Tíminn - 17.07.1949, Blaðsíða 5

149. blað
TÍMINN, sunnudaginn 17. júlí 1949
5
Sunnudagur 17. |úl«
Opinberir starfs
menn og „vinir*
þeirra
ERLENT YFIRLIT:
Stjórnmál Hindustan
Teknr lliiiilustan furustu þeirra Asíu-
lanela, sem eru andvíg koimminism-
anum?
Af hálfu Alþýðublaðsins
hefir undanfarið verið mj ög j
reynt til þess að sverta Fram 1
sóknarflokkinn í augum opin J
berra starfsmanna. Einkum
er afstaða Framsóknar-
manna í sambandi við launa-
uppbótina notuð sem sönn-
unargagn í þessu sambandi.
í tilefni af þessu þykir 'rétt
að rifja upp afstöðu Fram-
sóknarflokksins til umrædds
máls:
Þegar tillagan um launa-
uppbótina var rædd á Alþingi,
lögðu Framsóknarmenn til að
fram færi rannsókn á kjörum
opinberra starfsmanna og
annarra hiiðstæðra stétta,
eins og þau eru nú, og opin-
berum starfsmönnum veitt
uppbót samkvæmt því, ef
réttmætt þætti. Það var m. ö.
o. gert ráð fyrir, að opinberum
starfsmönnum yrði hér tryggð
ur sami réttur og bændur
hafa nú. Jafnframt var tekið
fram, að yrðu gerðar almenn-
ar ráðstafanir til niðurfærslu,
fengju opinberir starfsmenn
eigi að síður hlut sinn bætt-
an til jafnréttis við aðra, ef
það sýndi sig við áðurnefnda
rannsókn, að hlutur þeirra
væri of lítill nú.
Þá lögðu Framsóknarmenn
til að gerðar yröu dýrtíðarráð-
stafanir með það fyrir augum
að auka og tryggja kaupmátt
launanna og bæta þannig á
raunhæfan hátt afkomu og
aðstöðu opinberra starfs-
manna og annarra launa-
manna.
Hvorugt þetta var sam,-
þykkt. í stað þess var sam-
þykkt af stjórnarmeirihlutan-
um og kommúnistum ákveðin
fjárveiting í þessu skyni. Fé
þessu er ráðstafað af algeru
handahófi, án þess að nokkur
samanburður liggi fyrir um
kjör opinberra starfsmanna
og hliðstæðra stétta, eins og
þau eru nú, og þannig fenginn
grundvöllur til að byggja á.
Engar ráðstafanir hafa heldur
verið gerðar til fjáröflunar
fyrir ríkiss.ióð vegna þessara
greiðslna. í slíkri afgreiðslu
málsins vilja Framsóknar-
menn ekki taka þátt. Þess
vegna voru þeir andvígir
þingsályktuninni um launa-
uppbótina og þess vegna sagði
Skúli Guðmundsson sig úr
launaúthlutunarnefndinni,
þegar ekki fékkst gerður sam-
anburður á kjörum opinberra
starfsmanna og annarra hlið-
stæðra stétta, eins og þau eru
nú.
Þeir opinberir starfsmenn,
sem líta á þessi mál með
sanngirni, munu ekki geta
talið afstöðu Framsóknar-
flokksins óeðlilega né órétt-
mæta. Það er talið, að Fram-
sóknarflokkurinn beri hag
bænda sérstaklega fyrir
brjósti. Framsóknarflokkur-
inn lagði hér til, að opinber-
um starfsmönnum yrði
tryggður sami réttur og hann
hefur tryggt bændum. Hitt
gat flokkurinn ekki fallizt á,
áð hér yrði veittar stórar
fjárhæðir úr tómum ríkis-
Seinustu tvo mánuðina hafa
borist. minni fregnir frá Kína en
framan af árinu og veldur þar
sennilega mestu um, að hlé hefir
verið á bardögum og verður það
sennilegá meðan verið er að
ganga frá uppskerunni. Einnig
þykja nú úrslitin þar orðin svo
ráðin, að styrjöldin er hætt að
vekja verulega athygli. í þess
stað hefir athygll manna beinst
seinustu dagana að því landi,
sem nú er líklegast til að keppa
við Kína um forustuna í Asíu,
en þetta fand er Hindustan.
