Tíminn - 01.09.1949, Blaðsíða 5

183. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 1. september 1949
5
Flmmtud. 1. sept.
VILHJÁLMUR ÞÓR
Landbúnaðarvísi-
talan
Landbúnaðarvísitalan fyrir
næsta ár (frá 1. sept. 1949 —j
30. ágúst 1950) hefur nú ver
ið ákveðin. Samkomulag náð.
ist ekki í verðlagsnefndinni, I
sem er skipuð fulltrúum fram
leiðenda og neytenda. Gerð-
ardómur, sem er skipaður ein'
um manni frá hvorum aðila 1
og hagstofustjóra sem odda- j
manni, varð því að fella hinn t
endanlega úrskurð.
Samkv. úrskurðj þessum;
voru útgjöld vísitölubúsins
ákveðin kr. 43,018,00. en í
fyrra voru þau ákveðin kr.:
41,347,00. Hér er því um nær
1700 kr. hækkun að ræða.!
Hinsvegar kemur hún ekki,
fram sem verðhækkun á tekju
lið vísitölubúsins, nema að
nokkru leyti, þar sem yfir-
dómarinn ákvað, að kýrnyt
skyldi reiknast 60 1. hærri en
áður eða allt mjólkurmagn
vísitölubúsins 360 1. meira en
áður. Fullkomlega er ekki
hægt að segja, enn, hver hin
raiinverulega verðhækkun
verður, en sennilega verður
hún um 2.5%. Framleiðsluráð
hefur enn ekki ákveðið, hvern
ig hún skuli leggjast á ein-
stakar afurðir.
Mikið bar nú á milli til-
lagna framleiðenda og neyt-
enda, eins og áður. Fulltrúar
framleiðenda lögðu til, að út
gjöld vísitölubúsins yrðu áætl
uð kr. 48.758.00, en fulltrúar
neytenda að þau yrði ákveð-
in kr. 38.130.00. Aðallega staf-
aði þessi munur af ágrein-
ingi um þaö, hvernig kaup
skyldi reiknað. Þá íögðu full-
trúar neytenda einnig til, að
kýrnytin yrði reiknuð 100 1.
hærri en áður, en fultrúar
framleiðenda lögðu til, að hún
yrði óbreytt. En það þýðir
raunverulega sama og að
lækka afurðaverðið að hækka
kýrnytina í vísitöluútreikn-
ingnum.
Það sést á framansögðu, að
yfirnefndin hefur ákveðið af
urðaverðið stórum lægra en
fulltrúar bænda lögðu til og
hafa þeir þó vafalaust stillt
útreikningum sínum í hóf.
Hækkunin á verðlagningunni
sýnir líka, að bændur fá stór
um minni hækkun en aðrar
stéttir hafa fengið nú undan-
farið. Af þessu mega bændur
vissulega læra, að þeim er
mikil þörf á að herða samtök
sín og knýja fram bætta
skipan þessara mála.
Þrátt fyrir þetta, er rétt
fyrir bændur að minnast þess
að það skipulag, sem nú er,
hefur þó tryggt þeim ávinn-
ing frá því, sem ella hefði
orðið. Fulltrúar neytenda,
sem eru úr Alþýðuflokknum
og Reykjavíkurdeild Sjálf-
stæðisflokksins, lögðu ekki
aðeins til, að verðið stæði í
stað, heldur að það yrði „lækk
að um a. m. k. 8%“, eins og
Alþýðublaðið orðar það í
gær. Þessari lækkun myndu
umræddir aðilar vafalaust
hafa komið fram, ef Fram-
sóknarmenn hefðu ekki feng
ið komið á því skipulagi, sem
nú er.
Það má teljast næsta lík-
legt, að þessir aðilar rísi nú
(Framhald af 4. síðu). [ ið 1934 og endurkosinn 1938.
er kvaddur tíl þess að takast á ' ^ann & sæti í sóknarnefnd
hendur forstöðu íslandsdeild- j ^auPst/ða™s UU1 10 ara
ar heimssýningarinnar í New skeið’ fra 1928 fl1 1938 um
York og var að því starfi 3aíulaugt og sama arabil er
hann formaður í stjórnar-
nefnd Akureyrarspítala, en
hverfur frá þsssum störfum
er hann 1938 var kvaddur
til hinna vandamestu starfa
fyrir alla þjóðina í öðru landi
eins og fyrr var greint.
Loks ber að telja það, að
Vilhjálmur á sæti í stjórn
Sambands ísl. samvinnufé-
og
loknu sæmduf heiðursmerki
New York horgar. Árið 1939
verður hann verzlunarfulltrúi
íslands í Bandaríkjum Norð-
ur-Ameríku og árið 1940 er
hann skipaðúr aðalræðismað-
ur og fyrsti opinberi fulltrúi
íslands í Bandarikjunum.
