Tíminn - 15.07.1949, Blaðsíða 5

147. blað
TÍMINN, föstudaginn 15. júlí 1949
5
Fösíudagur 15. jjúlí
Afstaðan til stjórn-
arsamvinnunar
ERLENT YFIRLIT
í eldhúsumræðurmm, sem
fóru fram nokkru fyrir þing-
slitin, lýsti Eysteinn Jónsson
menntamálaráðherra yfir því,
að kappkosta bæri að ná
samkomulagi milli stjórnar-
flokka um fjárhags- og við-
skiptamálin þegar í sumar,
ella yrði að leita úrskurðar
þjóðarinnar. í greinum, sem
Hermann Jónasson, formaður
Framsóknarflokksins, birti
hér í blaöinu um líkt leyti,
lagði hann megináherslu á,
að þegar yrði hafizt handa
um raunhæfa lausn dýrtíðar-
málanna, en næðist slikt
samkomulag ekki, yrði ágrein
ingurinn lagður undir dóm
þjóðarinnar.
Sú stefna, sem forustumenn
Framsóknarflokksins höfðu
hér markað, var síðar stað-
fest af miðstjórn flokksins og
og hefir síðan verið einróma
samþykkt af flokksfundum
víða um land, en þá hafa alls
sótt um 900 manns. Flokkur-
inn stendur því einhuga um
þessa stefnu.
Framsóknarmenn tóku þátt
í núv. ríkisstjórn vegna þeirr-
ar yfirlýsingar hennar, að
hún vildi vinna aö þvi að
stöðva vöxt verðbólgunnar og
l'ramleiðslukostnaöarins. —
Framan af starfstíma hennar
var þessari stefnu líka fylgt
að ýmsu leyti, en að undan-
förnu hefir sífellt veriö horf-
ið frá henni meira og meira.
Fulllcomlega var svo skilið við
hana, þegar meirihluti ríkis-
stjórnarinnar hafnaði tillög-
um verkalýðssamtakanna og
Framsóknarflokksins um ráð-
stafanir til aö auka kaupmátt
launanna, án kauphækkana,
en kaus heldur að hleypa
nýrri kauphækkunaröldu af
stað. Þessi örlagaríka á-
kvörðun byggðist á því, að for-
kólfar Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins kusu heldur
nýja veröbólguskriðu en að
þrengja nokkuð gróðamögu-
leika braskaranna.
Það munu margir telja, að
Framsóknarmönnum hafi
borið að segja sig strax úr
stjórninni, er stjórnarsátt-
málinn var þannig fullkom-
lega svikinn.Framsóknarmenn
töldu hins vegar svo mikið í
húfi, að enn bæri að gera
lokatilraun til samkomulags.
Hins vegar mætti hún ekki
taka lengri tíma en svo, að
hægt væri að leggja málin
undir dóm kjósenda fyrir
næsta þing, ef samkomulag
næð'ist ekki.
Þessi mál eru nú öll til at-
hugunar hjá ríkisstjórninni.
Framsóknarmenn hafa sýnt
með því að fara ekki strax úr
stjórninni, þegar grundvöll-
ur hennar var rofinn, að þeir
vilja teygja sig eins langt og
lengi til samkomulags og
hægt er. Það verður því ekki
á þeim, sem samkomulag um
raunhæfar og heiðarlegar
viðreisnarráðstafanir brestur,
ef svo illa fer. Það verða þá
ekki heldur þeir, sem knýja
fram kosningar í haust, ef að
því ráði veröur horfið. Það
gera raunverulega hinir, sem
Máhss* . Stafíord Crii®ps isansi of dukluini
Siíussi til fsess að kosna í veg ffyrir kaup-
liækkaalr?
í íyrradag hófst í London ember tillögur um framtíðar-
ráðstefna fjármálaráðherra ' skipan þessara mála í samráði
brezku samveldislandanna. Á , við samveldislöndin.
ráðstefnu þessari verða rædd j Yfirleitt var þessum ráðstöf-
ýms sameiginleg viðskipta- og' unum og fyrirætlunum Cripps
fj árhagsmál landanna og þó vel tekið og hlutu þær stuðning
fyrst og fremst dollaraskortur- j jafnt stjórnarandstæðinga sem
inn. Hann er nú eins og oftar ' stjórnarsinna.