Hefði kommúnisminn ekki sigr-
að í Kína, myndi sennilega hafa
orðið góð sambúð milli Kína og
Hindustan, en nú virðist þróun-
in stefna í aðra átt. Fleiri og
fleiri líkur benda til þess, að
Hindustan taki að sér forustu
þeirra Asíuþjóða, sem ekki að-
hyllast kommúnismann, en þó
mun þetta vart gert innan
ramma þess andkommúnistiska
bandalags, sem Chiang Kai
Shek og forseti Filippseyja eru
að reyna að koma á fót.
Tilræðið við Nehru
Sérstök athygli hefir nú beinst
að Hindustan vegna óeirða
sem átt hafa sér stað í Bengal-
fylkinu og náði hámarki sínu í
fyrradag, þegar sprengju var
varpað að Nehru forsætisráð-
herra, er hann var að halda
ræðu í Kalkutta. Sprengjan sak-
aði hann þó ekki. í ræðu þess-
ari var Nehru að deila á kom-
múnista, en þeir eru taldir eiga
aðalorsök óeirðanna, sem hér
hafa orðið. Svo alvarlegar hafa
þessar róstur orðið, að Nehru
taldi sig þurfa að fara sjálfan á
vettvang, en honum virðist
engan veginn hafa verið vel tek-
ið. Víðast þar, sem hann hefir
komið fram, hefir komið til ó-
eirða og lögreglan þurft að
skakka leikinn. Er ljóst af öllu,
að hér hefir verið um undirbú-
inn mótblástur gegn honum að
ræða.
Áróður kommúnista
Eins og aðstaðan er í Hind-
ustan, er það á margan hátt
stjórninni. Byrjunarerfioleik-
ar hins nýja ríkis hafa verið
stórfelldir, ekki sízt í Bengal,
þar sem bæzt hefir við fjöldi
flóttamanna, þótt mikill skortur
og fátækt væri þar fyrir. Erfið-
leikarnir við útvegun matvæla
hafa nú sem fyrr verið stórkost-
legir á þessum slóðum og hjálp-
ar það til, að vegna borgara-
styrjaldarinnar í Burma fæst nú
stórum minna af hrisgrjónum
þaðan en áður. Batinn, sem
menn bjuggust við að kæmi með
endurheimt sjálfstæðisins, er
enn ókominn að mestu, en í
þess stað hefir stjórnin oft
orðið, að grípa til líkra aðgerða
til þess að halda uppi lögum og
reglum og hinir erlendu fyrir-
rennarar hennar beittu. Þetta
og fleira veldur því, að auðvelt
er að æsa menn gegn stjórninni,
þótt henni hafi tekist vel á
mörgum sviðum og margt jafn-
vel betur en vonir stóðu til.
Hreyfing Bosebræðra
Það er ekki aðeins frá kom-
múnistum, sem stjórnin verður
fyrir harðri gagnrýni, heldur
einnig frá æstustu þjóðernis-
sinnum, er m. a. gagnrýna þá
ákvörðun hennar að láta Hind-
ustan vera áfram innan brezka
samveldisins. Stjórninni stafar
jafnvel engu minni hætta frá
þessari hlið. Nýlega fór fram
aukakosning í kjördæmi einu í
Bengal, þar sem frambjóðandi
þjóðernissina sigraði frambjóð-
anda Congressflokksins eða
stjórnarinnar með allmiklum
atkvæðamun. Frambjóðandi
þjóðernissinna var Sorat Bose,
bróðir Subha Bose, er eitt sinn
var formaður Kongressflokks-
ins, en snerist síðan gegn hon-
um, gekk í þjónustu Japana og
dó í Japan á stríðsárunum.
Þjóðernishreyfingin, sem þeir
Bosebræður efndu til, virðist nú
eiga vaxandi fylgi að fagna.
Aðstaða og stefna ,,
Nehru
Þrátt fyrir það, þótt stjórnin
þurfi nú að verjast þannig á
tvær hendur, er hún talin all-
k víðavangi

NEHRU.
