Tíminn - 28.07.1949, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 28. júlí 1949
157. blað
Starf og verkefni Rímnafélagsins
">að er erfitt að neita því
: neð sanngirni að viðkunnan |
egast sé fyrir okkur að þegjaj
úð þessari kenningu um að
Djóðin hafi dáið andlegum
lanða, úr því að við höfum
?kki manndóm til að afsanna
staðhæfinguna. Meðan við í
gerum það ekki, verður and- j
nælum okkar eðlilega ekki:
,rúað. Og þessari kenningu
íi- enn trúað af nálega ölium
þeim háskólum, er um forn-
lókmentir okkar vita.
En á hverju á þá afsönn- j
in þessarar falskenningar aö
grundvallast? Því er auösvar-
iö og fljótsvarað. Það eru um
:fram allt og aðallega rímurn
ir, sem tefla veröur fram
if hrekja á hana. Bókmennta
sköpun er tiltölulega lítil
innur en þær um fjögurra
ilda skeið. Um sagnritun er
pa varla að ræða (að þurr-
nm annálum slepptum). Vita
skuld ber að viðurkenna viki-
/akakvæðin, en ekki eru þau
nikil að fj'rirferð. Passíu-
saima Hallgríms ber að sjálf-
sögðu liátt við himin og um
nokkra einstaka sálma eftir
önnur skáld (alveg sérstak-
lega einn) rná segja nokk-
•Jð svipað; lika prédikanir
Víclalíns. Þau skáld, sem á
þessu langa tímabili skipa
vegiegan sess fyrir skáld-
skáldskap annan en rímur,
eru ekki mörg; varla önnur
en þau, er Sir William Craigie
nefndi sérstaklega í erindi
sínu um rímurnar í fyrra-
sumar; það skyldi þá helst
vera Gunnar Pálsson. En
þessi skáld ortu þá líka rím-
ur.
Vikið var að því hér að fram
an, hver verið hefði dómur
'Haupmannahafnarháskóla
(þessarar stofnunair, sem
naida vill íyrir okkur ský-
.iansri eign okkar, handritun-
um, þótt ekki telji hún þær
til bókmenta) um bókment-
:ir, eða öllur heldur bókmenta
lieysi okkar. En hver er dóm-
ur okkar eigin háskóla?
Hann er, að því er bezt verð-
ur séð, nákvæmlega sá sami.
(Þáð er því ekki von að hann
gangi hart eftir handritun-
um, a. m. k. ekki þeim, sem
vituðu eru eftir 1400.) j
Þetta er augljóst mál. Há-
skóiinn er bráðum búinn að
vera til í fjóra áratugi. Á
því tímabili, talsvert meir en
mannsaidri, hefir hann ekk-
ert, bókstaflega ekkert, gert
íyrir þessa bókmenntagrein,
sem er þjóðlegasti og sér-
stæðast.i þátturinn í öllum.
okkar bókmentum, og annað-
hvcrt alls ekkert eða þá harla
'lítið fýrir hið vanrækta fjög-
urra alda tímabil bókmennta
sögu okkar. Svona hefir hann
varið það skarðið í virkis-
garðinum, sem opnað var ó-
vinum til inngöngu. Fyrir
fimmtán árum var gerð til-
raun til þess að stofna félag
til útgáfu rímna. Vitaskuld
var það ekki háskólinn, sem
þá tilraun gerði eða þar hafði
forgöngu. Forgöngumaður-
ínn var úr bændaflokki,
Jóhann Eyjólfsson frá Sveina
tungu. Frá háskólanum kom
fyrirtækinu engin liðsemd,
epida féll það, því miður, um
sjálfthsig. Fyrir þrem misser-
um, var, fyrir áeggjan og at-
beina erlends manns; gerð ný
tilraun og Rímnafélagið stofn
að. Enginn háskólakennar-
anna kom á stofnfundinn og
enginn þeirra lagði hugmynd-
tnni eitt einasta liðsyrði, eða
Sífðis’ Ssíælíjön* Jónssoia
heíir gert svo fram á þenn-
an dag; enginn þeirra er enn
kominn i félagið. Háskólan-
um er trúað fyrir miklum
sjóðum, sem þjóðin vitaskuld
á, en hann á að verja henni
til lieilla og sæmdar. Síðan
Rímnafélagið var stofnað,
hefir það tvívegis sótt um
styrk úr þessum sjóðum til
starfsemi sinnar, mikinn eða
lítinn eftir því sem þessari
valdamiklu stofnun, merkis-
bera íslenzkra menta, þætti
við eiga. Þeim beiðnum hef-
ir veriö synjað. Hafi það ver-
ið af trúmensku gert — og
hverjum mundu detta í hug
aðrár hvatir? — þá sýnir
þetta að háskólinn telur þess
ar bókmentir, þessa stærstu
og íslenzkustu bókmennta-
grein, gersamlega einskis
virði. Og þá er það eölilegt
að hann telji það engu skifta
að verk löngu liðinna skálda,
þar á meðal liöfuðskálda
þjóðarinnar, halda áfram að
vera grafin í handritasöfnun
um og fúna þar niður — hér-
lendis og erlendis. Einum af
prófessorunum var falið að
vinna lítilfjörlegt starf fyrir
félagið; en mjög er það ó-
sennilegt að Rímnafélagið
leiti til hans í annað sinn
um nokkra vinnu.