Ilaustið 1940 er Vilhjálmur
kvaddur, ti'l þess að taka að ,
sér bankast j órastöð u í Lands lagaff þvia,nð 19f/g þang
banka íslands. í stjórnar- að tH hann tekur við forstjórn
kreppunni miklu árið 1942. Pess ar1^ 1946-
kveður forseti íslands hann,
til þess að táka sæti í svo-
nefndu utanþingsráðuneyti
IV.
mannkynsins,
Saga mannkynsins, svo
undir ráðuneytisstjórn Björns misfallasöm sem hún hefur
Þórðarsonar. Var Vilhjálmur verið og háð gífurlegum slys-
utanríkis- og atvinnumála- j um, er þó öðrum þræði gædd
ráðherra og átti sæti í því fegurstu dæmum um afrek
ráðuneyti í'slendinga sem bar Þjóða og einstakra manna
lýðveldisstofnunina fram til, í fyllingu tímans, þegar
sigurs árið 1944. Haustið 1944 | verkefnin liggja óhreyfð en
er loks sett á laggir af nýju leiðir til framkvæmda opnar
svonefnt þingræðislegt ráðu- 1 Þeim, sem hugsjónum eru
neyti og tekur Vilhjálmur þá' gæddir, koma afburðamenn
aftur við fyrri stöðu sinni í &am á sjónarsviöið, sjáendur
Landsbankanum. | sem í verki og framkvæmd-
Árið 1946 lætur Sigurðúr' um yrkJa örlög mannkynsins
Kristinsson af forstjórn Sam langt í aldir fram,afreksmenn
í^l ttivi"nnnfpip’a np1 S6IX1 orks, s'tcirfi þúsund.3,
ræðst Vilhjálmur þá af nýju'manna; hrinda fram átökum, hyggja haus _og athafnaþrá
heilla kynslóða. — Þessir
stjórnarfarslegt sjálfforræði.
— Þsssu hafa íslendingar
orkað, af því að þeir hafa
lagt fram mikla vinnu, hvar í
stétt og stöðu, sem þeir hafa
verið og af því að þeir hafa
eignast marga ótrauða for-
ystum. og sjáendur, sem hafa
farið snemma á fætur, sem
ekki hafa mælt tímann eftir
dægraskilum, heldur eftir
verkefnum og sem haía fylgt
lífsreglunni, er Stephan G.
Stephanson lýsir á einum stað
í kvæðum sínum (Bræðra-
býti): „Að hugsa ekki í árum,
en öldum, að alheimta ei dag-
laun að kvöldum, því svo
lengist mannsævin mest.“ ís-
lendingum hefir þannig lán-
ast að lengja ævi sína til
þeirra marka, að hálfrar ald
ar skeið í starfi og fram-
kvæmdum hefir orðið jafn-
gildi aldaskeiðs í sögu annara
þjóða.
Vilhjálmur Þór forstjóri er
einn þeirra ótrauðu forystu-
manna og sjáenda, sem þjóð-
inni hafa hlotnast á vettvangi
athafna og framfara. Hann
hefir afkastað óhemjulega
miklu ævistarfi. Hann hefir
aldrei unnt sér hvíldar aö
óloknu verki. Og við hvert
unnið afrek hefir umbóta-
í þjónustu samvinnumálanna
og tekur þar við æðstu stöðu,
eins og fyrr var greint.
Atorkumenn slíkir sem
Vilhjálmur Þór verða ávallt
kvaddir til margháttaðra
aukastarfá. Árið 1925 hófust
Akureyringar og Eyfirðingar
handa um að hrinda fram
heilsuhælismáli NorðurL, er
lengi hafði verið í ráðagerð.
Var Jónas Jónsson frá Hriflu,
sem þá var kominn á þing,
hvatamaður þeirrar hreyfing
ar og beitti sér fyrir málinu
á Alþingi. Norðanlands var
miklu fé safnáð í skyndingu,
þegnskaparvinna lögð fram
við að rýðja húsgrunninn í
Kristnesbrekku, en Alþingi
lagði fram fé á móti og var
hælið reist og vígt til nota
að tveim árum liðnum- —
Þótti Vilhjálmur Þór sjálf-
kjörinn í framkvæmdanefnd
Norðlendinga og í stjórn hæl.borgir og
isins fyrstu árin. skipaflota
menn eru á fótum fyrir all-
ar aldir og ganga siðastir frá
verki. Þeir telja ekki tímann
í mínútum eða klukkuslögum
né í dægraskilum heldur í
verkefnum. Æðsta nautn
þeirra er unnið verk, draum-
sýn þeirra ný, ráðgerð afrek
og sigrar yfir hverskonar
hindrunum. Verk þeirra verða
snar þáttur í afrekum kyn-
slóðanna, vexti þjóðanna.
Þeir eru einskonar listamenn,
sjáendur, sem skila menning
ararfi til komandi kyn-
slóða.
íslendingar hafa á hálfrar
aldar skeiði orkað verki, sem
sem aðrar þjóðir hafa þurft
aldir til að ljúka. Þeir hafa
á þessu skeiði, numið land
sitt af nýju, reist byggðina úr
rústum, byggt vegi, brýr og
síma, eignast útvarp, byggt
hafnir, eignast
og loftflota; í
Þá gegndi Vilhjálmur og’stuttu máli sagt, allt sem í
ýmsum trúnaðarstörfum fyr j verklegum efnum er nýtilegt,
ir Akureyrarkaupstað. Hann lífvænlegt og til frambúðar.
var kosinn bæjarfulltrúi ár- — Loks hafa þeir endurheimt
knúð hann fram til nýrra
dáða. Hann skipar því og mun
verða talinn hafa skipað rúm
í fremstu röð þeirra afreks-
manna, sem þjóðinni hafa
hlotnast á þessu athafna-
mesta og glæsilegasta skeiði
í ævi hennar.
V.
hár maður
og aðsóps-
upp og hef j i mikinn áróður út
af hinni „gífurlegu" hækkun
afurðaverðsins, enda þótt
hún hækki tekjur bænda mun
minna en nemur þeim kaup
hækkunum, sem aðrar hlið-
stæðar stéttir hafa fengið
undanfarið. Þetta verður
jafnvel þeirra „aðaltromp“
í bæjunum. En ólíklegt er, að
skilningi bæjarmanna sé svo
háttað, að slíkar „réttlætis-
tillögur" eigi hljómgrunn með
al þeirra, að kaup bænda eigi
að lækka meðan það er hækk
að hjá öllum öðrum. Og ekki
muri það bæta fyrir, að þess-
ar tillögur koma frá mönnum
sem standa éins og hundar á
roði við það að verja gróða
heildsala ög húsabraskara.
Bændur méga hins vegar
vel minnast þéss, sem hér er
að þeim rétt'af fulltrúum Al-
þýðuflokksins og Sjálfstæðis
flokksins.
Hitt er annaö mál, að bezt
hefði verið, að ekki hefði
þurft að hækka afurðaverðið
frekar en kaup verkamanna
í vor. Fyrst kaupið var hins-
vegar hækkað, varð hitt að
koma á eftir, ef eðlilegt jafn
rétti stéttanna átti að hald-
ast. Verkamönnum verður
heldur ekki frekar kennt
um þetta en bændum, því
að þeim var á s. 1. vori þröngv
að út í kauphækkanir þær,
er verðhækkanirnar hafa nú
hlotist af. Það voru íhalds-
öflin í Sjálfstæðisflokknum
og Alþýðuflokknum, sem
þröngvuðu verkamönnum út
í þetta því að þau neituðu að
skerða nokkuð hag braskar-
anna með viturlegum dýrtíð-
arráðstöfunum. Þessi sömu
öfl reyna á víxl að rægja
bændur og verkamenn sam-
an og munu óspart reyna
að gera það í sambandi við
afurðaverðið. Það má ekki
takast, heldur eiga bændur
og verkamenn að sameinast
gegn þessum öflum og láta
þau ekki geta staðið í vegi
þess, að vandamálin séu leyst
á heilbrigðan og heiöarlegan
hátt.
Vilhjálmur er
vexti, vasklegur
mikill og vekur eftirtekt, hvar
sem hann fer. Áhugi hans og
athafnahyggja mótar fas
hans og framkomu. Hann er
stundum við fyrstu kynni dá-
lítið hrjúfur og snöggur upp
á lagið. Það er eins og hann
sé jafnan á verði gegn óþörf-
um vafningum og tímatöfum.
En við reifun mála verður
hann ljúfur og gerhugull og
samstarfsmönnum því geð-
þekkari, sem þeir hafa við
hann fleiru að skipta í vanda
sömum málum. Og er hann
leggur af sér athafnahaminn
og vinnugrímuna, er hlýjum
manni að mæta. Það vita þeir
gerst, sem njóta vináttu hans,
gestrisni og alúð á glæsilegu
heimili hans.
