Tíminn - 14.08.1949, Blaðsíða 4

TÍMINN, sunnudaginn 14. ágúst 1949
170. blað
Eins og áður hefir verið
skýrt frá, er norska skáld-
konan Margit Ravn nú
stödd hér á larfdi á vegum
Þorsteins M. Jónssonar, en
hann hefir gefið út einar
19 sögur hennar á íslenzku.
ÖJlum skk?h?hlád . . . .
Ætlun skáldkonunnar mun
m. a. sú með komu sinni
hingað að semja skáldsögu,
sem gerist á íslandi.
3 grein þeirri, sem hér fer
á eftir og nýlega birtist
j. Nýjum kvöldvökum, er
Jýst salgnafgerð og starfi
þessarar merku skáldkonu.
Lesendum N. Kv. er óefað
vel kunnugt nafn skáldkon-
unnar Margit Ravn, sem orð-
in er vinsæl mjög meðal
ungra og eldri lesenda sinni
hér á landi, engu síður en
:i sinu eigin ættlandi og víðar
á Norðurlöndum. Hafa flest-
ar skáldsögur hennar verið
þýddar á íslenzkii, og njóta
þær alveg óvenjulegra vin-
sælda og almennra. Eru marg
ar þeirra uppseldar, og sum-
ar á mjög skömmum tíma.
Svo er mælt í Noregi, að
leyndardómurinn við vinsæld
ír Ravn þar í landi og víðar
sé sá, hve vel hún þekki æsku !
jýðinn og unui honum! Enda
er úr þeim þráðum spunninn
sá trausti rauði þáttur hlýrrar
samúðar og djúps skilnings,
sem streymir um allar skáld-
sögur hennar og mun valda
mestu um vinsældir þeirra.
-1-í.í Og frú Ravn þekkir æsku-
lýðinn, og þá ekki sízt ung-
ar stúlkur, alveg inn í hjarta-
rætur. Hún þekkir kosti þeirra
og kenjar, málfar þeirra, mál-
lýzkur og málkæki alla og
lætur þær því tala sinni eig
in tungu, en talar eigi sjálf
fyrir munn þeirra á annar-
legu máli, eins og margir höf-
undar flaska á í barna- og
unglingabókum sínum. Og (
það er óefað eigi sízt þess
vegna, sem ungar stúlkur ís-
lenzkar hafa slíkt dálæti á
ungmeyjasögum frú Ravn.
Þær þekkja þar aftur sjálfar
sig. — Gáfuð Akureyrarstúlka
sagði t. d. um sögur þessar
einhverju sinni á þessa leið:
„Mér er sem ég heyri Reyk-
víska vinkonu mína, er ég
les sumar af sögum þessum,
og heyri ungu stúlkurnar tala ,
sínu máli!....
Ga*efas effíir Melga Valtýssoia um laorsku
skáldkamma Margií Eavit
æskuáranna ef til vill hefir
gefið í skyn!
Skáldsögur frú Ravn eru
mjög vinsælar í Noregi og
á Norðurlöndum, og jafnvel
enn víðar. Hafa þær verið
þýddar á sænsku, finnsku,
dönsku, hollenzku og einnig
þýzku — fyrir stríð — og
loks íslenzku. í Noregi hafa
þær allar komið út í fleiri
útgáfum með eintakafjölda
frá 10—12—17 þúsund i út-
gáfu hverri. Hafa ummæli
norskra blaða jafnan verið
mjög vinsamleg og alltof lof-
samleg. Ber jafnvel vand-
látustu dómurum saman um
það, að frú Ravn hafi til að
bera alveg „ótvíræða frásagn-
argáfu“ („uomtvistelig for-
tellertalent“). — Leikur eng-
inn vafi á því, að frú Ravn
hafi alloft haft heimilislíf sitt
og kringumstæður til hlið-
sjónar í sögum sínum, og þá
ekki sízt í hinni veigamiklu
sögu sinni frá hernámsár-
unum, þar sem synir hennar
og dætuf hafa haft allnána
reynslu og áþekka því, sem
lýst er í sögunni „Einn úr
hópnum“.
Frú Margit Ravn er fædd
í Álasundi á Sunnmæri í Nor-
egi 1. maí 1885. Var stúlku-
nafn hennar Margit Jöránd-
stad. Var faðir hennar ætt-
aður frá Lesja á Guðbrands-
dölum og kenndur við bæ-
inn Jörundsstaði, þar sem
ættin hafði búið lengi, traust-
ir dalabændur, kennarar og
dugnaðarmenn. Var faðir
hennar skrifstofustjóri og
banka-endurskoðunarmaður í
Álasundi. Móðir hennar var
af merkum Sunnmæra-ætt-
um (Stenersen). Margit Jör-
ándsen giftist ung Ravn
kaupmanni, Sunnmæringi að
ætt, og missti hann tiltölu-
lega snemma. Varð hún síðan
að sjá fyrir allstórum barna-
hóp, sex alls, og tók þá banka-
ritarastarf í Osló og þélt því
í 25 ár samfleytt, unz hún á
sextugsaldri sagði því lausu.
Frú Ravn var fertug að
aldri, er hún hóf skáldsagna-
gerð sína 1926 með sögunni
„Sýslumannsdæturnar“, næst
kom svo „Sunnevurnar
þrjár“, sem þegar vakti ó-
venju mikla athygli og að-
dáun. Hefir frú Ravn skrif-
að 20 skáldsögur alls og held
ur enn ótrauð áfram. Hefir
hún allt fram að síðustu ár-
um orðið að hafa ritstörfin
í hjáverkum, eftir þreytandi
skrifstofustörf og heimilis-
annir, og dettur manni ó-
sjálfrátt í hug húsfrúin í
Glaðheimum. — Fyrir tveim-
ur árum var frú Ravn ein
af stofnendum „Rithöfunda-
félags æskulýðsbókmennta“,
og er hún ritari þess félags-
skapar.
Á hernámsárunum var öll
fjölskylda hennar meira eða
minna riðin við andstöðu-
hreyfinguna og tók virkan
þátt í leynistarfseminni
norsku. Voru tveir synir henn
ar flugrrlenn, og annar þeirra
höfuðsmaður í brezka flug-
hernum í Afríku og um hríð
flugkennari Norðmanna í
Kanada. Hinn sonurinn var
í norska flughernum og var
skotinn niður á leið til Bret-
lands vorið 1940. Annar
tengdasonur hennar varð að
flýja til Svíþjóðar, og skömmu
síðar einnig kona hans með
tvö ung börn og hið þriðja
í vændum. Heimili hinnar
dótturinnar, stórbýli skammt
frá Osló, var fjölsóttur leyni-
staður flóttamanna um langa
hríð. Sjálf varð frú Ravn að
fara upp í Guðbrandsdal um
hrið, þar eð börnin töldu hana
(Framhald á 6. síðu)
Mikiir „foringjar”
Það er bjart yfir flestum
sögum frú Ravn, hlýtt í lofti,
og vor í vændum, þótt ískyggi
legt skýfar kunni að vofa yf-
ir um hríð. Hafa því jafnvel
, fullorðnir karlmenn yndi af
sögum hennar, einmitt af
þessum ástæðum. Hún er
skyggn á sálfar ungra stúlkna
o"g lítur á þær með næmum
skilningi og samúð, skilur vel
allan þeirra ungæðishátt, létt
úö og látalæti, enda nær
skyggni hennar svo djúpt, að
hún sér í gegnum yfirborðs-
gljáann, tildursskrautið og
uppskafningshátt æskuájr-
anna og inn að kjarna per-
sónuleikans, sem oftast kem-
ur í.ljós, er á reynir, og stenzt
þá hjá sumum þeirra a. m. k.
og jafnvel allmörgum þeirra
þolraun lífsbaráttar. Eða m.
ö. o.: Þetta eru lífvænlegar
stúlkur og æskulýður yfirleitt,
sem á sér lífstakmark og
gengur glaður að verki, með
dýpri skilningi og sterkari á-
huga, er á reynir, heldur en
yfirborðskennt áhugaleysi
þeirra og grunnfær léttúð
Blöðin bera þess nú orðiö
glögg merki, að kosningar
fara hönd. M. a. sést þetta á
því, að lofið um foringjana er
ekki skorið við nögl. Sem lítið
sýnishorn skulu hér birt ný-
leg ummæli úr Alþýðublaðinu
og Vísi.
í Alþýðublaðinu 23. f. m.
segir svo í tilefni af komu
norrænu verkalýðsforingj -
anna hingað:
„Ég varð áþreifanlega var
við það hjá gestunum öllum,
hve mikils trausts Alþýðu-
flokkurinn og alþýðusamtök-
in hér njóta á Norðurlöndum.
