Tíminn - 12.06.1951, Side 5

128. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 12. júní 1951.
5.
ERLENT YFIRLIT:
Þrtðjud. 12. jjúní
Aðvörun, sera ekki
má gleyraast
íslendingar munu almennt
fagna þeim stórframkvæmd-
um, sem verið er aö hrinda í
verk undir forustu núverandi
ríkisstjórnar þ. e. Sogsvirkjun
ununni, Laxárvirkjununni og I
áburðarverksmiðjunni. Við
þessar framkvæmdir eru
tengdar miklar vonir um
bætta afkomu þjóðarinnar.
Undantekning frá þessu munu
þó hinir heittrúuðust Moskvu
kommúnistar vera, því að þeir
telja allt það, sem til um-
bóta horfir, skerða vaxtar-
möguleika sína og vera þvi
þránd í götu sinni.
íslendingar munu og al-
mennt kunna vel að meta þá
aðstoð, sem Bandaríkin veita
til að koma þessum fram-
kvæmdum áleiðis. Án aðstoð-
ar þeirra myndu þær ekki
komast fram að sinni. En
hinu er þó vissulega ekki að
neita, að ánægjulegast hefði
verið að geta komið þessum
framkvæmdum í höfn af eig
in ramleik.
Þjóðin hafði líka tækifæri
til þess, en það tækifæri var
látið ónotað. Þess er jafnan
hollt að minnast.
Nokkrum misserum áður en
styrjöldinni lauk, báru Fram
sóknarmenn fram á Alþingi
tillögu þess efnis, að gerð
skyldi áætlun um helztu stór
framkvæmdir, er hafist yrði
handa um að styrjöldinni lok
inni. Tilgangur þessarar áætl
unar var að tryggja það, að
gróða þeim, sem þjóðinni
safnaðist á stríðsárunum, yrði
skynsamlega variö. Áætlunin
skyldi ná til framkvæmda á
sviði landbúnaðar, sjávarút-
vegs og iðnaðar og skyldi
ekki síst lögð áherzla á vatns
virkj anirnar.
Alþingi féllst á þá tillögu
Framsóknarmanna, að sér-
stök nefnd skyldi semja slíka
áætlun. Sú nefnd fékk hins-
vegar aldrei að ljúka störfum.
Rétt eftir að hún hóf störf
sín kom „nýsköpunarstjórn-
in“ svonefnda til sögunnar.
Eitt fyrsta verk hennar var
að leggja þessa nefnd niður.
Ekkert virtist meira eitur í
beinum þeirrar stjórnar en
skipulegar og fjölþættar
framkvæmdir. Eini atvinnu-
vegurinn, sem hún virtist sjá,
var sjávarútvegurinn. Ekki að
eins landbúnaðurinn varð
hornreka, heldur líka marg-
háttaðar framkvæmdir aðrar,
eins og t. d. rafvirkjanir.
Stjórnin lagðj ekki aðeins á-
burðarverksmiðjumálið til
hliðar, heldur einnig allar
meiriháttaðar rafvirkjanir.
Öllum stríðsgróðanum var
eytt, án þess að nokkur meiri
háttar vatnsvirkjunarstöð
væri byggð.
Undir forustu nýsköpunar-
stjórnarinnar fór allur hinn
mikli stríðsgróði í súginni,
nema sá takmarkaði- hluti
hans, er rann til sjávarút-
vegsins. Það var að vísu góðra
gjalda vert, að sjávarútvegur
inn efldist nokkuð. En það
var samt skammsýni að trúa
á hann sem eina undirstöðu-
atvinnuveg þjóðarinnar, þótt
hann sé góður með öðrum.
Það var óheyrilegt ráðleysi að
láta þann meginhluta stríðs
Harmsaga rússneskrar konu
Elinor Lipper lilaut önnur kynni af „dýrð-
arríkfmi“ cn hana liafði drovint uni
Hollenzk kona af Gyðingaætt
um hefir nýlega gefið út bók,
sem athygli vekur um allan
hinn menntaða heim. Kona
þessi heitir Elinor Lipper, en
bók hennar: Ellefu ár í fanga-
búðum Rússa. Þetta er ægileg
harmsaga konu, sem fór til Rúss
lands árið 1937, sannfærð um
að þar væri fyrirheitna landið,
hið verðandi ríki verkamanna
og bænda.
