Tíminn - 15.02.1951, Blaðsíða 3

38. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 15. febrúar 1951.
3
/ siendingajpættir
Dánarminning: Guðrún Guðmundsdóttir
Hinn 12. des. 1950, var ti!
moldar borin að Borg á Mýr-
um, Guðrún Guðmundsdótt-
ir frá Borgarnesi. Hún lézi
í Landakotsspítala 6. s.m.
Það má, ef til vill segja, að
ekki sé um efnisríka sögu að
ræða, um konu, sem mestan
hluta ævi sinnar var vinnu-
kona, en aldrei eiginkons
eða húsmóðir. Þó tel ég það
vel viðeigandi, að minnast
hennar með örfáum orðum
— Veit líka að langorð æfi-
minning var henni ekki að
skapi. — Einn af þeim mönn-
um, sem ég man fyrst eftir,
frá því að ég var kornungur
drengur, var Guðmundur 1
Hamarshúsum, og hið
fyrsta, sem ég vissi um hann,
var það, að hann var bláfá-
tækur, og að hann átti konu
og þrjú börn.
Þetta var á árunum 1887—
1890.
En vorið 1882 höfðu þau
hjónin flutzt úr vinnu-
mennsku eða húsmennsku,
frá Ásbjarnarstöðum í Staf-
holtstungum, að Beigalda í
Borgarhreppi, eftir að þau
höfðu mist gersamlega allar
þær skepnur, sem þau áttu.
Voru þau þá með eitt barn —
elzta barnið sitt, Guðmund,
sem enn er á líf-i. Þetta haust,
19. okt., fæddist þeim annað
barn, Guðrún, sú, sem þessar
línur eru helgaðar.
Á þessum árum var ekki
auðvelt fyrir fátækt fólk að
fá skýli yfir höfuðið, og enn
síður að fá þægilegt ábýli og
eignast bústofn. Þau hjónin
höfðu því neyðst til þess, eft-
ir fárra ára dvöl í hús-
mennsku, að fá að byggja
bæjarkofa við beitarhús frá
stórbýlinu Hamri í Borgar-
hrepp. Að Hamri bjuggu þá
tveir vel metnir og velefnaðir
bændur, Gunnar Vigfússon
og Sigurður Finnsson. Varð
Gunnar fyrri til að veita þeim
byggingarleyfið, en enga
skepnu máttu þau hafa og
ekki fá smáblett í mel eða
móum til matjurtaræktar. —
Allra lífsnauðsynja, varð
Guðmundur að afla með
vinnu sinni og bera þær svo
heim á bakinu. Hann stund-
aði sjóróðra á vertíðum, og
svo hverja þá vinnu, sem til
féll aðra tíma. Um sláttinn
voru þau hjónin bæði í kaupa
vinnu og,höfðu þá börnin með
sér, þau eldri, en yngsta barn
íð, Guðveig, — hún dó í fyrra-
vetur — ólst upp að Gljúfur-
á, hjá hinum trausta mynd-
arbónda Þorsteini Magnús-
syni.
Við þessi skilyrði ólst Guð-
rún upp; ef til vill ekki við
hungursneyð, en allt að því.
Allt varð að spara og nýta,
nýta og spara með fyllstu
hagsýni og árvekni. Engum
skógarmi var fleygt, engin
flík lögð niður, meðan nokk-
ur ögn var nýtileg í þeim.
Þegar Guðrún var á fjórt-
ánda ári og búið að ferma
hana, fór hún alfarin að heim
an, að Einarsnesi til Gunn-
laugs Einarssonar bónda þar
og konu hans, Friðriku Frið-
geirsdóttur. Rómaði hún það
mjög, hversu Friðrika hefði
reynzt sér góð húsmóðir. Eft-
ir það var hún vinnukona í
ýmsum bæjum Þsveitiijni. —
Þegar hún þroskaðist, fékk
hún það orð, að hún væri
bezta vinnukonan. Allar hús-
mæður vildu ná í „Gunnu
Guðmunds“, svo var hún
nefnd í daglegu tali, olli því
fyrst og fremst skapgerð henn
ar, vandvirkni og trúmennska
Því varð það mjög oft hlut-
skipti hennar að vera þar sem
mannraunin var mest. T. d.
var hún hjá Páli heitnum
Jónssyni og Þóru Baldvins-
dóttur konu hans i Einars-
nesi, er þau háðu bæði erfitt
helstríð, eins og mörgum er
kunnugt — og þaðan fór hún
ekki, fyrri en hiin var búin
að fylgja syni þeirra, sem þá
var barn að aldri, og eina
barnið, sem þau áttu á lífi —
norður í Þingeyjarsýslu til
nánustu ættingja hans.