Það er að sjálfsögðu vegna
starfs þess, sem þessi samtök
hafa leyst af höndum á til-
tölulega skömmum tíma, en
það er einnig vegna þess álits,
sem formaður Alþýðuflokks-
ins nýtur meðal forystumanna
alþýðuhreyfingarinnar á Norð
urlöndum; en hann hefir eins
og kunnugt er um margra ára
skeið tekið þátt í samstarfinu
og ætíð verið í fremstu röð.
Er það gæfa Alþýðuflokksins
að njóta svo góðs . forustu-
manns.“
Vísir hefir ekki unað því vel,
að Stefán Jóhann yrði einn
slíks lofs aðnjótandi, því að
rétt á eftir segir hann í for-
ustugrein:
„Þegar svo er komið, að rík-
isstjórnin syngur á síðustu
nóturnar, virðist ekki úr vegi
að ræða starf hennar á und-
anförnum árum. Skal þá fram
tekið, að ekki orkar tvímælis,
að meðferð utanríkismála og
dómsmála hefir verið svo góð,
sem frekast verður á kosið, en
öll frammistaða þess ráð-
herra, sem með þau mál hefir
farið, er á þann veg, að eng-
um dylst, að þar fer mikið for
ingjaefni, sem er enginn flysj
ungur, en treysta má til að
móta flokksstefnu framtíðar-
innar og framfylgja henni
með gáfum og dugnaði.“
Já, framkvæmd Keflavík-
ursamnings ber þess svo sem
gott vitni, „að meðferð utan-
ríkismála hafi verið svo góð,
sem frekast verður á kosið!“
Vonandi létta Alþýðublað
ið og Vísir mönnum skapiö
með meiru af slíkum „brönd-
urum“. Við erum nógu alvöru-
gefnir íslendingar, þótt okkur
sé einstaka sinnum gefið tæki
færi til að hlægja að verulega
góðu spaugi, sem er í svona
léttum tón.
t Kári.
Frá veitingamanni, sem rek-
ur veitingahús utan Reykjavík
ixr, hefir baðstofuhjalinu bor-
ist e'tirfarandi bréf:
„Oft má lesa í dagblöðunum
í Reykjavík ýmiskonar skæting
til veitinga- og gistihúsa úti á
landinu. Einslík skætingsgrein
var nýlega í Mbl. (9. ág.), sem
auðsýnilega er skrifuð af starf-
manni Morgunbl., er veit nöfn
á fáeinum hótelum í stórborg-
um erlendis. — Eftir að hafa
agnúast yfir ýmsu, er hann tel-
ur að sé miður á veitingar- og
gististöðum utan Reykjavíkur,
kemur niðurstaðan í lok grein-
arinnar: „Veitihga- og gisti-
húsamálin hjá okkur eru í slíku
ófremdarástandi úti á landi, aS
til skammar er víðast hvar.“
Jæja, ekki þurfum við, sem
erum að berjast við að halda
uppigestaheimilum úti á land-
inu, að kafna undir þakklætinu
frá þessu stærsta blaði landsins.
En ferst þessu Reykjavíkur-
málgagni að vera kasta steini að
okkur? Hvernig er t. d. í þess-
um efnum í Reykjavík? Engin
gestaherbergi hafa verið byggð
þar, svo teljandi sé, síðan 1930,
og þó hefir fólkstalan í bænum
og ferðalög margfaldast síðan.
Enda er varla hægt fyrir þá, sem
vilja gista í Reykjavík, að fá þar
herbergi í gistihúsi og verða þeir
mjög oft að leita á náðir kunn-
ingja sinna í einkahíbýli þeirra
til þess að þurfa ekki að liggja
úti.
Og svo eru það veitingastof-
urnar. Þótt þær hafi þar mikið
að starfa 12 mánuði ársins í stað
máske einn mánuð úti á landi,
þá eru þær margar örgustu
kompur, þótt einstaka þeirra séu
góðar.
Þó að margt þyrfti að vera
fullkomnara hjá okkur, sem er-
um að bazla við að halda uppi
veitingahúsum úti á landi, þá
þola þær langflestar vel saman-
burð t. d. við fjölsóttasta veit-
ingahúsið við Austurstræti, þar
sem ýmsir Mbl. starfsmennirnir
eru tiðir gestir.
