Tíminn - 02.12.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 2. desember 1949
258. blað
Veitingahús - Veitingaskattur
Hvar sem ferðast er um
lönd og álfur eru veitinga-
og gistihús aðalheimili ferða-
mannanna. Eftir rekstri
þeirra, aðbúnaði, sem þau
veita ferðamönnum og kynn-
ingu við starfsfólk þeirra fá
feröamenn flestu öðru frem-
ur þokka til viðkomandi lands
og þjóðar. Og þegar eigin
þegnar þjóðanna fara út frá
heimili sínu um sitt eigið
land, þá eru það líka veit-
inga- og gistihúsin, sem eru
þeirra annað heimili — griða
staður og athvarf.
Eftir því sem löndin eru fá
mennari og strjálbýlli og
færri erlendir ferðamenn,
er heimsækja þau, eftir því er
erfiðara að halda uppi gisti-
og veitingahúsum í góðu lagi
yíðsvegar um landið. Á þetta
þó óvíða fremur við en hér
á íslandi.
Það sýnist því eðlilegt að
þjóðfélagið íslenzka styddi
heldur að því að hér gæti
þrifist sæmilega góð gesta-
heimili, þar sem þess er þörf.
En það er nú öðru nær held-
ur en það sé almennt, eða a.
m. k. er það ekki, ef dæma á
eftir langri eigin reynslu þess
er þetta skrifar.
Þó að veitingamannsstarfið
sé mjög oft bæði vanþakk-
látt og erfitt hefir það þó
sína sólskinsbletti og þess
vegna eru ýmsir við það um
langt skeið, sem vel gætu afl-
að sér lifibrauðs á eins hæg-
an hátt með öðrum störfum.
En í stað þess að þjóðfélag-
ið komi á móti dugandi veit-
ingamönnum til þess að
halda uppi nauðsynlegum
gestaheimilum íþyngir það
þeim með ýmiskonar vand-
ræða reglugerðum, vandræða
gjaldskrám og þungum skatti
þ. e. veitingaskattinum.
Eitt fegursta og blómleg-
asta héraðið á þessu landi er
Borgarfjörðurinn og einna
mest af ferðamönnum, sem
vitjar þangað á sumrum.
Þar hafa risið upp á síðustu
áratugum allmörg veitinga-
hús — einkanlega að siimr-
inu. Langar mig til að rifja
upp afdrif þeirra sem dæmi
eða spegilmynd af því, hvort
muni vera ágóðavegur" að
reka gisti- eða veitingahús
hér úti á landinu. Og gisti-
húsaleysið t. d. í Reykjavík
sýnir nokkuð svipað.
Á Akranesi og Borgarnesi
hafa „hótelin“ hangið á hor-
riminni og sífellt skipt um
eigendur, því fáum eða eng-
um hefir fundist viðunandi
að reka þau. Ferstikluskálinn
hefir hvað eftir annað verið
auglýstur til sölu, en ekki
selst. í Hvítárvallaskálanum
hefir reksturinn verið að
ganga saman síðustu árin og
var skálinn opinn aðeins stutt
an tima um mitt s. 1. sumar.
Svignaskarð að mestu hætt
veitingarekstri, Hótel Hreða-
vatn hætt og einnig Hreða-
vatnsbærinn. Hreðavatnsskáli
hjarir ennþá. Fornihvammur
daufur rekstur og léleg út-
lcoma þrátt, fyrir íburð af pen
ingum og hlunnindum frá
ríkisvaldinu á þann eina stað.
Reykholt hætt. Norðtunga
hætt og Arnbjargarlækur
hættur. Og þarna held ég upp
talin þau opinberu gesta-
heimili sem risið hafa'upp í
Borgarfirði. Jú, Brákareyjar-
skálinn hættur líka.
Geta menh nú ekki ráðið
Eftir Vi^fús Giiðiitun(issoii
'af þessu, hve örðugt muni
,vera að reka gestaheimili úti
á landi hér, svo að í lagi sé?
| Halda menn að á þessum
, fallegu stöðum í þessu fall-
jega héraði hefði svona víða
|Verið hætt við veitingarekst-
j urinn, ef lífvænlegt hefði
i verið við hann?
j En það er líkast og löggjaf
! arnir okkar séu steinblindir
f fyrir öðru en nýjum sköttum,
,1’eglugerðum og gjaldskrám,
j sem er þó svo vitlaust, að allir
eru neyddir til að brjóta það
meira eða minna. Væri nóg
af góðum veitinga- og gisti-
húsum í landinu væri þeirra
,vegna sennilega mjög auð-
velt að afla þjóðinni miklu
meiri tekna í erlendum gjald
eyri heldur en veitingaskatt-
jinum nemur eins og nú er.
j Af plágum þeim, sem lög-
gjafarvaldið leggur á gisti- og
( veitingahúsin í landinu skal
, í þetta sinn aðeins minnst
lítilsháttar á veitingaskatt-
inn.
