að gera opinbert
öllum almenningi. Auðvitað
á jafnframt, ef brot þessara
manna eru stór að endurtek-
in, að svifta þá rétti til verzl
unar eða iðnaðar um skemmri
tíma eða ævilangt. Það er
fjarstæða að sýna þessum
mönnum, sem þannig brjóta
af sér, þann trúnað, að veita
þeim innflutnings- og gjald-
eyrisleyfi eða leyfi til að reka
stærri iðnað.
Ef frumvarp þetta verður
að lögum og ákvæðum þess
sæmilega framfylgt, mundi
það gj örbreyta til bóta á stutt
um tíma því ömurlega á-
standi, er ríkir í verðlagsmál
um íslendinga á tuttugustu
öldinni. En til þess að þetta
frumvarp, ef að lögum verð-
ur, nái fyllilega tilgangi sín-
(Framhald á 7. siðu).
Það urðu í haust nokkur blaða-
skrif í tilefni af rekstri hestanna
sem átti að selja til Póllands. Nú
nýlega birti Tíminn grein um það
mál og er þar meðal annars vikið
að dýraverndunarfélaginu á þann
hátt, að sagt er, að þess vegur muni
ekki þykja mikill, ef það láti þetta
mál afskiþtalaust.
Umræður um þetta mál hafa ver-
ið heldur leiðinlegar. Þetta er leið-
indamál, þar sem menn eru bornir
þeim þungu sökum, að meðferð dýra
hafi verið ill og ósæmileg þar sem
þeir áttu til að gæta. Þessu hefir
verið svarað með þeim ásökunum,
sem ekki eru geðslegri. þar sem sagt
var að þessi áburður ætti ekki við
neitt að styðjast, og væri aðeins
uppspuni, sem runninn væri af rót
um pólitískrar óvildar. Eru það þó
heldur Ijótar ásakanir, að slíkur níð
ingsskapur sé borinn á menn tilefn-
islaust engöngu af pólitískri andúð.
Um dýraverndunarfélagið er það
að segja, að það hefir í október síð-
astliðnum farið þess á leit við dóms
málaráðuneytið að það léti fara
fram rannsókn í þessu máli. Auk
þess var málið rætt bæði í nóvem-
ber og demsemberblaði Dýravernd-
arans og boöað að því yrði haldið
áfram lengur. Er vant að sjá hvað
dýraverndunarfélagið getur gert
meira í þessu máli og virðist ástæðu
laust að brigzla því um kæruleysi
og sinnuleysi vegna þessa.
Auðvitað geta mönnum viljað til
óhöpp með ýmsum hætti og jafn-
vel þannig að ver fari en þeir vlldu
um skepnur, sem þeim er trúað fyr-
ir. Efalitið hafa orðið einhver slík
mistök í meðferð hrossanna í haust,
og sæmir sízt að taka öllu umtali
um það, sem pólitísku rógsmáli. En
vafasamt mun það þykja, að hin
langa grein Gunnars Bjrnasonar
um málið, eöa hvað sem menn vilja
annars segja að hún hafi verið um,
bæti mikið hlut þeirra, sem hér hef-
ir orðið á. Og án þess að farið sé
að elta ólar við persónulegar hnút-
ur Gunnars, er eitt atriði í grein
hans, sem vel má ræða lítilsháttar.
Það er þar sem hann vill gera lítiö
úr því, þó að hross fari svo illa í
rekstri milli sveita að fella verði
þau, með því að segja, að slys hafi
orðið á lömbum, sem flutt voru af
Vestfjörðum til Norðurlands í
Um Iambaflutningana er það að
segja, að lömbunum var raðað
hundruðum saman í skip, en tíð var
slæm og hrepptu sum skipin hið
vesta veður og sjóa þunga.
Það mun að vísu engum þykja
gott, að lömb hafi rotast eða troðist
undir í þeim flutningnm, en vant
er að sjá hvaða flutningaaðferö
hægt var að hafa ákjósanegri.- En
þá fyrst kemur í ljós mikil fávizka
í málflutningi, þegar menn líkja
því saman, að reka hrossahóp milli
sveita og flytja lambahjörð á skipi
yfir opið haf í stormi og stórsjóum
haustsins. Það er ákaflega mikil
vöntun á raunhæfri þekkingu á
því, sem um er að ræða, sem er
nauðsynleg til þess, að geta gert
slikan samanburð.
Það væri skemmtilegast að þurfa
sem fæst að ræða um óhappamál
eins og þessa hrossaflutninga. En
rétt þykir að geta um aðild dýra-
verndunarfélagsins að málinu, svo
að ekki þurfi að ámæla því sökum
kæruleysis á þessum vettvangi. Én
jafnframt skal þó varast að hafa
hér nokkar fullyrðingar um slæma
meðferð hrossanna, og hefir þó al-
drei verið borið til baka, að sum
þeirra hafi farið svo illa í rekstrin-
um, að fella varð þau af þeim sök-
um. Þessu máli máy*kki taka með
þegjandi kæruleysi, þó að ekki sæmi
heldur að fullyrða þar meira en vit-
að er.
Þáð er svo sérstakt mál, hvað
segja má um ýmsa þætti íslenzkrar
sveitamenningar og búskapar út írá
þessu máli. Það hefir verið talaö
á ýmsa vegu um hrossabúskap, rnei^
ferð og hrossa ræktun íslenzkra
bænda í þessu sambandi. Þær um
ræður ættu engu að spilla, jafnvel
þó aö einhverjum sýnist það rétt,
sem annar vijl ekki gera of mikið
úr. Gagnrýni og' ásakanir, sem ekk
ert hafa við gð styðjast, falla dauð-
ar og ómerkár um sig, en réttmæt-
ar aðfinnslúr og bendingar eru nauö
synlegar oé engu síður þó að undan
þeim geti sviðið í bili og sumum
þyki sárt að þola. Þess vegna skul-
um við ekki óttast umræðurnar, en
reyna að láta þær mótast af sann-
girni og góðgirni. Og við getum
sveigt þær á þann veg, ef við að-
eins hlustum Jjálfir af sanngirni og
góðgirni.
haust. Starkaður gamli
i Byggingarfélag verkamanna. Jt
3ja herbergja íbúð |
I til sölu í öðrum byggingarflokki. Félagsmenn skili um ! | sóknum til Magnúsar Þorsteinssonar, Háteigsveg 13, ! ! fyrir 26. þ. m. : !
Stjórnin í —<>—«—o—,,>
Árbók Ferðafélags íslands
fyrir 1948 er nýkomin út. Fjallar hún um Vestmanna-
eyjar. — Eélagsmenn eru beönir að vitja bókarinnar
strax á skrifstofuna í Túngötu.
Ferðafélagið.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS
................................................................................