Þessi- hollenzka stúlka fékk
starf í Rússlandi og var sæmi-
lega ánægð framan af, en svo
urðu örlög hennar þau, sem
hent hafa miklu fleiri austur
þar en vestrænt fólk hefir hug-
mynd um. Leynilögreglan kom
og sótti hana eina nóttina —
fyrir hvaða sakir vissi hún
aldrei. Hefir kannske talað ó-
gætilega einhvers staðar, lát-
ið á sér skilja, að hún hefði
orðið fyrir einhverjum von-
brigðum með paradísina. Um
þetta fékk hún aldrei neina vitn
eskju, en hún var höfð í haldi
í Moskvu mánuðum saman, án
þess að nokkur rannsókn færi
fram í máli hennar og svo var
hún send með þúsundum ann-
arra kvenfanga til Síberíu, til
Kolyma, langt fyrir norðan
heimskautsbaug, til þess að
þjást þar meira en orð fá lýst
í 11 ár, unz henni var sleppt í
fangaskiptum Bandaríkja-
manna og Rússa upp úr stríðs-
lokum.
Elinor Lipper kynntist mörgu
ógæfusömu rússnesku fólki i
fangavist sinni, og í einum kafla
bókarinnar segir hún frá reynslu
húsmóður í Moskvu. Fer sá
kafli hér á eftir, nokkuð sam-
andreginn:
Ein hinna mörgu mæðra í
klefanum með mér (í Butyrk-
fangelsinu í Moskvu) var Smirn
ova, kona rússinesks embættis-
manns. Eftir að eiginmaður
hennar var handtekinn, hafði
hún verið rekin úr íbúð sinni
í Moskvu, ásamt þremur börn-
um sínum. Hún fékk húsaskjól
i lélegum kofum i úthverfi borg
arinnar. Eftir mikla leit — því
að enginn þorði að taka konu
dæmds manns í þjónustu sina —
fékk hún samt starf í pósthúsi.
f hléum frá starfi varð hún
að hlaupa heim til þess að fæða
tveggja mánaða gamalt barn
sitt. Næsta barn var sex ára
telpa, og hún sat hjá barninu,
meðan móðirin vann úti. Elzta
barnið var 14 ára drengur, sem
var i skóla.
Litla stúlkan spurði oft eft-
ir föður sínum, og móðirin bjó
til alls konar kynjasögur til
þess að útskýra hv#rf hans. En
drengurinn spurði einskis. Hann
hafði verið viðstaddur, begar
faðir hans var handtekinn, og
hann gat ekki gleymt undrunar
svipnum á föðurnum, þegar
hann uppgötvaði að þeim var
alvara að handtaka hann og
flytja brott með valdi. Dreng-
urinn hafði staðið við glugg-
ann og séð bílinn þeysa á burt
með föður hans innanborðs. Á
þeirri stundu var æsku hans
lokið. Heimur, sem hingað til
hafði virzt vingjarnlegur og
hlýr, hrundi til grunna. Enginn
af vinum hans eða skólafélög-
um virti hann viðlits eftir þetta,
því að hann var sonur „fjand-
manns þjóðarinnar". Kennari
sá, sem hann hafði dáð mest,
og hafði kennt honum í f jögur
ár, varð nú fráhrindandi og
hranalegur. Enginn vildi sitja
við hlið hans í bekknum. Sér-
hverjar frímínútur urðu kvala-
stund fyrir hann, því að börn
þekkja enga miskunnsemi, er
svona stendur á.
Fjórtán ára gamall var þessi
drengur fyrirlitinn útlagi. Eina
manneskjan, sem enn elskaði
hann, var móðir hans. Og svo
kom leynilögreglan eina nótt-
ina til þess að taka hana hönd-
um líka. Skjálfandi á beinun-
um og náfölur stillti drengur-
inn sér upp fyrir framan hana.
En lítill drengur stöðvar ekki
leynilögreglu stórveldis. Ekki
bætti það úr skák, er litla stúlk
an vaknaði og hékk grátandi
í pilsfaldi móður sinnar. Og ekki
heldur, er móðirin í örvæntingu
sinni greip hvítvoðunginn úr
vöggunni. Lögreglumennirnir
settu barnið í vögguna og drógu
konuna út í bíl.
Járnhlið var opnað og því lok
að aftur. Hún var fangi í Bu-
tyrkafangelsi. Þeir leituðu á
henni. Þegar það var búið,
sneri hún sér að varðmannin-
um: „Félagi, ég verð að kom-
ast heim til litla barnsins míns.
Það deyr úr hungri, ef ég kem
ekki. Ég grátbið þig!“
En á andliti varðmannsins
var enga svipbreytingu að sjá.
Hann svaraði engu orði.
Smirnova beið Og beið, og að-
eins ein hugsun komst að: Börn
in hennar heima. Brjóstin bólgn
uðu upp af mjólk, en heima grét
hvítvoðungur af hungri.
„Viltu skýra okkur frá and-
byltingarstarfsemi mannsins
þíns?“ var spurt.
„Maðurinn minn var ekki and
byltingarsinni."