Svona er hún sagan þessi.
En um leið og hún er sögð,
væri óviðeigandi að geta eigi
hins, að Alþingi og ríkisstjórn
hafa komið fram gagnvart
félaginu með allt öðrum
hætti. Á báðum þeim þing-
um, sem háð hafa veriö síð-
an RímnafélagiÖ var stofnað,
hefir því verið veittur sóma-
samlegur styrkur. Ekki var af
félagsins hálfu ymprað á því
við ríkisstjórnina, aö hún
tæki styrk til félagsins á fjár-
lagafrumvarp það, er hún
lagði fyrir síðasta þing. En
hún gerði það samt. Og allir
flokkar jafnt hafa stutt fé-
lagið á þingi. Það er sennil.
óhætt aö gera ráð fyrir því,
að þá verði fjárhagur lands-
ins erfiður ef þingið veitir
ekki Rímnafélaginu nokkura
liðsemd. Þar mun ávalt verða
nokkur skilningur á hlut-
verki þess.
En hversu vel sem þing og
stjórn kann aö reynast fé-
laginu, getur stuðningur úr
þeirri átt aldrei orðið svo
mikill, að félagiö verið ekki
aöallega að treysta á annað.
Þá verður að treysta á sjálft
sig, þ. e. á þegnskap og fórn-
fýsi meölima sinna. Þeir eru
ennþá færri en skyldi, en þó
fer þeim fjölgandi. Og ör-
ugt er það, að sá einn gerist
félagsmaður, sem einlægan
áhuga hefir fyrir starfsemi
félagsins, því hann verður að
færa talsverða fórn um leið
og hann gengst undir lög
þess. Fáir eða engir munu
vera fésterkir á meðal þeirra,
sem enn eru komnir í félagið,
en þó hefir hver og einn
þeirra lagt fram 200, 500 eða
1000 kr. um leið og hann
gekk í það. Frásagnarvert er
það, að á meðal þeirra er
þegar við stofnun félagsins
greiddu stofngjald sitt, var
merk kona, en félítil. Hún
lagði þarna á borðið hjá fé-
hirði sína.r 500 krónur og
hefir einnig reynst félaginu
liðtæk síðan. Stundum hafa
félagsmenn hent gaman aö
því sín á milli, að þegar
konur væru orðnar nægi-
lega fjölmennar í félaginu til
þess að geta stofnað þar
kvennadeild, þá væri framtíð
féiagsins örugglega borgið.
Öllu gamni fylgir nokkur
alvara, en þessu hefir fylgt
full alvara; því alveg áreið-
anlega mundi þetta reynast
svo. En til þessa eru félags-
konur því miður of fáar enn.
Lítt munu þó félagsmenn
kvíða dauðá félagsins, og
þeir sem yfir því hlakka að
hann muni yfirvofandi (þeir
eru fyrir víst til, sem þannig
eru innrættir), þeir eru miður
líklegir til að sjá ósk sína
uppfyllast í allra nánustu
framtíö. Sjálfir eru þeir dauð
legir, og því ekki að vita hver
annan grefur.