Patel, njóta mikils trausts og á-
hrifin frá Gandhi eru þeim ó-
metanlegur stuðningur. Þeir
hafa vafalaust meirihluta þjóð-
arinnar, herinn og lögregluna á
sínu bandi. Líklegasta afleið-
ingin af uppvöðslusemi mót-
spyrnuhreyfingarinnar til
beggja handa, er sú, að stjórnin
telji sig þurfa að taka upp ein-
beittari vinnubrögð og stjórnar-
hættirnir verða þvi ekki jafn
lýðræöislegir og ella. Einkum er
þó líklegt, að af hinni hörðu
mótspyrnu kommúnista hljótist
breyting á stefnu stjórnarinnar
út á við, en stefna Nehrus hefir
helzt verið sú að standa utan við
deilur stórveldanna. Bæði vegna
framferðis kommúnista innan-
lands og sigra kínverskra kom-
múnista, sem eru líklegir til að
hafa mikil áhrif í allri Asíu,
virðist Nehru tilneyddur að taka
upp virkari stefnu, enda benda
ýms ummæli hans og athafnir
í seinni tið í þá átt. Fyrir hon-
um virðist nú vaka, að fylkja
Asíuþjóðunum saman til mót-
spyrnu gegn útþenslu kommún-
ismans í Asíu, en hins vegar er
(Framhald á 6. síöu).
auðvelt fyrir kommúnista að i traust í sessi. Aðalforingjar
vekja andstöðu gegn ríkis-1 Kongressflokksins, Nehru og
sjóði af algeru handahófi og
það ekki vegna neinnar
brennandi réttlætistilfinning
ar þeirra, sem því réðu, held-
ur til að vinna sér hylli vissr
ar stéttar fyrir kosningar.
Það skulu opinberir starfs
menn einnig athuga vel,
hvort þeir, sem þykjast nú
eiga tilkall til vináttu þeirra
og fylgis vegna umræddrar
launauppbótar, séu slíkir „vin
ir“ þeirra og þeir vilja vera
látast. Þeir hafa veitt opinber
um starfsmönnum slíka upp-
bót fyrr og þá kunnað tök
á því að taka það, sem þeir
gáfu með hægri hendinni og
létu þakka sér fyrir, aftur
með hinni vinstri og kenna
þá öðrum um. Endurtekur
þessi saga sig ekki nú? Og
er ekki uppbótin nú líka
veitt að verulegu leyti
til þess að friða opinbera
starfsmenn í bili og koma í
veg fyrir róttækar kröfur um
endurbætur á verzluninni og
húsnæðismálunum, þar sem
þessir menn halda nú vernd' anna.
arhendi yfir okri og spill-
ingu bráskaranna? Hefði
ekki vinátta verzlunarmála-
ráðherrans Emils Jónssonar
og húsnæðismálaráðherrans
Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar reynst opinberum
starfsmönnum og öðrum
launamönnum betri, ef þeir
hefðu hjálpað til að skapa
viðunandi ástand í verzlun-
ar- og húsnæðismálunum,
en látið þá kauphækkanirn-
ar heldur bíða? Sú var skoð-
un seinasta Alþýðusambands
þings.
Það er vissulega tímabært
fyrir launastéttirnar að gera
sér grein fyrir ,,vináttu“
manna eins og Emils og Stef-
áns, sem halda verndarhendi
yfir svarta markaðnum, verzl
unarokrinu og húsnæðisokr-
inu, þótt þeir láti þær öðru
hvoru fá kauphækkanir, sem
jafnframt er séð um að séu
Alþýðublaðið segist nú hafa
fundið skýringu á því, að
kauphækkunarskriðan fór a?
stað. Það sé Framsóknarmönn
um að kenna. Þeir hafi knúið
fram svo stórfelda verðhæk':
un á afurðaverðinu á síðas' 5.
hausti. Þar skýtur þá dálíirl
skömmu við, því að það v
ekki Framsóknarflokkurin •.
heldur hagstofustjóri, er en S
anlega ákvað afurðaverðið á
s. 1. hausti, sem hlutlaus e
óvilhallur embættismaðn •
samkv. fyrirmælum laga, e
Alþýðufíokkurinn hafði á
þátt í að' samþykkja mef)
öðrum flokkum. Þessi fyri -
mæli fela það í sér, að bæn 1
um skuli með verðlagninsn
afurðanna tryggðar sön'i
tekjur og fyrir liggi að aðra
hliðstæðar stéttir hafi.
Framsóknarflokkúrinn n
því ekki meiri þátt í ákvörð-
un afurðaverðsins en Alþýðu-
flokkurinn. Þar er aðeins fs •
ið eftir reglum, er báðir flo’
arnir hafa staðið að og ta’ið
sanngjarnar. Það er eitt af þ i
fáa, sem Alþýðuflokkurir i
hefur gert vel í seinni tíð
að hjálpa til að setja þess:"-
reglur, sem eiga að tryggv-
bændum jafnrétti við aðra:
stéttir.