Veitingaskatturinn, 10%
flestra veitingavara. á að
leggjast við seldar vörur í veit
ingahúsunum. Þó að sagt sé
að 'skatturinn eigi að hækka
verð vörunnar um þessi 10%,
þá verkar hann í reyndinni
eins og söluskattur af seldum
veitingum. Fram að síðustu
árum hefir enginn söluskatt-
ur verið hjá kaupmönnum í
sölubúðum. Mætti bregða
upp dæmi til skýringar, er
sýnir mismunandi rétt kaup-
mannsins og veitingamanns-
ins.
Segjum að maður hefði kom
ið inn í sölubúð til kaup-
manns og keypt sér kápu fyr-
ir 500 kr. og kaupmaðurinn
fengið 20% af verðinu fyrir
snúð sinn (álagninguna)
Fram undir allra síðustu
tíma hefir þessi sala verið
skattfrjáls. Hafi 50 menn
komið í veitingahús og fengið
máltíð, sem kostar 10 kr., þá
er þar sala líka fyrir 500 kr.
En flestir ættu að geta séð
mismuninn á erfiðinu við að
afgreiða 50 máltíðir eða rétta
eina kápu fr*m yfir búðar-
borðið og taka við peningun
um. En af máltíðunum hefir
veitingamaðurinn átt að
greiða nú í fjölda ár 50 krón-
ur veitingaskatt í ríkissjóð en
kaupmaðurinn engan af káp
unni. En nú allra síðustu ár
hefir komið almennur sölu-
skattur og verður þá kaupmað
jurinn að borga 15 krónur í
hann af kápunni en veitinga
maðurinn 50 kr.-j-15 kr. í
söluskatt eða 65 kr. af máltíð
junum samtals. Hann verður
að borga söluskatt af veit-
ingaskattinum!
Getur nú nokkur maður
hugsað sér vitlausara og rang
látara afkvæmi löggjafanna,
heldur en þetta?
Það sýnist neyðarástand að
vera að leggja háan skatt á
nauðþurftir manna eins og t.
d. einfaldan góðan mat, sem
menn þurfa að fá sér á veit-
ingastöðum og sem víðast er
að miklu leyti innlend fram-
leiðsla. Ef þarf að ná skatti
af öli o. þ. h. er miklu nær
að ná peningunum með fram
leiðsluskatti. Þaö sýnist t. d.
vera heldur ranglát skatt-
heimta, að krefjast mikils
skatts af ölflösku fyrir það
að úr henni er drukkið inai i
þokkalegri veitingastofu, þar
sem fer vel um menn, en ekki.
sé ölið drukkið standandi og
glaslaust í einhverri sölubúð-
arkompu.
Nei — Veitingaskatturinn
er sá ranglátasti og vitlaus-
asti skattur, sem til er hér á
landi — og er þá langt til
jafnað. Þar er sama hvort lit-
ið er á veitingamennina, sem
venjulegast berjast í bökkum
að geta rekið sín gestaheimili.
j eða hvert litið er á ferða-
1 mennina, sem á að reita af
■í ríkissjóðinn i hvert sinn, er
jþeir þurfa að seðja hungur
sitt.
I Það eiga að vera nóg tæki-
færi til að ná af veitinga-
mönnunum með öðru móti en
veitingaskatti, ef einhverjir
þeirra hefðu eitthvað uppúr
véitingarekstrinum. Sama
gegnir um svanga og þreytta
ferðamenn. Af þeim ætti að
vera auðvellt að ná aurum
þótt ekki séu þeir „plokkaðir‘1
sérstaklega með hverjum mat
arbita og kaffisopa, sem þeir
fá sér i gestaheimilunum.
Þaö verða vafalaust ein-
hverjir, sem vanir eru að
skella skollaeyrum við öllum
röksemdum, er segja sem svo,
að veitingamaðurinn sé að
skrifa um þetta af eigingirni
sinni.
En það mun nú reka bráð-
lega að því að sá er þessar
línur skrifar hefir harla lit-
inn persónulegan hag af því
hvort er skattur af veitingum
eða ekki. En honum er máske
Ijósara heldur en ýmsum öðr
um, hve örðugt er að halda
uppi sæmilegum gestaheimil-
um hér á landi og hve þau
eru þó nauðsynleg. Og þar
getur velviljaður lesandi fund
ið ástæðuna fyrir því að ég
minnist ennþá á þessi mál í
Tímanum.
Veitinga- og gistihúsamálið
er áreiðanlega eitt af fjár-
hags- og umbótamálum fram
tíðarinnar, sem ríkisvaldið
ætti að greiða fyrir en ekki
leggja steina í götu þess.
V. G.
/ sœnsku blaði, sem liggur á borð
inu hjá mér er grein um það,
hvað gera megi fyrir þreyttar hús-
mæður. Þetta er ein grein í flokki,
því að vitanlega má fkrifa heilan
greinaflokk um svo mikið efni. En
nú ætla ég í dag, að endursegja
nokkuð af efni þessarar einu grein-
ar.
I
Hversvegna verðum við þreytt?
Af vinnunni, segja einhverjir. Varla
er það rétt. Við verðum þreytt af
ógeði og leiðindum á starfinu.