Eftir minni reynslu hamlar
-einkum þrennt veitinga- og gisti
húsarekstrinum úti á landi.
Fyrst er það fámennið. Hús-
rúm, starfsfólk og áhöld þarf
■ mikið til þess að geta tekið á
móti f jölda manns, kannske einu
1 sinni í mánuðj, en oftast er hálf-
tómt hús. Þetta er bæði dýrt og
I óþægilegt. Reynt er því að vinna
upp hina löngu „dauðu tíma“
með því að spara tilkostnað og
' selja dýrara. Hvort tveggja er
1 þó oft neyðarúrræði.
Annað er ríkið. Það hækkar
verðið með vitlausasta skattin-
um af öllum þeim hringavitlausu
sköttum, sem þjá landsfólkið,
það setur bandvitlausar reglu-
gerðir urn sölu, sem helzt neyða
veitingamenn til að nota 3. eða
4. flokks hráefni í matinn, ef
þeir gerast ekki margfaldir lög-
brjótar, sbr. t. d. aö selja allar
kjötmáltíðir á sama verði, hvort
sem 1 þeim er úrvals- eða úr-
gangskjöt! Og það eina hótel,
sem ríkið sjálft hefir byggt, er
á svo ljótum og eyðilegum stað,
að þangað verður að ríkisþvinga
gesti til þess að hótelið hafi eitt-
hvað að starfa og sézt á því nokk
uð hin ömurlegu afskipti ríkis-
valdsins af þessum hótelmálum.
Þriðja atriðið, sem nefnt skal
hér og hamlar menningarlegum
rekstri veitingahúsa úti á land-
inu, eru sjálfir viðskiptavinirnir.
Þó að fjöldi ferðamanna sé prúð
mannlegt og ágætt fólk, sem
unun er að taka á móti og greiða
fyrir, eftir því sem ástæður leyfa,
þá fljóta oft með ýmsir dónar og'
ruddamenni, flestir úr Reykja-
vík, sem reyna að koma ómenn-
ingarblæ á, hvar sem þeir koma.
Verst er þó þegar þessir menn
koma ölvaðir, út á landið, þá
kemur greinilegast fram þeirra
innri maður. Erum við veitinga-
menn úti á landi svo að segja
algerlega varnarlausir fyrir þess
um lýð. Engin lögregla, engin
fangelsi, þótt þessi ruddamenni
vaði um allt með ósæmilegu orð-
bragði, brjóti og sóði út allt og
reyni að setja ómenningarbrag
á kyrrlát og þokkaleg gestaheim
ili, sem eiga að vera hvilda- og
griðastaður þreyttra ferða-
manna.
Þessa menn nefnir ekki Mbl.,
en skellir allri skuldinni á veit-
ingamennina, sem eru að berj-
ast við að halda uppi gestaheim-
ilum fyrir siðað og kurteist fólk.
Vökunætur og aðra erfiðleika
veitingamannanna skilur ekki
þetta heiðraða blað auðvitað
ekki.
En það er ekkert nýtt, þó að
heimtufrekja og vanþakklæti
sjáist í dálkum Mbl. til þeirra,
sem úti á landinu starfa.
Hitt er annað mál, að vöntun
á góðum veitinga- og gistihúsum
er víða tilfinnanleg og þá engu
sjður í Reykjavík heldur en ann-
ars _ staöar. En þar sýnast þó
langbezt lífsskilyrði fyrir þau.
Tæplega verður hægt að hafa
veitinga- og gistihúsin í lagi,
fyrr en nær allur almenningur
er búinn að læra algengustu
umferðamenningu og ríkisvald-
ið styður fremur en ofsækir dug-
lega og efnilega menn, sem helga
veitinga- og gistihúsastarfinu
krafta sína.“
Hér lýkur bréfi veitingamanns
ins og verður ekki annað sagt,
en að hann haldi vel og vasklega
á málstað sínum og stéttar-
bræðra sinna.
Heimamaður.
Jarðarför móður minnar,
GUÐLAUGAR JÓNSDÓTTUR
er andaðist 8. ágúst, fer fram að Hjarðarholti þriðju-
daginn 16. ágúst. Athöfnin hefst að heimili mínu kl.
10,30 fyrir hádegi.
Fyri hönd vandamanna
Geir Guðmundsson, Lundum