★
Annars er það hreinn hei’^
spuni hjá Alþýðublaðinu, a'5
ákvörðun afurðaverðsins
fyrra hafi aukið dýrtíðin:1
Það þarf ekki annað en as
líta á nýkomin hagtíðindi í"
að sannfærast um þetta. Þa ■
er birt vísitala framfærslís
kostnaðar i byrjun júní s. í
Hún sýnir, að vísitala mjóll* *-
ur og feitmetis er nú 6 stig-
um lægri en í júníbyrjun >
fyrra (430 nú, en 436 þá).
Vísitala kjötmetis er hinsveg-
ar 10 stigum hærri (287 nii
en 277 stig í fyrra), en þráít
fyrir það mun samt meðal-
vísitala landbúnaðarafurð"
vera lægri nú, þar sem meira
er keypt af mjólk og feitmeíi
en kjöti. Af þessu má glögg
marka, að landbúnaðarvör-
urnar hafa ekki aukið dýrtíö
ina á þessum tíma.
★
Það, sem raunverulega hef
ur aukið dýrtíðina og skapað
kauphækkunarölduna, er
ið í veg fyrir kreppurnar að verzlunarokrið og húsnæðis-
fullu og öllu. — En mikið má okrið, sem ráðherrar Alþýðu-
draga ur illum afleiðingum J flokksins hafa hjálpað Sjálf-
kreppunnar fyrir lönd eins og stæðismönnum til að halda
íslapd með því að beina' verndarhendi yfir. Þáð var
meiru af viðskiptum sínum til þetta, sem seinasta Alþýðu-
ríkja sósíalismans, þar sem' sambandsþing lagði áherzlu
cngin kreppa er. Þetta hefir ' á að fá lagfært. Það lýsti því
Sósíalistaflokkurinn marg- yfir, að ný kauphækkunar-
sinnis bent á, ár eftir ár. barátta yrði ekki hafin, ef
Þetta hefir íslenzka ríkis- j þessar lagfæringar fengjust
stjórnin vanrækt að gera,1 fram. Emil og Stefán hjálp-
sumpart af því að Banda- J ugu íhaldinii til að stöðva þær
ríkjastjórn hefir bannað 0g þess vegna hófst kaup-
henni það (eins og hún hefir hækkunarbaráttan.
Iíka reynt að banna Bretum Það sýnir hverjum foringj-
það), sumpart af því Rússa-'ar Alþýðuflokksins þjóna, að
grýlan, sem stjórnin notar til (þeir láta Alþýðublaðið ekki
að blekkja almenning, rugl- minnast einu orði á að lag-
færa þurfi verzlunar- og hús-
næðismálin og auka kaup-
mátt launanna á þann hátt.
Þar vilja þeir halda öllu
óbreyttu. Hinsvegar láta þeir
nú blaðið klifa á því að
afurðaverðið sé of hátt og
hagstofustjóri hafi fellt rang
an úrskurð.
Það verður fróðlegt að sjá,
Raddir nábúanna
í forustugrein Þjóðviljans í
gær er keppst við að spá
kreppu í lýðræðisríkjunum.
Þar segir m.a.:
„Auðvaldsheimurinn er að
byrja að engjast sundur og
saman í kreppunni, scm ó-
stjórn og ranglæti auðvalds-
ins leiðir yfir þjóðirnar. Það
er aðeins efnahagsskipulag
sósialismans, sem getur kom-
ar hana sjálfa í koIIinum.“
Sá galli er á þessu úrræði
Þjóðviljans, að Rússar hafa að
fyrra bragði hætt viðskipt-
um við okkur og fært fram
þau rök, að við seljum of
dýrt. Það myndi því þýða enn
meiri verðlækkun á afurðum
að flytja viðskiptin þangað.
Annars ætti Þjóðviljinn að
tala varlega um kreppu í hvort hinir óbreyttu liðsmenn
auðvaldslöndunum meðan
strax teknar af þeim aftur | sannanlegt er, að lífskjörin (
með hækkandi álögum, bæði eru svo miklu betri þar en í J anna, að lækka eigi hjá bænd
þess opinbera og millilið- I löndunum austan járntjalds- !um einum, svo að hægt verði
flokksins sætta sig við þá
jafnaðarmennsku foringj-
I ms.
(Fravihald á 6. síðu).