Tíminn - 28.10.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 28. október 1949
231. blað.
Tryggingar ríkisskipanna
Eftirfarandi grein hefir
Mbl. þrjóskazt við að birta
og óskast hún því birt í
Tímanum:
L_ WIWJi
Hr. ritstjóri Morgunblaðs-
ins!
Vegna greinar i blaði yðar
hinn 11. þ. m. varðandi vá-
tryggingu ríkisskipanna, þar
sem vikið er að Skipaútgerð
ríkisins á all óvinsamlegan
hátt, viljum vér hér með biðja
yður að birta eftirfarandi:
Tilefni nefndrar greinar er
það, að á síðast liðnu ári tók
Samábyrgð íslands á fiski-
skipum við vátryggingu rikis-
skipanna samkvæmt lögum
um það efni, og heldur grein-
ar höfundur því fram, að við
þetta hafi vátryggingarið
gjöldin fyrir nefnd skip lækk
að um 200 þúsund krónur á
ári, og hafi þó vátrygging hins
nýja skips, Heklu verið frí að
auki hjá Samábyrgðinni, en
samkvæmt því hefðu ársið-
gjöldin raunverulega lækkað
um 310 þús. kr. á hinum skip-
unum. Hér er all mjög hallað
réttu máli, því heildariðgjöld
fyrir 7 skip (Esju, Súðina,
Ægi, Óðinn Þyril, Herðubreið
og Skjaldbreið, vátryggð fyrir
kr. 9.474 þús.) lækkuðu um að
eins tæplega 124 þús. kr. þeg-
ar Samábyrgðin endurnýjaði
vátryggingarnar við hagstæð-
ari skilyrði en áður voru fyrir
hendi. Næstum öll lækkun eða
100 þús. kr. kom fram á tveim
skipum, Esju og Súðinni, og
eru fyrir þessu öllu sérstakar
ástæður, sem oss þykir hlýða
að gera nánari grein fyrir.
Eðli vátrygginga er það að
jafna tjónum niður þannig,
að þeir, sem tryggingarnar
kaupa, verði ekki skyndilega
fyrir miklum eða óbærilegum
tjónum, en enginn vátrygg-
ingakaupandi má búast við
því að geta beinlínis grætt á
þvi til langframa að kaupa
vátryggingu, enda gætu engin
vátryggingarfélög þrlfizt og
starfað við slík skilyrði. Þeg-
ar til lengdar lætur, og að öllu
eðlilegu, fara því vátrygginga
iðgjöld eftir útkomunni, sem
verður á tryggingunum hjá
þeim, er taka þær að sér.
í þesu sambandi viljum
vér benda á það, að mjög
slæm útkoma varð hjá vá-
tryggjendum flestra ríkisskip-
anna á undanförnum árum.
Átti styrjöldin sinn þátt i
þessu vegna mikilla þrengsla
f höfnum, þar sem mörg skip
lágu oft hlið við hlið og börðu
og pressuðu hvort annað á
alla kanta. Kom þetta einkum
hart niður á strandferðaskip-
unum, Esju og Súðinni, sem
sigldu og áttu annríkt allan
styrjaldartímann. Viljum vér
1 þessu sambandi skýra frá
því, hvaða vátryggingarið-
gjöld vér greiddum fyrir þessi
tvö skip siðustu 5 árin (1943—
1948), áður en Samábyrgðin
tók að sér vátryggingu þeirra,
og jafnframt viljum vér gera
grein fyrir þeim tjónbótum,
er vér á sömu árum fengum
útborgaðar frá hlutaðeigandi
vátryggjendum skipanna eða
eigum von á að fá hér «ftir
samkvæmt reikningum og skil
ríkjum, sem fyrir liggja.
Fara upplýsingar um þetta
hér á eftir:
Greinargerð frá Skipaiítgerð ríkisins
E S J A
Óuppgerðir tjónareikn-
ingar, sem fyrirliggja.....
Tap vátryggjenda ........
Við þennan halla bætist svo
það, að margar óviðgerðar
dældir eru á skrokk skipsins
frá því seint á árinu 1946 og
þar til snemma á árinu 1948
SÚÐIN
Tjónareikningar, sem nú
liggja hjá vátryggj. til upp-
gjörs, en flokkunarviðgerð
fór fram á skipinu seínt á
árinu 1948, og var hún að
verulegu leyti fólgin í við-
gerð á sjótjónum .......
Tap vátryggjenda virð-
ist því muni reynast....
Greidd vátr.iðgj. Tjónab.mótt.
í 5 ár (1943-’48) á sama tíma
kr. 605.241.18 kr. 898.234.16
302.714.97 9.721.99
kr. 907.956.15 kr. 907.956.15
er vátryggjendum hefir ver- ið tílkynnt um. En ekki er vit- að, hvað viðgerðir á þeim skemmdum muni kosta.
Greidd vátr.iðgj í 5 ár (1943-’48) . Tjónab.mótt. á sama tíma
kr. 243.371.62 kr. 371.496.87
624.571.63
752.696.88
kr. 996.068.50 kr. 996.068.50
Auk ofanritaðra tjóna er
nú fyrir dómstólunum hér
skaðabótakrafa að upphæð kr.