Náttúran hefir gert okkur svo úr
garði, að vöðvar okkar og taugar
þola mikla áreynzlu áður en þol
okkar er þrotið. Það er andlega
hliðin, sem hefir úrslitaþýðingu.
Aliir hafa reynt örvandi áhrif áhug
ans og fundið þreytu og óþægindi
þoka fyrir þeim og hverfa og
gleymast. Hugsið ykkur muninn á
drengnum, sem leikur sér klukku-
stundum saman á skautum en er
þreyttur ef hann á að skreppa í
mjólkurbúð.
Þetta er kjarni málsins. Hús-
móðurstörfin eru þreytandi vegna
þess, að svo margt í þeim verður
lengstum gert áhugalaust. Til-
breytingarleysi, endurtekningar,
skeytingarleysi umhverfisins, ófull-
nægðar kröfur og sífelldar trufl-
anir barnanna. Allt verður þetta
til að deyfa áhugann og gera störf
in þreytandi. Bætist svo við þetta
ýmisleg leiðindi í heimilislífi er
hætt við. að bæði andleg og líkam-
leg heilsa láti undan.
Hvað er þd hér til ráða. Það er
vitanlega fyrst og fremst það, sem
verða má til þess, að aldrei komi
til þessara vandræða. Hættan
liggur í hinum mörgu smámunum
hversdagslífsins, — einmitt 1 sam-
bandi við matreiðslu, uppþVoitt,
hreinlæti og svo framvcgis-. Fyrst
er að skiija hvað mestu varðar.
Svo er að kunna að meta það, að
fá hollan og góðan mat, að tekið er
til, fötin hirt og löguð og þess
háttar. Þessum nauðsynlegu störf-
um húsmóðurinnar er sýnd verð-
ug viðurkenning og lotning með
því að ganga hreinlega og þrifa-
lega um, neyta matarins með
glöðu yfirbragði og svo framvegis.
Það eru þeir, sem spora nýþvegin
gólf, ata út það sem verið er að
enda við að þrífa og nöldra og
suða um matinn, sem spilla lífi hús-
mæðranna. Með skeytingarleysi
sínu um þau nauðsynjaverk, sem
húsmæðurunar eru bundnar við
lengstan hiuta dagsins og van-
þakklæti fyrir annað, eins og mat-
reiðsluna, er þolgæði þessara
kvenna ofboðið, heilsa þeirra eyði-
lögð og þær löngum lagðar í gröf-
ina fyrir tímann.
Heimilisandinn er þvi það sem
mestu skiptir um það hvað bjóða
má húsmæðrunum. Sé heimilsand
inn góður, þola þær mikiu meira
erfiði. Það er þetta, sem hinn
sænski doktor, sem er reyndur
læknir, leggur höfuðáherzluna á.
Og það er lika svo auðskilinn hlut-
ur, að ég veit að við skiljum það
öll, þegar okkur hefir verið bent
á það.
Það er dagfar f jö’.skyldunnar,
sem er höfuðatriöið i sambandi
við heilsuverndina. Ef fólkið gerir
sér far ttm að eiga sem oftast
ánægjulega stund saman og deila
með gleði hvert annars kjörum og
létta hvert annars bvrðar er réð
fyrir því, sem mestu skiptir. Eng-
in þægindi og heimilistæki geta
komið í stað þess, sem mestu
skiptir, en það eru hinar innri
varnir og viðnámsþróttur, sem fé-
lagsandi heimilisins á að vernda.
Starkaður gamli.
Hjartanlegt þakklæti færum við ölium, er sýndu
samúð og hjálp við andlát og jarðarför foreldra okkar
AGNESAR JÓNSDÓTTUR og KRISTJÁNS JÓNSSONAR
Skerðingsstöðum, Reykholtssveit.
Sérstaklega þökltum við kvenfélaginu Lilja í Reyk-
holtssveit fyrir ómetanlega samúð.
Börn, tengdabörn og barnabörn

!| Öllum þeim, sem sýndu mér vinsemd á sextugsafmæli ||
| *
« mínu 28. þ. m. þakka ég innilega.
Reykjavík, 30. nóv. 1949.
Bergsteinn Kristjánsson
Sextugur:
Sigurjón Erlendsson
frá Álftárósi.
Hann „afi“ er sextugur orðinn,
útvarpið sagði mér það.
Ég hendi fer hugsandi um borðin
og hirði þar penna og blað.
Velmetinn vestur á Mýrum
og vaxandi opinber störf
þeir fólu þér framsæknum, skýrum,
þín forsjá var örugg og djörf.
Þá hitti þig bölvaldur bleiki
og bjó þér með útlögum stað,
þar gleymist að lífið á leiki,
en legan er skrifuð á blað.
Samt ertu ungur i anda,
þó ævin sé bundin á streng.
Þar Sigurjón sjáum við standa,
þar sjáum við göfugan dreng.
E. J. E.
I

C Z
| Barðstrendingaféiagið j
I félagsfundur í Skátaheimilinu við Snorrabraut laugar- I
| daginn 3. des og hefst kl. 8. Framsóknarvist og dans i
= til kl. 2.
Stjórnin
'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiimiiMiiiimimmiimiiiiiiim!
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS