Tíminn - 05.09.1951, Blaðsíða 4

4.
TTMINN, miðvikudaginn 5. sepíember 1951.
199. blað.
in merkasta prentsmiðja landsins
átti 50 ára afmæii um mánaðamótin
Á næsta ári eru liB'ti 100
ár frá því að prentsmiðja var
stofnsett hér í bæ, og er blaða
útgáfa á Akureyri jafngömul,
því að Norðri hóf göngu sína
í marzmán. 1852. í ngestu 50
ár var ein prentsmiðja starf-
and; hér, en síðsumars 1901
urðu þáttaskil í sögu prent-
listarinnar í þessum bæ og
raunar landsins í heild. Þá
kom Oddur prentmeistgri
Björnsson út hingao frá Kaup
mannahöfn með prentsmiðju
sína o’g bókaforlag. Hóf prent
smiðjan starf hér undir for-
ustu hans hinn 1. sept. 1901
og stendur því á fimmtugu
pm þessar mundir. Oddur
Björnsson hafði starfað að
prentlist í Kaupmannahöfn
um 14 ára skei'ð pg haföi geng
ið þar á prentlistarskóla.
Hann var því um flesta hluti
betur að sér í iðn sinni en
stéttarbræður hans hér heima
á þeirri tíð. Auk þess var
hann listfengur og stórhuga.
Var því ,ekki að undra, þótt
prentsmiðja hans fengi
snemma orð á sig fyrir ágæt
vinnubrögð, enda varð Oddur
bfátt einn hinn merkasti
brautryðjandi um allar fram-
farir í prentlist hér á iandi
ög skipar merkan sess 1 sögu
islenzkrar prentlistar. Oddur
Björnsson var, er hann kom
hingað út til Akureyrar, orð-
inn þjóðkunnur maður fyrir
bókaútgáfu þá, er hann stofn
aði til á Hafnarárum sínum.
Má þar til nefna hið merka
„Bókasafn alþýðu“, er hann
gaf út með miklum myndar-
brag og var með nýtízku-
legra' sniði en íslenzk bóka-
gerð yfirleitt á þeim árum.
Það er því engan veginn of
sagt, að stofnun Prentverks
Odds Björnssonar hér á Ak-
ureýri hafi boðað þáttaskil í
Sögu prentlistarinnar hér í
bæ og raunar landsins alls.
Oddur varð um marga hluti
brautryðjandi í iðn sinni. Á
50 ára skeiöi hefir fyrirtæki
hans jafnan haldið merki
hans hátt á loft. Prentsmiðj-
an hefir alla tíð verið ein fuíl
komnasta á landi hér. Afkom
endur Odds Björnssonar, sem
stýrt hafa málefnum prent-
sm'ðjunnar eftir hans dag,
hafa haldið í heiðri þeim hug
sjcnum stofnanda prentsmiðj
unnar, að vera í fyrirrúmi um
tæknilegar framfarir og nýj-
ungar og ástunda vahdvirkni
og smekkvísi í vinnubrögðum
og fullan trúnað við viðskipta
menn. Hið fimmtuga fyrir-
tséki helf'r marfefaldað af-
kastamöguleika á við hina
fyrstu prentsmiðju; þar
starfa nú að staöaldri tugir
manna viö ágætar aðstæður.
Öll hin ytri aðstaða er gjör-
breytt orðin, en allt starfið
hvílir á þeim grunni, er Odd-
ur Björnsson lagði í önd-
verðu.
Prentsmiðjan í fjörunni.
Oddur Björnsson settist að
með prentsmiðjuna í „Fjör-
unni“ á Akureyri, í húsinu
Aðalstræti 17, og starfaði
prentsmiðjan óslitið í þeim
húsakynnum í fulla þrjá ára-
tugi, eða til ársins 1932, að
hún fluttist í það bæjarhverf
iö, sem þá var orðið miðdepill
alls athafnalífsins hér um
slóðir. Aðaláhöld prentsmiðj-
unnar voru upphaflega þessi:
Hraðpressa, til bóka- og blaða
prentunar, lítil pressa til
fv.
Oddur Björnsson
smærri verka, stór pappírs-
skurðarhnífur og götunarvél.
Auk þess að sjálfsögðu ýmis
smærri áhöld og svo margs
konar leturgerðir og lausalet
, ur. í hraðpressunni var hægt
! að prenta 1000 eintök á klst.
og var henni snúið með hand
I afli, en litla pressan var fót-
j st gin. I,eturtegundir prent-
jsmiðjunnar voru fallegri og
nýtízkulegri en áður þekktist
liér, enda bar frágangur bóka
og blaða í hinni nýju prent-
smiðju þess vott, að þar voru
í senn góð' tæki og smekkvísir
inenn að verki. — Var prent-
smiðjan lika á þessum árum
talin fullkomnasta prent-
smiðja landsins, og allt fram
um 1920, er prentsmiðjan
Gutenberg var stofnuð í
Reykjavík.
Árið ip2Ö var fengin hreyf-
ill tjl þess að knýja pressuná,
og var það yitaskuid. mikil
endurbót, og árið' 1926 var
fyrsta setjaravélin keypt, og
eru þar þáttaskil í sögu prent
verksins. Fyrsti nemandi í
prentsmiðjunni, Jakop Krist
jánsson Nikuiássonar lögreglu
þjóns á Akureyri, keypti þessa
vél í Noregi og setti hana upp
og stjórnaði hennj veturinn
1926—27. Tók Sigurður O.
Björnsson þá við sem stjórn-
gndi vélarinnar og var vél-
setjari prentsmiðjunnar allt
fram til ársins 1932, er fyrir-
tækið fluttjst í hin nýju húsa
kynni í Bptinni, en þá tók
Sigurður við allri stjórn fyrir
tækisins af föður sínum, er
þá var mjög tekinn að eld-
ast og þreytast eftir langan
og dáðríkan starfsdag. Sig-
urður hafði þó enn um skeiö
á hendi vélsetninguna, auk
daglegrar stjórnar fyrirtæk-
isins, en brátt bættust við ný-
ir liðsmenn, pg hann gat helg
að sig meira en áður stjórn
íyrirtækisins og útfærslu.
í Hafnarstrætj 90.
I Hafnarstræti 90 — sem
er hið gamla verzlunarhús
KEA — hlaut prentsmiðj an
mjög aukinn húsakost frá því
sem áður var, enda færðist
starísemj fyrirtækisins mjög
í aukana. — Voru nýjar vélar
brátt keyptar, þar ,á meðal
nýjar setjaravélar, mun full-
-1
Ein kunnastu prentsmiðja landsins, Prentverk Odds
Björpsson h. f., á Akureyri á hálfrar aldar afmæli um
þessar mundir. Hún hefir jafnan verið ein af fremstu prent
smiðjum landsins og oft á tiðum brautryðjandi. í meðfylgj-
andi grein, sem nýlcga birtist í Degi, er saga þessa kunna
fyrirtækis rakin í mesáúíh'áttum, en l,að er m- a- mcrkilegt
og skemmtilegt í senn við þá sögu, að prentsmiðjan hefir
verið undir stjórn sömu ættarinnar allt frá byrjun.
i komnari en hin eldri var, ný
I hraðpressa, sem það nafn bar
! með rentu, á þeim árum full-
komnasta bókapressa, sem til
var í landinu, svo og mörg
önnur tæki og áhöld. Afköst
prentverksins jukust stórlega
við þessar breytingar, enda
stefndj óðfluga aö því, að Ak-
ureyri yrði ein helzta bókaút-
gáfumiðstöð landsins.
Enda þótt viðbótarbygging
yrði gerð við Hafnarstræti 90
og nokkuö rýmkaði um prent
verkið með þeim hætti, sótti
þó brátt í sama horfið, að of
þröngt var um fyrirtækið, og
augljóst, að knýjandi nauð-
syn var að koma upp miklu
stærra prentsmiðjuliúsi, sem
hæfði þessu vaxandi fvrir-
tæki. Hafði byggingamálið
líka lengi verið eitt helzta á-
hugamál prentsmiðjustjór-
ans, Sigurðar O. Björnssonar.