„Hvað er nú þetta?“ spurðu
lögreglumennirnir. „Þú hefir
verið gift honum í 15 ár og veizt
ekki um neðanjarðarstarfsemi
hans, er hann hefir þó sjálfur
játað. Jæja, kannske kemstu á
aðra skoðun í fangaklefanum."
„En ég verð að komast heim
til barnanna minna.“
„Skrifaðu undir þessa yfir-
lýsingu um að þú hafir vitað
MOLOTOV.
!
i um andbyltingarstarfsemi
mannsins þíns, og þá skaltu fá
að sjá börnin þín.“
„En ég get ekki skrifað und-
ir. Maðurinn minn er saklaus."
Þeir báru hana burt.
Og svo leið tíminn. Yfirheyrsl
ur héldu áfram. Henni fannst
þeir ætlast til þess að hún und-
irritaði dauðadóminn yfir mann
inum sínum og lýsi verknaði á
hendur honum, sem hún vissi
að hann var saklaus af. Hún
grét og grátbændi dómarann.
En hún vissi ekki, að leynilög-
regludómari getur ekki sýnt
miskunnsemi, þótt hann vildi.
Þessi kona fékk lokst8 ára dóm
í þrælabúöum. Hún fékk aldrei
að vita, hver urðu örlöj* barna
hennar.
Elinor Lipper er ekki ein um
það að segja frá dvöl í rúss-1
neskum fangabúðum. Önnur
kona, Margarete Neuman, sem
er þýzk að ættum, hefir nýlega j
gefið út bók, sem fjallar um
þetta sama efni, en hún hefir
það umfram Lipper að hafa1
einnig dvalið í fangabúðum hjá 1
<Framhald á 6. síðu.)
gróðans, sem ekki fór til sjáv
arútvegsins, fara út í veður
og vind.
Það er svo kapituli út af
fyrir sig, að eftir að komm-
únistar höfðu hjálpað til þess
með þátttöku sinni í „nýsköp
unarstjórninni“, að stríðsgróð
anum var eytt án þess að ráð
ist var í stórframkvæmdir
eins og rafvirkjanir og bygg
ingu áburðarverksmiðju, vildu
þeir einnig afþakka Marshall
fé til þessara framkvæmda.
Þannig hafa kommúnistar á
fleiri en einn hátt sýnt fjand
skap sinn við þessar stór-
ftamkvæmdir, er þeir ótt-
ast -að stuðli að því að bæta
lífskjör þjóðarinnar. Komm-
únistar vita, að kyrrstaða og
léleg afkoma eru beztu banda
menn þeirra.
Það er hinsvegar ekki verk
kommúnista einna, heldur
þeirra flokka allra, er stóðu að
,nýsköpunarstjórninni‘, að um
ræddar framkvæmdir verða
nú mörgum sinnum dýrari en
ef þær hefðu verið reistar
á fyrstu árunum eftir styrjöld
ina, eins og hæglega mátti
gera fyrir atbeina stríðsgróðs
ans.
Þjóðin þarf að læra það, að
hún þarf að byggja afkomu
sina á fjölbreyttum atvinnu-
rekstri og framleiöslu. Hún á
ekki aðeins að efla sjávarút
veginn, heldur engu síður land
búnaðinn og orkuframleiðsl-
una. Það fyrirhyggjuleysi,
sem nýsköpunarstjórnin gerði
sig seka um á þessu sviði, þarf
að verða þjóðinni til varanlegr
ar aðvörunar.
Raddir nábúanna
Forustugrein Dags 6. þ. m.
fjallar um 65 ára afmæli
Kaupfélags Eyfirðinga. Þar
segir m. a.:
„Ef menn eiga ríkt ímyndun
arafl, geta þeir í huga sér
brugðið upp mynd af bæ og
héraði i dag, ef búið væri að
taka burt öll hin sýnilegu og
ytri merki samvinnustarfsins
í Eyjafirði, nema á brott verk
smiðjurnar og verzlunarhúsin
og alla þá aðstöðu, sem sam-
vinnustarfið hefir skapað hér.
Ef mönnum tekst að framkalla
slíka mynd í huga sér, sjá þeir
e. t. v. betur en áður, hvað
hefir áunnizt, hvert er orðið
samvinnustarfiö í 65 ár. Hér í
þessu héraði er ekki hægt að
benda á neitt afl, sem frem-
ur hefir lyft -fólkinu til efna-
legs- og menningarlegs sjálf
stæðis en máttur samvmn-
unnar. Arðurinn af starfi og
striti fólksins hefir að veru-
legu leyti staðnæmst hér
heima í héraðinu vegna starfs
Kaupfélags Eyfirðinga. Hann
hefir hér skapað atvinnutæki
til lands og sjávar. Hann birt-
ist í óteljandi myndum þrótt-
mikils athafnalífs.