áður eitt helzta vandamál Breta. i
Á síðastl. ári voru talsverðar , Viðræður Cripps og Snyders.
vioavangi
horfur á því, að Bretum myndi
takast að draga úr dollaraskort-
| Um seinustu helgi ræddust
! þeir við í Londun Stafford
inum með auknum innflutningi, Cripps ðg Snyder fjármálaráð-
til Bandaríkjanna. Eftir áramót- | herra Bandaríkjanna, ásamt
in hefir hins vegar dregið úr ^ kanadíska fjármálaráðherran-
þessum útflutningi og veldur, um. í tilkynningu þeirri, sem
þar sennilega mestu um, að var gefin út eftir viðræðurnar,
verðlag hefir lækkað í Banda- } var þess aðallega getið, að ekki
ríkjunum og gert Bretum sam- hefði komið fram nein tillaga
keppnina örðugri. Þá kann þetta t um lækkun sterlingspundsins né
og að stafa eitthvað af þeim
orðrómi, að gengi sterlings-
pundsins yrði lækkað og hafa
ýmsir amerískir kaupendur
viljao draga kaup á brezkum
vörum þangað til. Afleiðingarn-
ar hafa svo orðið þær, að verzl-
unarjöfnuðurinn við Bandarik- ' aukna fjárhagsaðstoð, en það
in hefir orðið Bretum óhag- hefði ekki mælzt vel fyrir í
stæðari en ráð var fyrir gert og Bandaríkjunum. Þá var þess
því gengið meira á dollarainn- loks getið, að ráðherrarnir
eign þeirra en æskilegt hefir myndu aftur ræðast við síðar í
Síafford Cripps
ur og mun vera alltorvelt að
hamla gegn þeim. Cripps er á-
litinn telja það heppilegt í þess-
ari viðureign að telja útlitið
sem ískyggilegast.
Þeir, sem þessu halda fram.
benda á, að viðreisnin í Bret-
j landi hafi yfirleitt gengið vel og
um aukna fjárhagsaðstoð . framleiðslan og útflutningurinn
Bandaríkjanna við Breta. Mun 1 sé nú þegar orðin miklu meiri
þetta hafa verið telcið fram sér-
staklega vegna þess, að ýmsir
höfðu spáð því að Snyder myndi
, leggja til, að pundið yrði fellt,
en Cripps myndi biðja um
verið talið.
Ráðstafanir Staffard Cripps.
í seinustu viku skýrði Stafford
Cripps fjármálaráðherra brezka
þinginu frá þeim ráðstöfunum,
er hann hefði gert til að af-
stýra auknum dollaraskorti.
Voru þær í aðalatriðum þessar:
1. Um miöjan júni heíðu ver-
ið gerðar ráðstafanir til að
stöðva um þriggja mánaða
skeið öll innkaup í Bandarikj-
unum, er ekki væru samnings-
bundin eða nauðsynleg til að
halda óbreyttum lifskjörum í
landinu, þ. e. aö ekki þurfi að
grípa til aukinnar skömmtunar
vegna þessara nýju hamla.
2. Nýjar hvatningar til verka-
manna og annarra um að gera
ekki auknar kröfur og áskoranir
til atvinnurekenda um að gera
framleiðsluna ódýrari og þar
með samkeppnishæfari. Jafn-
íramt var atvinnurekendum
heitið fyllstu aðstoð stjórnar-
innar í þessum efnum.
3. Yfirlýsing um, að ekki yrði
gripið til gengislækkunar.
4. Undirbúa fyrir miðjan sept-
sumar.
í ýmsum blöðum hefir verið
gizkað á, að Snyder hafi bent á
þær leiðir til að draga úr doll-
araskorti Breta, að amerísk fyr-
irtæki veittu aukin lán til fram-
kvæmda í nýlendunum og auk-
in yrðu kaup Bandaríkjamanna
á hráefnum þaðan. Þá hafi
hann einnig drepið á þann
möguleika að gullverðið yrði
hækkað, en Cripps er talinn
hafa verið andvígur því.
Gerir Cripps of mikið úr
erfiðleikunum?