Vilhjálmur Þór er mikill
hamingjumaður. Hann er
sendur inn í þennan heim til
lífs og starfs á því skeiði í æ>vi
þjóðarinar, þegar mest er
þörf slíkra manna, sem hann
er. Hann kemst barn að aldri
inn á leiðir samvinnuhug-
sjónarinnar undir handleiðslu
Hallgríms Kristinssonar, eins
hins mesta hugsjónamanns
og foringja. Á leiðum sam-
vinnunnar hlýtur hann vöxt
sinn og starfsþroska frá sendi
sveinsstarfi upp í æðsta sæti.
Jafnvel fráhvarf hans um
stund til annara mikilsháttar
starfa í þágu alþjóðar hefir
eflt hann og þroskað til þeirr-
ar þjónustu, sem hann ungur
vígðist. í dag stendur hann á
fimmtugu. Glæsilegasti ára-
tugurinn i lífi hvers athafna
manns er framundan. Vil-
hjálmur hefir að vísu lítt hlíft
sér og máske um of gengið
á orku sína. Þó mun honum í
dag vera innanbrjósts líkt og
Gretti, er hann sagði: „Ekki
skal skuturinn eftir liggja, ef
Þeir dæraa sig
sjálfir
Það er frægt úr einstökum
borgarastyrjöldum, að vissir
flokkar hafa reynt að vinna
sér vinsældir með því, að
friða landið fyrir óaldarlýð
og bófaflokkum, sem þeir
hafa sjálfir haft í þjónustu
sinni. Þannig fóru Japanir
að í borgarastyrjöldinni í
Kína.. Leigðu sér ræningja-
flokka til að hrella friðsamt
fólk og sýna máttleysi kín-
versku stjórnarinnar en komu
svo sjálfir sem frelsandi hönd
og friðuðu landið að þessu
illþýði.
Slíkar sögur munu rifjast
upp fyrir mörgum við að
lesa blöð Sjálfstæðis- og Al-
þýðuflokksins þessa dagana.
Eitthvað helzta efni þessara
blaða er nú ádeilur á verzl-
unarástandið í landinu. Það
er auðvitað ekki tilefnislaust
því að mikil þörf er á því að
„friða Iandið“ fyrir þeim
„óaldarlýð“, sem þar fær að
leika lausum hala og gera
alþýðu manna þungar búsifj
ar. En hitt er jafnvíst, að
einmitt þessir sömu stjórn-
málaflokkar, sem að ádeilun
um standa nú, hafa skapað
þetta slæma ástand, sem þeir
eru að deila á.
Þannig er því komið stjórn-
málum á íslandi, að tveir
flokkar, sem ráðið hafa ein-
hverjum áhrifaríkustu mál-
um þjóðarinnar, verzlunar-
málunum — í heilt kjörtíma
bil, — virðast ætla að vinna
sér kjörfylgi með því að deila
sem fastast á sín eigin verk.
Það er ekki nema gott að
flokkur, sem illa hefir tekizt
ríkisstjórn, sjái það og við-
urkenni, þó að seint sé. En
því er ekki til að dreifa að
nein merki iðrunar og end-
urbóta finnist á þessum
flokkum. Þeir ætla bara að
hlaupa frá ábyrgðinni og
taka undir við almennings-
áltið meðan kosningarnar
eru framundan í þeirri vesölu
von, að fólkið gleymi þá á-
byrgð þeirra og sekt og veiti
þeim umboð til að framlengja
þetta sama verzlunarkerfi
næsta kjörtímabil.
Framboð þessara flokka og
(Framhald á 6. síðu)
vel er róið frammí.“ Eigi ís-
lenzka þjóðin áframhaldandi
vexti og velgengni að fagna
næsta áratuginn, mun mega
vænta mikilli afreka frá hans
hendi.
En mestri hamingju á þó
Vilhjálmur Þór að fagna í
einkalífi sínu. Hann kvæntist
30. júlí 1926 Rannveigu Elíza-
betu Jónsdóttur Finnboga-
sonar, er kaupmaður var á
Reyðarfirði og konu hans,
Bjargar ísaksdóttur íshús-
stjóra frá Seyðisfirði. Þau
hafa eignast þrjú mannvæn-
leg börn. Rannveig er mikill
kvenkostur. Yfir henni hvílir
þokki þeirrar eiginkonu, sem
er vaxin þeim vanda, að
standa fast við hlið mikils
afreksmanns. En í lífi at-
hafnamanna slíkra, sem Vil-
hjálmur Þór er, verður
þyngsti vandinn ávallt fal-
inn konunni.
Fyrir hönd samvinnu-
manna, sjálfs mín vegna og
allra vina Vilhjálms Þór flyt
ég honum og fjölskyldu hans
alúðarfyllstu hamingjuóskir.
Reykjavík, 30. ágúst 1949.
Jónas Þorbergsson.