85.900.67 frá erlendum skips-
eiganda vegna áreksturstjóns,
sem Súðin er sökuð um á
nefndum tíma.
í sambandi við loftárásiria,
sem Súðin varð fyrir hinn 16.
júní 1943, greiddu vátryggj-
endur bætur eins og skipið
hefði farizt algerlega, en þær
bætur eru ekki meðtaldar hér
að ofan, enda þar um sér-
staka vátryggingu að ræða.
Samkvæmt framangreindu
virðast hinir erlendu vá-
tryggjendur tapa rúmlega 1
millj. kr. á vátryggingu hinna
nefndu tveggja skipa á 5 ár-
um (1943—1948) eða að meöal
tali 200 þús. kr. á ári, án þess
að skipin hafi farizt eða orðið
fyrir stórstrandtjóni eða stór-
eldsvoða. Tjónin eru að mestu
leyti fyrir tiðar dældir í hlið-
ar við bryggjur og bólvirki
og í sambandi við önnur skip.
Ennfremur vegna skémmda á
öðrum skipum eða hafnar-
mannvirkjum, sumpart staf-
andi af því, að hafnarmann-
virki hafa verið I mjög slæmu j
ástandi.
Það, sem nú hefir verið j
sagt, sýnir, að hæð vátrygg-
ingariðgjaldsins gefur ekki
allt til kynna um það, hvort
vátrygging sé hagstæð eða
ekki .Hitt skiptir mestu máli,
hvað fyrir iðgjaldið fæst, en
hvað sem líður vátrygginga-
skilmálunum, þá er oft all
mikill mismunur á því, hvern-
ig vátryggjendur halda á
tjónauppgjörum. Hefir hér að
framan verið frá því skýrt,
hvað komið hefir á móti ið-
gjöldum greiddum fyrir Esju
og Súðina á undanförnum 5
árum, en reynslan á eftir að
sýna, hvernig þetta verður
hjá Samábyrgðinni í fram-
tíðinni. Súðin er að vísu ekki
lengur í eigu Skipaútgerðar-
innar, en á móti 31.116 kr.
vátriggingariðgjaldi hins
fyrsta árs hjá Samábyrgð-
inni, liggja nú þegar fyrir til
uppgjörs skaðabótareikningar
að upphæð kr. 84.634.01. Lét
forstjóri Samábyrgðarinnar
í þessu sambandi orð falla um
það, að þar sem Súðin fór
eina ferð til útlanda á vá-
tryggingartímabilinu yrði
sennilega, vegna hinnar
slæmu útkomu, reiknað eitt-
hvert aukaiðgjald. Slíkt auka-
iðgjald var þó ekki reiknað
af fyrrverandi vátryggjendum
þó að eins stæði á.
í umræddri blaðagrein er
gefið til kynna, að vér höf-
um verið því mjög andvígir,
að Samábyrgðin tæki að sér
vátryggingu ríkisskipanna og
er hér átt við það, að vér
lögðum eindregið á móti því
að samkeppni um vátrygg-
ingarnar yrðu útilokuð með
lögum, en óskir vorar um
þetta voru teknar til greina
við setningu viðkomandi laga,
enda rökstuddar með dæmum,
sem vér hirðum ekki að taka
upp hér.
Samábyrgðin tók nú viö vá-
tryggingum ríkisskipanna á
heppilegum tíma, hvað það
snertir að geta sýnt lækkun
á iðgjöldum. Nýju skipin voru
að koma og verið var að gera
eldri skipin tjónafrí eftir á-
níðslu styrjaldartímans. Skil-
yrði til viðgerða hafa farið
batnandi, þrengsli í höfnum
minnkað, hafnarskilyrði, sjó-
merki og siglingatæki batn-
að og valdið stefnu í lækk-
unar vátryggingariðgjalda
fyrir skip á heimsmarkað-
inum. Samábyrgðin mun og
hafa lagt á það höfuðáherzlu,
er hún tók að sér umræddar
vátryggingar ríkisskipanna aö
sýna í byrjun lækkun á ið-
gjöldunum, hvað sem síðar
yrði, og á stofnunin þakkir
skildar fyrir þá bjartsýni, sem
fram kemur í því að ákveða
iðgjöldin fyrir Esju og Súðina
lahgt fyrir neðan það, sem
venjuleg tjón hafa að meðal-
tali reynzt á undanförnum ár
um. Vonandi ber þetta sig hjá
stofnuninni, vegna þess að
betri tímar fara í hönd, en
reynist þetta á annan veg
mun þó Samábyrgðinni þykja
litlu tilhætt að lækka iðgjöld-
in í bili, því að í skjóli laga-
j legra forréttinda sé vanda-
: laust að hækka þau síðar,
eins og með þarf, til þess að
tryggingarnar beri sig. En þá
kemur að þvi sama og áður,
að hugsanlegt sr, að annar
aðili komist á þá skoðun af
ókunnugleika eða bjartsýni,
að hægt sé að reka trygg-
(Framhald á 7. síðu)
Það hefir oft vcrið talað um það,
hvað húsmæðurnar ættu erfitt nú
á tímum. Eg ætla mér ekki að
gera lítið úr því á neinn hátt. En
það er rétt að hugleiða, í hverju
þeir erfiðleikar einkum liggja.