1 ýmsum amerískum blöðum
er því haldið fram, að Cripps
geri helzt til mikið úr dollara-
skortinum og hefir Acheson ut-
anríkismálaráðherra látið falla
orð í þá átt. Því er jafnvel hald-
ið fram, að Cripps noti doilara-
skortinn svo mjög i áróðri sín-
um til þess að skapa sér betri
aðstöðu til að standa gegn kaup-
kröfum og kröfum um aukinn
innflutning ýmsra vara. Verka-
lýðsfélög, sem telja helming
allra félagsbundinna verka-
manna, hafa nú gert kaupkröf-
en fyrir stríðið. Seinasta mán-
uðinn var t. d. útflutningurinn
meiri en nokkru sinni áður á
einum mánuði. Cripps heldur
því hins vegar fram, að þetta
sé ekki nóg, heldur verði að
gera enn betur.
Á samveldisráðstefnunni, sem
nú stendur yfir, munu þessi mál
vandlega rædd á þeim grund-
velli, að samveldislöndin veiti
hvert öðru sem mesta gagn-
kvæma aðstoð Viðskiptaleg og
fjárhagsleg tengsli þeirra eru
nú alltaf að verða nánari. Það
verður vart fyrri en samveldis-
löndin eru búin að marka hina
sameiginlegu stefnu sína, er
viðræður Breta og Bandaríkja-
manna um þessi mál hefjast að
nýju.
Sá ótti, sem ríkti í sambandi
við verðbréfasölur fyrst eftir að
kunnugt varð um aukinn doll-
araskort Breta, hefir nú hjaðn-
að aftur. Virðist það benda til,
að erfiðleikarnir séu minni, en
ætlað var um skeið.
Raddir nábáanna
hafa svikið stjórnarsáttmál-
ann og ekkert vilja gera til úr-
bóta.
Það mun hins vegar enginn
ábyrgur maður lá Framsókn-
arflokknum það, þótt hann
vilji leggja málin undir úr-
skurð þjóðarinnar hið allra
fyrsta, ef samkomulag næst
ekki. Kauphækkunaraldan,
sem meirihluti ríkisstj órnar-
innar hefir hrundið af stað,
hefir skapað alveg geigvæn-
legt viöhorf, þar sem við bæt-
ist lækkandi verðlag út-
flutningsafurðanna. Það verð
ur ekkert auðvelt viðfangsefni
að setja ríkinu fjárlög og
tryggja rekstur útgerðarinn-
ar næsta vetur eftir þennan
verknað stjórnarmeii'ihlutans.
Það verkefni veröur ekki leyst
af ríkisstjórn, sem hvorki
hefir áræði né úrræði, eins og
fyrir mun liggja um núv.
ríkisstjórn, ef samkomulag
misheppnast í sumar. Þess
vegna veröur aö gefa þjóðinni
tækifæri til að velja sér aðra
forustu og segja til um það,
hvernig hún vill leysa vand-
ann og hverjum hún vill fela
það.
Ef til kosninga kemur í sum
ar, verða þaö örlagaríkustu
kosningarnar, er hér hafa far-
ið fram. Meiri vandi hvílir þá
á kjósendum en nokkru sinni
áður vegna þess, hve framtíð-
in er uggvænleg. Framsóknar-
menn treysta á greind og
manndóm þjóðarinnar og
trúa því, að hún bregðist vel
við slíkum vanda, og leggi
þannig grundvöll að bjartari
framtíð. — Framsóknarmenn
trúa á málstað sinn. Fram-
sóknarflokkurinn óskar þó
Þjóðviljinn helgar ríkis-
stjórhinni forustgrein sína 1
fyrradag og segir m. a. á þessa
leið:
„Það er vissulega rétt mat
hjá ríkisstjórninni, að öll
efnahagsmál landsins séu nú
komin í algert óefni. En á-
byrg'ðin á því fellur á ríkis-
stjórnina eina. Sú mikla
kjarabarátta, sem háð hefir
verið undanfarna mánuði, og
þeir stórsigrar, sem launþeg-
ar hafa unnið, eru vissulega
ekki einangruð fyrirbrigði,
tilkomin vegna fyrirmæla frá
Moskvu, eins og stjórnarblöð-
in vilja vera láta. Tilefnisins
er að leita í stjórnarstefnu
undangenginna tveggja ára,
það er stjórnin.sem með fjár-
málapólitík sinni hefir knúið
fram kauphækkunarölduna
með ómótstæðiiegu afli.“
Mörgum mun þykja sú játn-
ing Þjóðviljans athyglisverð,
að „kjarabarátta“ og „stór-
sigrar“ launþeganna séu bún-
ir „að koma öllum efnahags-
málum landsins í algert ó-
| efni“. Að vísu er þetta alveg
Birgir Kjaran, sem undan-
farið hefir verið formaðu.