Verkefni félagsins er alþjóð
þegar kunnugt, því öll hafa
blöðin flutt greinar um það
og sum þeirra veittu því hinn
drengilegasta stuðning. Ó-
grynni rímna iiggur enn ó-
prentað í handritasöfnunum
og í eigu einstakra manna,
sumar ævafornar. Misjafn-
lega merkar eru þær, sumar
geysilega markverðar, aðrar
harla lítilmótlegar. Sumar
hinna eldri og merkari eru
til í tugum handrita og út-
gáfa þeirra verður afartorsótt
verk. Þeir menn eru ennþá
fáir, sem skilyrði hafa til að
vinna það, .og allir hafa þeir
miklum öðrum störfum að
gegna. Vonandi fjölgar þeim,
er að þessu geta unnið, og
Víst mun útgáfunefndin (dr.
Björn K. Þórólfsson, Finnur
Sigmundsson og Jakob Bene-
diktsson) hafa augastað á
ungum og upprennandi fræði
mönnum til þeirra hluta. En
félagið vonast til að gera
meira en rétt að gefa út rím-
ur, þegar fram líða stundir.
Margsk. rannsóknir þarf
að gera og birta síðan niður-
stöðurnar. f því efni þarf að
taka upp þráðinn þar sem
hann féll niður hjá dr. Birni
Þórólfssyni. Hið ágæta rit
hans Rímur fyrir 1600, nær
ekki lengra niður en titillinn
segir, og nú mun það annað-
hvort uppselt með öllu eöa
sama sem. Þá þarf einnig að
semja orðabók fyrir rímna-
málið, en ekki er það unnt
fyrr en búið er að prenta
allmikið af rímum. Einnig
þarf a,ð semja rímnabrag-
fræði, og má enda segja að
það verk sé mjög aökall-
andi. Skemmtilegt hefði verið
að félagið hefið haft bol-
magn til þess að gefa út hina
miklu rímnaskrá Finns Sig-
mundssonar, sem hann heíir
unnið að í áratugi og nú mun
nær fullgerð. En því miður
verður líklega einhver ann-
ar að hafa heiðurinn af því;
fjárráð félagsins munu vart
leyfa því að ráðast í svo stórt
fyrirtæki fyrstu árin. Fleiri
verkefni bíða, en gagnslaust
er að telja þau hér, enda eru
sífelt ný og ný að segja til
sín. Félagið hefir þegar gefið
út Sveins rímur Múkssonar
eftir Kolbein Grímsson. Þaö
sem það hefir nú á stokkun-
um, er þetta: Jakob Bene-
diktsson á í prentun tvenn-
ar rímur, Perseifsrímur og
Bellerofontes-rímur eftir Guð
mund Andrésson, þann er
frægur er fyrir rit sitt gegn
stóradómi. Er þá allt prentað,
sem til er eftir Guðmund,
því að i fyrra komu út á veg-
(Framhald á 7. síðu)
Vöggur hefir sent bréf, þar
sem sú spurning er tekin til
meðferðar, hvort hér hafi veriö
fyrir búfé, þegar landnáms-
mennirnir komu frá Noregi.
Bréf Vöggs verður birt með á-
nægju, því að gott er að menn
brjóti upp á fleirum umtalsefn-
um en þeim, sem snerta hið
daglega vos og víl, kjánaskap
stjórnarvaldanna, dýrtíð, höft
o. s. frv. Gef ég svo Vögg orðið:
„Fyrir nokkru siðan birtist
grein í Tímanum um Land-
! námuútgáfu Einars Arnórsson-
: ar, eftir Benedikt Gíslason frá
Hofteigi. í henni lætur hann í
Ijós þá skoðun sína, að hér hafi
verið búfé, þegar landið fannst
og hyggst færa nokkur rök máli
sínu til sönnunar. Ég er á gagn-
stæðri skoðun og langar mig til
að gera nokkra grein fyrir
henni.
Hjörleifur lét þræla sína
plægja til sáningar, en þar sem
þeir höfðu aðeins einn uxa, lét
! hann þrælana draga plóginn
| með uxanum. Þrælunum fannst
! þetta illur starfi, drápu þeir því
| uxann en bjuggu til þá sögu, að
: björn hefði komið úr skóginum
| og drepið hann. Hjörleifur og
| menn hans fóru að leita bjarn-
arins og dreifðu sér, en þá réö-
ust þrælarnir á þá einn og einn
í einu og drápu þá alla.
Benedikt teiur, að þeim muni
ekki hafa dottið í hug, að hér
væru birnir, cf þeir hefðu ekki
séð nein dýr á ferð sinni um
landið. Ég álít hins vegar, að
þeim hafi fundist trúlegt, að
hér væru villt dýr, þótt ekki
væri hér búfé, þar sem landið
var óbyggt. Enda voru ekki meiri
líkur til, að hér væru birnir, án
þess að þeir hefðu orðið þeirra
varir, þó þeir hefðu séð önnur
dýr. Ef hér gengju stórar hjarð-
ir af skepnum, hvers vegna tók
j Hjörleifur þá ekki hest og
, spennti fyrir plóginn í staðinn
| fyrir að láta þrælana draga?
Mér þykir harla ólíklegt, að
hann hefði ekki heldur gert það,
ef þess hefði verið nokkur
kostur.
Beneclikt lætur í það skína, að
fornmenn muni ekki hafa getað
flutt nægan bústofn hingað á
skipum sínum. Þetta þykir mér
nokkuð hæpin staðhæfing, þar
sem þess eru mörg dæmi, að
skepnur hafi verið fluttar landa
á milli á þeim tíma. í 3. hluta
S. kapítula Landnámu segir svo:
,,í þann tíma kom út skip í Kol-
beinsárósi hlaðið kvikfé“. Þykir
Benedikt líklegt, að hingað hafi
komið skip hlaðið kvikfé, ef
gnótt hefði verið af því fyrir?
Frá dvöl Hrafna-Flóka hér
segir Landnáma svo m. a.: „Þeir
Flóki sigldu vestur yfir Breiða-
fjörð og tóku þar land, sem heit-
ir Vatnsfjörður við Barðaströnd.
Þá var fjörðurinn fullur af veiði
skap og gáðu þeir eigi fyrir veið-
um að fá heyjanna og dó allt
kvikfé þeirra um veturinn". Að
sagt er „kvikfé þeirra“ sannar,
að þeir hafa komið hingað með
kvikfé, og hvernig stóð á því, að
fénaöur þeirra féll um vetur-
inn, ef stórar hjarðir gengu
fram samhliða?
Þessi orð Landnámu sanna
ekki aðeins, að hægt var að
flytja hingað búfé, heldur einn-
ig aö það var gert. Auk þessa er
þess víða getið í fornum heim-
ildum, að skepnur og þá einkan-
lega hestar, voru flúttir landa á
milli.
Uppgreftir, sem gerðir hafa
verið á Grænlandi, hafa sannað,
að í fornöld var þar mikil kvik-
fjárrækt. 1 einu fjósinu voru t. d.
100 básar. Fáir munu halda því
fram, að á Grænlandi hafi naut-
gripir gengið sjálfala, ef veður-
far hefir verið þar svipað og það
er núna, sem það hefir cflaust
verið. Og úr því að hægt var
að flytja slíkan bústofn til
Grænlands, þykir mér auðsætt,
að engu síður hafi verið hægt
að flytja hann til íslands. Það
er að vísu styttra frá íslandi til
Grænlands en frá Noregi til ís-
lands, en það munar ekki svo
miklu, að annaðhvort var hægt
að flytja kvikfé til beggja iand-
anna eða hvorugs.
Ef hér hefir verið búfé, þegar
landið fannst, má telja víst, að
einhverjar reglur eða lög hefðu
(FramhalcL á 7. siðu)
Olíukyndingartæki
Hér með tilkynnist að við höfum fengið hina viður-
kenndu „Hoover“-mótora og getum nú aftur afgreitt
okkar sparneytnu og viðurkenndu olíukyndingartæki
með stuttum fyrirvara.
Olíukyndingartækin eru löggilt af Rafmagnséftirliti
ríkisins.
VELSMIÐJAN H.F.
Borgartúni 1. (Viö hliðina á Dósaverksmiðjunni).
Auglýsingasími Tímans 81300