Húsakostur er betri en áður var
yfirleitt og margháttuð þægindi
tíðkast nú, sem áður voru óþekkt.
En það, sem vegur upp á móti
þessu öllu er það, að húsmæðurn-
ar eiga mjög illt með að fá hjálp.
Vandræðin liggja í því, að það er
því sem næst ómögulegt að fá
stúlkur til hjálpar.á heimili, hvað
sem við liggur.
um. Eg þekki mörg dæmi um það,
að konur hafi verið saman á heim
ili og allt farið vel. Því held ég,
að þessi almenni smekkur sé bæði
heimskulegur og rangur, auk þess
sem hann er ljótur og hefir al-
varlegar afleiðingar.
Eg get ekki séð, að það sé neitt
verra að vinna við matreiðslu,
hreinlætisstörf og barnfóstur á
heimili heldur en að afgreiða í búð
eða veitingakrá, afgreiða símtöl o.
s. frv. Og þó er nú smekkurinn
sá, að hið fyrra þykir neyðarúr-
ræði, en hið síðara eftirsóknar-
vert.
Segja má, að þetta stafi nú af
þvi fyrst og fremst, að léttara sé
en áður að fá atvinnu. Það er þó
ekki nema að litlu leyti rétt. Kjarni
málsins er sá, að stúlkur eru frá-
bitnar heimilisstörfum. Og þó ligg
ur það ekki í því, að matreiðsla og
húshald sé svo fjarri skapi og
smekk kvenna. Það vantar ekki
stúikur til matreiðslustarfa eða
frammistöðu á veitingastöðum. Og
nóg framboð er venjulega af kven-
fólki, ef auglýst er eftir ráðskonu
á fámennt heimili í Reykjavík.
Stefnan er sú, að það megi ekki
vera nema einn kvenmaður á
heimili hverju. Það er nefnilega
ekki hægt að hafa tvær mann-
eskjur á sama heimilinu án þess
að það sé niðurlæging eða óvirð-
ing fyrir aðra. Þetta er hugsunar-
hátturinn, sem gerir það að verk-
um, hvernig komið er.
Eg veit ekki, hvort ég á nokk-
uð að rökræða þetta. Mér finnst
það ljótt að hugsa sem svo, að
þurfi að einangra sérhverja vaxna
kvenpersónu frá kynsystrum sín-
Hvað er álgengara en að stúlk-
ur auglýsi eftir atvinnu, „ekki
vist“? Þær auglýsingar segja sitt.
Og hversvegna ætli þess sé oft get-
ið, ef auglýst er eftir stúlku á
j heimili, að það sé barnlaust? Vit-
anlega af því einu saman, að börn
: eru eitt af því, sem stúlkur vilja
* ekki nærri koma. Sök sér væri það
1 þó, að vinna á heimili, ef þau væru
engin.
Eg veit um unga, hrausta stúlku,
sem nýlega byrjaði störf á barna-
heimili undir erfiðum kringum-
stæðum. Eg veit líka um aðra, sem
heldur vildi vera atvinnulaus viku
eftir viku, en vinna fyrir hæsta
kaup á heimili mánaðartíma eða
svo, meðan húsmóðirin lægi á
sæng. Mér finnst ærinn munur á
þessu tvennu og ég held, að það
skipti þjóðina talsverðu, hvorrar
dæmi fleiri stúlkur fylgja. En
þetta er eitt af því, sem engir
flokkar ráða við. Og ef til vill þyk-
ir lítið varið í að tala um það
þess vegna.
Starkaður gamli.
►
»
j
*
»
►
»
>
Í
Ég undirritaður færi hjartans þakkir öllum þeim,
sem minntust mín á sextugsafmæli mínu 23. október
s. 1., með heimsóknum, rausnarlegum gjöfum, sím-
skeytum og bréfum. — Einnig þakka ég samstarfs-
mönnum mínum og nemendum fyrir einkar ánægju-
legt samstarf og í. S. í. fyrir veittan heiður.
Sérstaklega þakka ég þó sveitungum minum fyrir
höfðinglega gjöf til skólabyggingarinnar nýju.
Laugarvatni, 24. okt. 1949.
Bjarni Bjarnason.
ATVINNA
Nokkar stúlkur óskast á saumastofu vora.
Upplýsingar í síma 2838.
Gefjun — Iðunn
REYKJAVÍK.
I
Eyfirðingafélagið
Aðalfundur verður haldinn laugardaginn 29. þ. m.
kl. 9 e. h. að Félagsheimili verzlunarmanna, Vonarstr. 4
Fundarefni:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Kvikmyndasýning o. fl. skemmtiatriði.
Hin nýja bók félagsins, um Eyjafjörð, verður til sýnis
á fundinum.
STJÓRNIN.