Nokkur síðustu árin var
hún í sjálfsmennsku, þ.e.
hætti að vera vinnukona og
fluttist í Borgarnes. Dvaldist
hún hér síðustu árin og vann
meðan orkan leyfði. Það virð
ast ekki miklar líkur til þess,
að hún hafi getað safnað fé
um æfina, — vinnulaunin
einu tekjurnar og vinnukonu-
kaupið ekki hátt. Þó kom það
fram við lát hennar, að hún
hafði sparað saman laglega
upphæð. Þar komu fram áhrif
in frá uppeldi hennar og hin
meðfædda nýtni hennar og
hagsýni.
Hún gaf Sjúkrahúss-sjóði
Borgarness aleigu sína. Með
Gunnu Guðmunds er fallin í
valinn, enn ein grein af stofni
kynslóðar okkar, sem nú er-
um sem óðast að hverfa. Hún
var að mörgu leyti frábær
kona, sem ekki er unnt að
lýsa vel í fáum orðum. Trú-
mennska hennar í smáu og
stóru, tryggð hennar og hjálp
fýsi, við sjúka og bágstadda,
voru aðdáunarverðir eðlis-
þættir. Hún staðfesti sjálf
sannleiksgildi þessara orða,
með dánargjöf sinni: Það eru
hinir sjúku, sem eiga að njóta
ávaxtanna af lífsstarfi henn-
ar, þess sem hún átti, er hún
dó.
Sigurjón Kristjansson,
frá Krumshólum.
Málmhúðuð föt
Ameríslca fataverksmiðjan
Deering Milliken Company,
sem er einhver stærsti fatn-
aðarframleiðandi í Bandaríkj
unum, er að taka upp nýja
aðferð til þess að gerá vetrar
fatnað jafnléttan og samt
eins skjólgóðan og léttan sum
arfatnað.
Þessi nýja aðferð byggist á
því að setja örþunna málm-
húð á ranghverfu flíkanna.
Málmurinn er aluminiumduft
eða önnur málmefni í harpix
upplausn. Þessi málmvökvi
myndar einhverskonar hreyst
ur innan á fötunum og ein-
angrar hita eins og ull, en
kastar kuldanum miklu bet-
ur frá sér heldur en hún, og
ver líka betur fyrir hita á
sumrin. Talið er að 85% af
hitanum, sem frá líkamanum
geislar, fari forgörðum út í
kuldann með vanalegum fatn
aði. Þótt þessi nýju föt haldi
Leiðréttar villur í grein Shell
og BP um olíumálin
Eftir Sig'Hrð Jónasson, forstjóra
Þó ég telji yfirleitt ekki
þörf á að svara miklu í
„Nokkrum athugasemdum
um olíuverzlunina,“ sem h.f.
Shell á íslandi og Olíuverzl-
un íslands h.f. (B.P.) rituðu
i Morgunblaðið 13. þ. m., vil
ég hér með leiðrétta nokkur
atriði:
1) Shell og B.P. gefa í skyn,
að togaraeigendur hafi ver-
ið þvingaðir til samninga við
Olíufélagið vegna aðstöðu Ol-
íufélagsins í Hvalfirði. Þetta
er algerlega rangt. Samning-
unum við togaraeigendur var
lokið áður en Olíufélagið
keypti endanlega stöðina í
Hvalfirði og áttu togaraeig-
endur meira að segja kost á
þvi hjá ríkisstj órninni að
kaupa hana að hluta og reka
sjálfir, ef eigi gæti orðið sam
komulag við Oliufélagið. —
Samningarnir voru þvi alger
lega frjálsir og byggðir á þeim
grundvelli ,að togaraeigendur
skyldu yfirleitt fá að njóta
þeirra ágætu kjara, sem Ol-
íufélagið hafði fengið þá ný-
lega með samningum sinum
við Standard Oil, en aðeins
greiða Olíufélaginu lítilfjör
lega þóknun fyrir ómakið og
væga leigu fyrir geymsiuna í
Hvalfirði. Að einhverjir tog
araeigendur vilji svo aftur
skipta við hin félögin, eftir
að Olíufélagið var með samn
ingum sinum við togaraeig-
endur búið að færa verðin
niður á hinn lága grundvöll,
er ekki neitt undrunarefni,
þar sem Shell og B.P. hlutu
þá að verða að selja þeim tog
urum, sem við þá vildu skipta
olíuna á hinum lága verð-
grundvelli, sem Olíufélagið
hafði skapað.
2) Þá segja Shell og B.P.,
að Reykjavíkurbær hafi ekki
keypt brennsluoliu (Fuel Oil)
af öðrum en Olíufélaginu. Eitt
hvað hefir minnið smávegis
bilað hjá greinarhöfundum,
a.m.k. hjá Shell, vegna þess
að það félag seldi Rafmagns-
veitu Reykjavíkur um 1000
tonn af brennsluolíu (Fuel
Oil) seint á árinu 1947, fáum
mánuðum áður en Olíufélágið
seldi Rafveitunni brennslu-
olíu í fyrsta sinn í febrúar
1948. Verð Shell til Rafveit-
unnar var kr. 265.00 tonnið
í stöð Shell í Skerjafirði. Verð
Olíufélagsins til Rafveitunn-
ar kr. 228.00 tonnið, eða 37 kr.
lægra en Shell hafði selt fyr-
ir, og hafði þó hámarksverð
á brennsluolíu stórhækkað er
lendis frá því að Shell seldi
Rafveitunni sína olíu.
Þar sem Oliufélagið seldi
Rafveitunni rúmlega 21.000
tonn, mun sú upphæð, sem
ég nefndi í fyrri grein minni
um hagnað Rafveitunnar á
kaupum hjá Olíufélaginu
varla vera fjarri lagí. Þó að
Reykjavíkurbær hafi keypt
10.000 tonn af B.P. og Shell
á síðustu 12 mánuðum, þá er
það lítið fyrir Shell og B.P. að
hrósa sér af að geta, fyrir
pólitísk áhrif á stjórn Reykja
víkurbæjar, féngið að selja
Reykj avíkurbæ olíuna án þess
að opinbert útboð (Licitati-
on) sé látið fara fram, e ns
og venja er hjá opinberum
fyrirtækjum, sem heiöarlega
er stjórnað. Þetta hefir
Reykjavíkurbær ekki gert í
sambandi við þessar síðustu
tvær sölur eftir að tækifæri
var komið til þess að láta 3
félög bjóða. Hefir það löng-
um loðað við íhaldsstjórnina
í Reykjavík, að hún hefir not
að sér aðstöðu sína til þess að
fita vildarvini sína með því
að kaupa af þeim vörur þær,
sem bærinn hefir þurft að
nota, með óhagstæðari kjör-
um en hægt hefir verið að fá
með heiðarlegum útboðum. —
Þessu til sönnunar get ég m.
a. nefnt eitt dæmi úr sögu
Olíufélagsins. Árið 1947 gerði
Olíufélagið samning við Póst
og símamálastjórnina um að
selja henni benzín með 10
aura afslætti á líter og tók
póststjórnin því fegins hendi
og þóttist vel hafa samið. —
Þetta sama tilboö var gefið
Innkaupastofnun Reykjavík-
ur fyrir strætisvagnana og
aðrar þarfir Reykjavíkurbæj-
ar fyrir benzín, en sú fræga
Innkaupastofnun kaus held-
ur að sæta áfram, eins og áð-
ur, aðeins 5 aura afslætti hjá
Shell. Þá vildi Reykjavíkur-
bær heldur ekki notfæra sér
hin lágu verð Olíufélagsins á
smurningsolíum og hefir
aldrei viljað.
3) Shell og B. P. játa raun-
verulega í grein sinni:
a) að Olíufélagið hafi
lækkað innkaupsverð-
in.
b) að Olíufélagið hafi í
byrjun lækkað flutn-
ingsgjaldið frá Venezu
ela til íslands um 50
cent tonnið og sú
lækkun hafi haldizt
síðan í stórum drátt-
um.
Enda þótt einn farmur eða
svo, sem kom á síðastliðnu
ári, þegar flutningsgjöldin
hækkuðu svo að segja dag-
lega, hafi verið nokkrum cent
um hærri en hjá B.P. og Shell,
getur slíkt ekki talizt Olíufé-
laginu að neinu leyti til lasts
eða verzlun þess, enda er
hægt að benda á það, að mörg
um sinnum á síðustu 4 árum
hefir Olíufélagið fengið mikið
lægra flutningsgjald en B.P.
og Shell og er því sjálfsagt
að meðaltali um allmiklu
meira en 50 centa lækkun
að ræða að meðaltali, ef allt
væri talið með.
4) Shell og B.P. viðurkenna
að Olíufélagið hafi ekki viljað
taka þátt í því að þvinga verð
lagsstjóra til þess að setja þau
verð, sem olíufélögunum þókn
aðist, en segja að „aldrei hafi
komið til árekstra við verð-
lagsyfirvöldin áður en Olíu-
félagið kom til“- Nú var á-
lagningin í prócentum mikið
hærri áður _ en Olíufélagið
kom til. Kannske Shell og B.P.
vilji gefa skýringu á þvi, nvers
vegna ekki kom þá til árekstra
við verðlagsyfirvöldin úr því
að ekki var um neina þving-
un af hálfu þessarn félaga að
ræða?
5) Shell vill ekki viðurkenna
að fyrsta boð, sem það gaf
Síldarverksmiðjum rikisins
1947 í brennsluolíu, áður en
Shell gat óttast að Oliufélagið
kæmi með tilboð, hafi verið
kr. 300.— pr. tonn cif. Siglu-
firði. Samt var það svo, en
annað mál er það, að eftir að
Olíufélagið hafði boðið Síld-
arverksmiðjunum olíuna á kr.
159.— tonnið cif. Siglufjörður,
lækkaði Shell sig niður í kr.
210.— tonnið til þiess að fá
1000 tonna farm til Raufar-
hafnar. Þannig hefir nú sann
azt í viðbót, að Síldarverk-
smiðjurnar hafa grætt 90 000
krónum meira en áður var
talið, á tilboði Olíufélagsins,
því varla hafði Shell farið að
selja ódýrari olíuna til Rauf-
arhafnar en Siglufjarðar.
Samanburður á Esso og
Vacuum smurningsolíum
betur hita á manni, þá hindra
þau ekki húðöndun, því að
loft kemst vel í gegnum þau.
Sagt er, að nylon-efni verði
meira að segja loftheldari en
áður með þessu efni.
(Fréttabréf um heilbrigð-
ismál).
Út af yfirlýsingu þeirri, er
Olíuverzlun íslands h.f. birti
í Morgunblaðinu þann 13. þ.
m., viðvikjandi smurningsol-
íum, skal tekið fram eftir-
farandi:
í yfirlýsingu sinni segir
Olíuverzlun íslands h.f., að
ESSOLUBE-smurningsolíur
(Motor Oils), er Oliufélagið
h.f. hefir selt hér á landi und
anfarin ár, séu í öðrum og lak
ari gæðaflokki en smurnings
olíurnar MOBIL OILS frá So-
cony-Vacuum Oil Co., sem
Olíuverzlun íslands h.f. hefir
selt. Hér er farið með rangt
mál, því það er staðreynd, að
ESSOLUBE MOTOR OIL er
ekki einungis í sambærilegum
gæðaflokki við Motor Oil, held
ur betri olía eins og eftirfar
andi tæknileg sundurgrein-
ing (Specificaton) sýnir:
Essolube Motor Oil Mobil Oil A (Vacuum)
þykkt SAE 30 þykkt SAE 30
Eðlisþyngd 0,8911 0,8950
Storknunarmark .... ./.18°C './.15°C
Blossamark .. 230°C 218°C
Seigja (Viscosity):
Saybolt Universal Sec. á 100°F .... .... 528 510
Saybolt Universal Sec. á 130°F .... .... 240 225/235
Saybolt Universal Sec. á 210°F .... .... 66 64
Seigjugráða (Viscosity Index .... 100 95
Ofanritaöur samanburður
sýnir glögglega yfirburði
ESSOLUBE-smurningsolíunn-
ar. Seigja og seigjugráða Esso
lub-smurningsolíunnar er
hærri en Mobil Oil.
Seigjugráðan er hér stór þýð-
ingarmikið atriði. enda tákn
ar hún mótstöðu olíunnar
gegn því að þynnast við hita
og þykkna við kulda. Þeim
mun hærri sem seigjugráðan
er, þeim mun minna breytist
olían við hita og kulda.
Það er staöreynd að Esso-
lube Motor Oil er seld um
heim allan í samkeppni við
Mobil Oil, sem fullkomlega
sambærileg og jafnvel betri
(Framhald á 7. síðu.)