Tíminn - 28.07.1949, Blaðsíða 5

157. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 28. júlí 1949
ERLENT YFIRLIT:
Fimmtud. 28. júlí
Leiðir úr verzlunar-
öngþveitinu
Það er nú svo komið, að
jafnvel forsprakkar Sjálf-
stæöisflokksins og Alþýöu-
flokksins, er standa að núver-
ancii skipan viðskiptamál-
anna, viðurkenna að verzlun-
art-standið sé litt þolandi.
Svo óhagstætt er ríkjandi
verzlunarskipulag almenn-
ingi, að hagfróðir menn telja,
að veruleg gengislækkun eða
önnur slík ráðstöfun myndi
ekki skerða kjör almennings
að ráði, ef jafnframt væri
hægt að gera ráðstafanir til
að gefa verzlunina frjálsa og
skapa þannig samkeppni, sem
útilokaði okur og svartan
markað.
Af hálfu forustumanna
Sjálfstæðisflokksins og Al-1
þýðuflokksins er það nú líka í
undirbúningi, vegna fyrirsjá-
anlegra kosninga, að afneita
þessu verzlunarskipulagi
sínu og látast vilja allt annað.
Sjálfstæðisflokkurinn ætlar
að segja, að hann vilji tafar-
laust afnema öll gjaldeyris-
og innflutningshöft og gefa
verzlunina þannig frjálsa. Al-
þýðuflokkurinn ætlar að
segja, að hann vilji ekkert
nema landsverzlun.
Það er að sönnu langæski-
legast ,að hægt sé að vera laus
við gjaldeyris- og innflutn-
ingshöftin og láta verzlunina
þannig vera alveg frjálsa. Til
þess að það sé hægt, þarf hins
vegar að vera fulit jafnvægi
milli útflutnings- og innflutn-
ingsgetunnar. Nú vantar mik-
ið á, að svo sé. Það mun allt-
af taka sinn tíma að koma á
slíku jafnvægi, enda þótt
gerðar væru hinar réttustu
ráðstafanir. Verzlunina væri
því aðeins hægt að gefa
frjálsa nú, aö tekið yröi stórt
gjaldeyrislán, áreiðanlega
ekki undir 100—150 millj. kr.,
ef fullnægja ætti eftirspurn-
inni. Þetta ián yrði að takast
í trausti þess, að við yrðum
síðar menn til þess að koma
slíkri skipan á mál okkar, að
ekki yrði aðeins jöfnuður á
utanríkisverzluninni, heldur
gætum við jafnframt greitt
stórfelldar verzlunarskuldir.
Að dómi allra ábyrgra
manna mun það áreiðanlega
talið hið mesta glapræði og
líklegasta leiðin til glötunar
á sjálfstæði þjóðarinnar, að
stofna til stórfelldra verzlun-
arskulda erlendis, en öðru vísi
væri ekki hægt að gefa verzl-
unina frjálsa nú. Þar með er
grundvöllurinn fallinn undan
kosningastefnuskrá Sjálf-
stæðisflokksins.
Þá er komið að kosninga-
stefnu Alþýðuflokksins, lands-
verzluninni. Svo vond og ill-
bær sem höftin eru nú, myndu
þau þó verða enn verri, ef allt
væri hneppt í fjötra ríkisein-
okunar. Meðal jafnaðar-
mannaflokka annarra landa
er þjóðnýting verzlunarinnar
talin sú þjóðnýting, er seinast
komi til greina. Með þjóðnýt-
ingu verzlunarinnar myndi
öll samkepphi hverfa og al-
menningur ætti hag sinn al-
veg undir því, hversu misjöfn-
um forstjórum, völdum eftir
pólitískum iitarhætti, tækjust
innkaupin. Þótt ástandið sé
í olíuverzluninni
IIoi'fsiE* erií jafnvel taldar á !>vá, alí til
„alísssáyB’jjalíIar44 knini míI3i Breta
og' Bandaríkjamaima
Eins og skýrt var frá í frétt-
um á sínum tíma, mótmæltu
Bandaríkjamenn mjög ákveðið
verzlunarsamningi þeim, sem
Bretar gerðu nýiega við Argen-
tínumenn. Aðalástæðan var sú,
að Bretar stóruku svo olíuút-
flutning sinn tíl Argentínu, að
bandarískum olíufélögum varð
nóg um. í eftirfarandi grein eftir
Mogens Kofoed Hansen, sem
nýlega birtist í Information, er
slcýrt frá al’síöðu Breta og
Bandaríkjanná til þessara mála,
er vel geta leitt til harðrar sam-
keppni milli þeirra á sviði olíu-
verzlunarinnar;
í fyrsta sinn í mörg ár virð-
ist nú vera að skella á olíustyrj-
öld milli Bandaríkjamanna og
Breta. Vegna, dollaraskortsins
hafa Bretar neyðst til þess að
auka til muna útflutning sinn á
olíu, og við það hefir þeim tek-
ist að krækja í marga hinna
stærri markaöa frá Bandaríkj-
unum. Bretar eru m. ö. o. í sókn,
en Bandaríkjamenn í vörn, og
verður slíkt að teljast fremur ó-
vanalegt! Hinir brezku auðjöfr-
ar eru samt sem áður ekki fylli-
lega ánægðir „m.eö þessa þróun
málanna. Þeir óttast gagnsókn
af hálfu Bandaríkjanna. Þeir
vilja komast aö varanlegu sam-
komulagi við „keppinauta sína
nú, á meðan þeir eru sjálfir í
þægilegri afstöðu.