Eyfirðingar mega í dag
minnast með þakklæti þeirra
manna, sem á liðnum áratug-
um hafa af alhug starfað að
því að gera þetta hérað og
þennan bæ að mesta samvinnu
byggðarlagi þessa lands. En
þeir eiga ekki þar fyrir að
halda að sér höndum. Sam-
vinnustarfið er ævarandi. Ekk
ert lát má verða á því starfi
að byggja upp þetta hérað og
þetta land, til hags og heilla
fyrir heildina. Reynslan hefir
þegar kennt, hvernig það
starf verður bezt unnið. Ár-
angurinn næst ekki með póli-
tískum bægslagangi, með hjálp
neinna „isma“ eða kreddu-
kenninga, heldur með broður-
legri samvinnu fólksins við
sjó og í sveit.“
Hin friðsamlega uppbygg-
ing samvinnunnar, segir Dag-
ur að lokum, er öruggasta leið
in til framtíðarríkisins.
Hví loka Rúss-
ar að sér?
Undanfarið hefir mátt lesa
í Þjóðviljanum stærðarfyrir-
sagnir um fund á þessum eða
öðrum stað, þar sem sendi-
nefnd MÍR myndi segja frá
Rússlandsferö sinni. Svo stór-
ar hafa þessar fyrirsagnir ver
ið, að vel hefði mátt halda,
að hér væri um fólk að ræða,
sem væri nýkomið frá tungl-
inu eða öðrum enn fjarlægari
hnöttum og hefði því hinar
nýstárlegustu fréttir að segja.
Sú er þó ekki raunin, heldur
er þetta fólk aðeins nýkomið
frá Moskvu, sem segja má
að ekki sé nema drjúga bæj-
arleið í burtu, þegar miðað
er við samgöngur nútímans.
Hvers vegna lætur þá Þjóð
viljinn svo, að þetta fólk geti
sagt álíka nýstárlegar frétt-
ir, eins og það sé nýkomið frá
tunglinu?
Til þess liggur fyrst og
fremst sú skýring, að Rúss-
land hefir um nokkurra ára-
tuga skeið og þó einkum síð-
ari árin mátt heita lokað land
fyrir útlendinga. Engir
nema þeir, sem eru sérstak-
lega útvaldir, hafa fengið að
sleppa inn fyrir Iandamærin.
Þannig hafa Rússar byrgt sig
á bak við eins konar járn-
tjald, sem ekki er lyft fyrir
aðra en þá útvöldu.
Til þeirra landa í Evrópu,
sem ekki lúta stjórn Moskvu-
kommúnista, getur hver sá
komið, sem þangað vill koma
og kynna sér land og þjóð af
eigin raun. Þar geta ferða-
mennirnir kynnt sér afkomu
almennings, framkvæmd
dómsvalds og allt fyrirkomu-
lag stjórnarhátta. Heittrúuð-
ustu kommúnistar geta ferð-
ast um Bretlandseyjar og
Norðurlönd, eins og þá lystir,
og aflað sér þar allra þeirra*
gagna, sem fáanleg eru til
ádcilna á stjórnir jafnað-
armanna, en þá telja komm-
únistar nú liættulegustu
fjandmenn sína, eins og sjá
má á því, að sjálfur Stalín
hefir stimplað Attlee „fjand-
mann friðarins nr. 1“. Jafn-
aðarmönnum er hins vegar
fullkomlega bannað að fara
í slíkar heimsóknir til Sovét-
ríkjanna. Þangað fá ekki einu
sinni að koma sauðmeinlaus-
ir ferðamenn, er ekki myndu
gera minnstu tilraun til að
gera valdhöfum . Rússlands
mein. Aðeins þeim útvöldu er
sleppt bak við rússneska járn
tjaldið.
Þótt Rússland sé þannig
lokað land og menn fýsi að
fá fréttir þaöan, munu ekki
aðrir en auötrúuðustu komm
únistar leggja á sig að hlusta
á það, sem menn eins og
Kristinn Andrésson eða Guð-
geir Jónsson hafa að segja
þaðan. Það var fyrir-
fram vitað, hvernig frá-
sögn þeirra yrði. Það er
líka vitað, að för þeirra
er farin undir þeim kringum
stæðum, að þeir fá ekkf að
sjá annað en það, sem gerir
þá að enn ákafari „agent-
um“,
Meðan Rússar loka sig inni
og Ieyfa ekki ferðafólki að
koma .til landsins, verður
þeirri skoðun ekki útrýmt, að
þeir hafi meira en lítið að
fela. Það er vissulega meira
en lítið tortryggilegt, aö ekki
fá aðrir en útvaldsr að koma
þangað. Það sýnir heldur ekki
mikinn friðarvilja Rússa, því
að fátt er líklegra til að upp-
ræta tortryggni og misskiln-
(Framhald á 6. slðu.),