Fjárhagsráðs í fjarveru Magr.
úsar Jónssonar, birti grein i
Morgunblaðinu á sunnudag-
inn, þar sem hann telur þæ 1
árásir ómaklegar, að Sjáli-
stæðismenn vilji ekki bein1
fjárfestingarleyfum f!
Reykjavikur. Hann segir or' -
rétt:
„Þar sem ekki'er hæ
nema með stórfelldum hæ!;
unum á f járfestingar- r
innflutningsáæílunum r>
verða við óskum allra, ha • ■
deilurnar í f járhagsráf:
sprottið út af ráðstöfun
hinum takmarkaða leyí."
f jölda. Hafa Sjálfstæði
menn sem eins og kunnu t
er eru í minnihluta í fjá
hagsráði, reynt eftir getu :v'
fá hlut Reykjavíkur gerð': '
sem ríflegastan, af því
þeir vissu byggingarþörf þ~
mesta og einnig vegna þes >
að þeir töldu Reykjavík t. d
á síðastliðnu ári bera skarí
an hlut frá borði.“
Svo mörg eru þau orð. V;
Iega er mikil byggingarþörf
Reykjavík, en því fer fjar:
að hún sé meiri en víða ann
arsstaðar. Þá mun það sým
sig glöggt, ef óhlutdr ægr.
samanburður er gerður, t '
Reykjavík hefir síður en s'. :
orðið útundan í byggingakap )
hlaupi undanfarinna ára.
Fyrir fólkið út um land m :
það vissulega teljast fróðlc~
játning af formanni Fjárha:
ráðs, að fulltrúar Sjálfstæð'
flokksins þar hafa það tak-
mark að gera hlut Rheykj;’ -
víkur sem ríflegastan. Þa
ræður ekki stefnan, sera
sendlar Sjálfstæðisflokksin
eru að predika út um land, aó
foringjar Sjálfstæðisflokks ■
ins vilji láta landsbyggðina
fá fullkomlega sinn hluta ai
fjárfestingunni og fjármagn
inu. Þá er nú ekki talað um
að gera „hlut Reykjavíkur.
sem ríflegastan“'-
Fyrir Reykvíkinga er það líka
athyglisvert, að Sjálfstæðis-
menn vil>i láta hana fá óeðli
lega mikið á kostnað annara.
Það verður ekki þeim til hags,
er til lengdar lætur. Það skap
ar aðeins óeðlilega mikinn
fólksstraum hingað og leiðir
til ofþennslu, sem fyrr eða síð
ar á eftir að koma bæjarbú-
um i koll.
En braskararnir, sem græða
á verðþennslunni, hafa mik-
inn hag af þessu. Þegar þess
er gætt, verður þessi afstaða
Sjálfstæðisflokksins vel skilj-
anleg.
helzt samkomulags og friðar,
en mun ganga gunnreifur til j rétt, en hingað til hafa kom-
baráttunnar, ef hann veröur múnistar ekki viljað viður-
neyddur til hennar vegna ó- kenna þennan sannleika.
bilgirni þeirra sérhagsmuna- ■ Með þessari játningu fer
afla, er náð hafa tökum á! vissulega mesti glansinn af
núverandi
hans.
samstarfsflokkum „stórsigrunum“, sem Þjóðvilj- ' skis annars en að eyða ríkisfé
Mbl. er alltaf að lofa Iiina
góðu fjármálastjórn Reykja-
víkur og telja hanan sönnun
þess, hve fjárstjórn ríkisins
yrði góð, ef hún væri í hönd-
um Sjálfstæðismanna einna.
Þessi „sönnun“ er þó betri en
svo, að á Akureyri eru útsvör
in um 800 kr. á hver bæjar-
búa, en í Reykjavík hátt á
ellefta hundrað. Þessi sönnun
er því ekki hvatning um að
fela íhaldinu einu fjárstjórn
rikisins, heldur að svipta það
fjárstjórn Reykjavikur.
★
Alþýðublaðið er alltaf jafn
sárt út af því, að Tíminn
skuli hafa sýní fram á, að
þátttaka íslands í alþjóðlegu
vinnumiðlunarsíoffluninni sé
j alveg gagnlaus og því til ein-
1 inn hefir verið að hælast yfir.
(Framhald á 6. síðuj.