Þeir hafa opinberlega borið
fram tillögur um það, að brezka
og bandaríska-stjórnin geri með
sér samning, til þess að koma í
veg fyrir gegndarlaust kapp-
hlaup um markaði og verðlag,
er hlyti að hafa slæmar afleið-
ingar í för með sér fyrir bæði
löndin. Brezku olíufélögin vilja
m. ö. o. að fram verði látin fara
ný skipting á heimsmarkaðin-
um, áður en kapphlaupið um
verölag og markaði hefst fyrir
alvöru, og á meðan þau eru
sjálf tiltöluiega öflugri en
nokkru sinni áður.
Brezka stjórnin hefir gert
ýmsar ráðstafanir til þess að
spara dollara, m. a. þær, að
hætta nær öllum innflutningi
á olíu til Bretlands og auka í
sama mund útflutninginn.
Brezku olíufélögin óttast nú, að
verði ekki komizt að samkomu-
lagi, þá mun afleiðingarnar af of
annefndum ráðstöfunum verða
svo tilfinnanlegar fyrir banda-
rísk olíufélög, að þau muni hefja
gagnsókn og hrekja Breta með
öllu frá dollaramarkaðinum. Af-
leiðingin af því er auðsæ. Við
slíka gagnsókn myndu Bretar
tapa meiri dollurum en þeim
hefir tekizt að spara, með aukn-
um olíuútflutningi til nýrra
markaða.
Forseti eins af brezku olíufé-
lögunum sagði fyrir skömmu:
„Það versta, sem fyrir gæti
komið, væri, að Bandaríkin
hættu að selja Evrópu olíu og
við misstum sjálfir olíumarkað-
ina í Ameríku, þannig að það
mynduðust tvö víðtök olíusvæði
í heiminum“. Þannig líta marg-
ir Bretar á málið. Hins vegar er
það ekki einasta vaxandi olíu-
sala Breta í Evrópu, sem aukið
hefir hættuna á olíustriði, held-
ur miklu fremur aukinn olíuút-
flutningur þeirra til annarra
landa heims. Marshallhjálpin
hefir komið í veg fyrir, að
bandarísku olíufélögin missi
markaðina í Evrópu — í bráð,
að minnsta kosti.
Við þurfum að fara alla leið til
Suður-Ameríku og Afríku til
þess að finna orsökina fyrir erf-
iðleikum þessum. Það eru við-
skiptasamningar þeir, er Bretar
hafa gert við Egyptaland og Ar-
gentínu, sem aðallega hafa skert
hagsmuni Bandaríkjanna. Sam-
kvæmt þeim samningum hafa
Bretar skuldbundið sig til þess
að selja Egyptum olíu fyrir 5
miljónir sterlingspunda og Ar-
gentínu fyrir 16 miljónir. Til-
gangur Breta með samningum
þessum hefir verið sá, að koma
í veg fyrir að þurfa að skipta
sterlingspundum í dollara. Þess-
um tilgangi varð ekki náð, fyrr
en brezku samningsmennirnir
féllust á það, eftir mikið þóf, að
sjá þessum tveimur löndum fyrir
vont nú, væri það að fara úr
öskunni í eldinn að stofna til
allsherj ar ríkiseinokunar.
Leiðin út úr verzlunaró-
göngunum er því hvorki sú, að
stofna til ríkisverzlunar né að
afnema innflutningshöftin
strax, þótt það síðara sé sjálf-
sögð og æskileg ráðstöfun,
þegar búið er að skapa þann
fjármálagrundvöll, að það sé
mögulegt. Leiðin út úr verzl-
unarógöngunum er að tryggj a
neytendunum fullt frelsi til að
velja á milli verzlana innan
þess ramma, er höftin skapa.
Það er lausnin meðan óhjá-
kvæmilegt er að búa við inn-
flutningshöftin.
Óheft samkeppni milli
kaupfélaga og kaupmanna, er
tvímælalaust það verzlunar-
fyrirkomulag, er tryggir hag
neytenda bezt. Frymskilyrði
þessarar samkeppni er að
neytendur séu frjálsir og geti
beint viðskiptunum þangað,
sem kjörin eru bezt. Þessum
rétti eru þeir sviptir ,eins og
höftin eru framkvæmd nú.
Þeim verzlunum, sem reynast
bezt, er meinað að vaxa, hvort
heldur sem það eru kaupfélög
eða kaupmannaverzlanir.
Vaxtarmöguleika hinna vel-
reknu verzlana og frelsi neyt-
enda er mjög vel hægt að
tryggja, þótt innflutningshöft
séu til bráð'abirgða. Það er
auðvelt með þeirri skipan,
sem Framsóknarmenn hafa
bent á, að láta skömmtunar-
miðana og fjárfestingarleyfin
gilda sem innkaupaheimild.
Með henni er frelsi neytend-
anna tryggt, heilbrigð sam-
keppni sköpuð milli verzlana
og möguleikar til okurs og
svarts markaðar útilokaðir.
Hvorki landsverzlun eða af-
nám innflutningshaftanna er
framkvæmanlegt, eins og nú
er. Þar er aðeins um að ræða
skýjaborgir, sem reynt er að
blekkja fólk með fyrir kosn-
ingar. Það, sem um er að
velja, er ríkjandi verzlunar-
skipulag eða úrbætur í sam-
ræmi við tillögur Framsókn-
arflokksins. Fyrir almenning
ætti það ekki að vera erfitt
að velja um þetta tvennt.
Ibn Saud Arabíukonungur, sem
kemur mjög vi5 sögu olíumál-
anna í heiminum.
allri þeirri olíu, er þau þyrftu
að nota.
Það er mjög eðlilegt, að samn-
ingar þessir skyldu skjóta hin-
um bandarísku olíukaupmönn-
um skelk í bringu. Með þeim
ógnar brezk verzlun, í fyrsta
sinn um marga ára skeið, lang-
stærsta og þýðingarmesta liðn-
um í utanríkisverzlun Banda-
ríkjanna, því að megnið af inn-
eignum Bandaríkjanna erlendis,
er á vegum hinna bandarísku
olíufélaga. Vextir og tekjur af
þessum inneignum myndu
hverfa alveg, þar sem Bretar
réðu einir yfir markaðinum,
Þess vegna hafa bandarísku ol-
íufélögin sent stjórninni mót-
mæli vegna samninga Breta við
Egyptaland og Argentínu. Jafn-
(Fravihald á 6. síðu).
Raddir nábúanna
Mbl. segir í gær, að það sé
búið að finna ráðið til að
leysa vandamál þjóðarinnar.
það segir:
„Það er áreiðanlegt, að
þjóðin vill fá samhentari for-
ustu en hún hefir haft. Eina
ráðið til þess að binda enda
á stjórnmálaöngþveitið er að
veita einum fiokki meira
hluta aðstöðu á þingi. Því að-
cins geta kosningar haft
nokkra þýðingu, að þessu
takmarki verði náð. Þótt kos-
ið verði í haust, verður það
ekki um moðsuðutillögur
Framsóknarflokksins, heldur
beinlínis um það, hvort hér
á að vera stjórn eða óstjórn.
Aðcins með því að veita
Sjálfstæðisflokknum, flokki
allra stétta, meiri hluta vald
á Alþingi, getur þjóðin tryggt
örugga stjórn sinna mála.“
Ætli það skipti ekki nokkru
máli í sambandi við þessa
kenningu Mbi., hver flokkur-
inn er, sem einsamall á að fá
völdin. Áður en Mbl. fer að
hampa þessari kenningu
meira, ætti það t. d. að gera
grein fyrir því, hvernig Sjálf-
stæðisflokkurinn ætli sér að
leysa vandamálin, ef hann
réði einn. Þá þyrfti það líka
að útskýra það betur, hvort
það styrkir umrædda kenn-
ingu þess, að á Akureyri, þar
sem er samstjórn í bæjar-
stjórninni, eru útsvörin 800
kr. á hvern íbúa, en í Reykja-
vík, þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn ræður einn, eru þau
um 1100 kr. á íbúa. Eftir þessu
að dæma væri það að fela
Sjálfstæðisflokknum einum
völdin, sama og að fara úr
I öskunni í eldinn, þótt ástand-
lið sé bölvað nú.
Á víðavangi
Alþýðublaðið þykist hafi
miklar áhyggjur út af því, i.
ekki sé nógu mikill einhu..
ur ríkjandi í Framsókna: •
flokknum. Það er víst ei;.-
hvað annað í Alþýðuflokh:
um. Hafa t. d. ekki rit .i
flokkgins, Gylfi Þ. Gísla:..
og aðal forustumaður h: .
á Vestf jörðum, Hann
Valdimarsson, verið hjart
lega samþykkir meirihl; i
flokksforustunnar um sa
vinnuna við íhaldið? Og st..
þeir kannske ekki með mti
hlutanum að samþykkt K : i
víkursamningsins og Atlan
hafssáttmálans? Og er
ekki eins með ýmsa i.
frambjóðendur Alþýðuflok:
ins frá seinustu kosningi
t. d. séra Sigurbjörn Einr.r
son og Friðfinn Ólafsson? .t
er ekki eintóm eining o
bezti innbyrðis friður hjá A1-
þýðuflokknum?
Eða voru það kannske r '"i
gerðir meirihlutans í flok'
forustunni í vor að reka '
Gylfa og Hannibal úr flok’- o
um, og því voru þeir Finn
Jónsson og Helgi Hannesp" ^
sendir til ísafjarðar til ] c ■
að koma í veg fyrir, að Har ''
bal Valdimarsson yrði kosi
formaður flokksfélags' •: :
þar? Útreiðin, sem þeir Fi:::'
ur og Helgi fengu, er enn i
fersku minni.
Alþýðublaðið ætti að hr -
Ieiða heimilisástæðurnar I'
flokki sínum dálítið betur á'
ur en það fer að hafa áhyg:
ur af vöntun á einhug
góðri samvinnu hjá öðrum
★
Morgunblaðið segir í fe -
ustugrein í gær, að Sjá?
stæðisflokkurinn sé or?
„þreyttur á stefnuleysiii’-
sem ríkt hafi undanfarin r
og „honum sé til hlítar ljó:'
að róttækar aðgerðir séu c -
umflýjanlegar“.
Eftir lestur þessarar fo:
ustugreinar eru menn hinsve
ar jafnnærri um það, hv "
„stefnan“ og „hinar róttæk i
aðgerðir“ eiga að vera!
★
í forustugrein Mbl. í g£m'
segir ennfremur, að „Sjálí
stæðisflokkurinn sé þeirra"
skoðunar, að aldrei hafi mei'
verið einingarþörf en einrr.ií
nú“. Ennfremur er Fram-
sóknarflokkurinn sakaður um
óþjóðhollustu vegna þess.
að hann vildi ekki taka þáti
í stjcrninni með kommúnist-
um haustið 1944.
Kannske er það nú „stefn-
an“ og „róttæku aðgerðirn-
ar“ að mynda stjórn með
kommúnistum. Það myndi
svo sem engum koma á óvart,
þótt formaður Sjálfstæðis-
flokksins væri kominn á bið-
ilsbuxurnar aftur, fyrst hann
gat verið á þeim allt haustið
1946 og það strax eftir hár-
reitinguna!
★
Varðandi eininguna um
samstarf núv. stjórnarflokka,
er það að segja, að hún strand
ar fyrst og fremst á Sjálf-
stæðisflokknum. Vegna mót-
spyrnu hans fást ekki fram
þau ákvæði stjórnarsáttmál-
ans, er mest gætu orðið al-
menningi til hagsbóta. Fram-
kvæmd þeirra myndu hins-
vegar skerða hagsmuni brask
aranna og þessvegna berst
Sjálfstæðisflokkurinn gegn
henni.
Verði stjórnarsamvinnan
rofin, kemur Sjálfstæðis-
flokkurinn fyrst og fremst til
(Fravihald á 15. slðu).