Hafði honum tekizt að
tryggja preptsmiðj unni mjög
hentuga lóð við Hafnarstræti
88B, eða í hjarta bæjarins, og
þar hófust byggingafram-
kvæmdir árið 1944 og árið
1945 gat prentsmiöjan sagt
skilið við húsakynnin í Hafn-
arstræti 90, sem voru orðin
allt of lítil, og sezt að í hinu
nýja húsi, þar sem vinnuað-
staða öll var margfglt betri
en áður hafði þekkzt í þess-
ari iðngrein hér og vel séð
fyrir öllum vaxtamöguleik-
um. Prentsmiðjuhúsið nýja
er í dag tvær hæðir, en ætlun
in er að byggja ofan á húsið,
og þeggr því er að fullu lok-
ið, verður þarna risið eitt af
mestu stórhýsum bæjarins. í
hinum nýj u húsakynnum
hefir prentverkiö dafnað á-
gætlega undir markvissri
stjórn Sigurðar O. Björnsson
ar og sonar haris Geirs S.
Björnssonar. Þar starfa nú 15
menn að prentstörfum, auk
margra stúlkna við pappírs-
skurð og skyld störf. Á neðri
hæð hússins er Vélabókfoand-
ið h.f. til húsa, en það er fyrir
tæki, sem er í nánum tengsl-
um við prentsmiðjuna og raun
ar mikilsverður liður í starfi
hennar. Stjórnar Siguröur O.
| Bj örnsson því fyrirtæki einn-
iig-
Þrír ættliðir.
j Oddur Björnsson prent-
'meistari andaðist í Reykjavík
11945 tæpra 80 ára gamaíl, eft
, ir langan starfsdag, sem lengi
mun verða minnzt. Allmargir
læpðu prentiðn hjá honum, og
eru þeir nú dreiföir víða um
land. Einn nemendi Odds hef
ir reynzt giftudrýgstur prent
verkinu, en það er Siguröur
prentmeistari sonur hans,
sem gengt hefir forstjórastörf
um við fyrirtækið óslitið frá
1932. Vinsældir prentverksins
og álit eru ekki hvaö sízt runn
ar frá ágætri verkstjórn hans
og yfirsýn. Sigurður O. Björns
son er mjög ástsæll af starfs-
mönnum sínum og nýtur mik
ils trausts og virðingar út í
frá. Viö fyrirtæki hans hafa
tengzt traustum böndum úr-
(Framhald á 7. síðu)
Gamall Mýramaður hefir sent
eftirfarandi bréf:
i
„í kosningunum í Mýrasýslu
í vor tókst áberandi samdráttur
með kommúnistum og lið'sodd-
um Sjálfstæðismanna. Var það
sviplíkast tilhugalífi óframfær-
inna elskenda. Reynt var að
fara með þetta í felur, en eigi
þurfti glöggskyggna menn til
að sjá, að hverju fór. Enda al-
mennt vitað og viðurkennt af
þeim, sem gjörla þekkja til, að
einhver slæðingur komma hafi
kosið fulltrúa Sjálfstæðis-
manna.
Mbl.mönnum er þetta ljóst
eins og öðrum, þótt ekki fari
hátt. En kunnugir menn vita
meira. Hér var stofnað til við-
skipta, sem greiðast verða að
fullu. Ef ekki í fríðu, þá í enn
verðmeiri hlutum.
Nú eru þeíta ekki lengur á-
giskanir, heldur óþægilegar stað
reyndir. Fyrsta afborgunin kom
í Mbl. 23. ágúst. Þar skrifaði
einn af sterkustu stuðnings-
mönnum Péturs Gunnarssonar
grein, sem vakið hefir umtal og
nokkrar eftirhreytur. Formaður
Fjárhagsráðs hefir í Mbl. sjálfu
talið þessa ritsmíð langt fyrir
neðan virðingu blaðsins að
birta. Og mælt er að ritstjóri
Mbl. hafi í einrúmi sætt enn
þyngri átölum fyrir.
Þessi grein hefir verið gerð
að umtalsefni í Tímanum og
skal það ekki rakið. En það má
ekki í gleymsku falla, að grein-
in er fyrsta afborgun vegna
leynimakks milli Sjálfstæðis-
manna og kommúnista í Borgar
arnesi fyrir Mýrasýslukosning-
una.
Greinarböfundi vöknar um
augu yfir, að einhverjum
kommabróður hefir verið sagt
upp atvinnu í Borgarnesi. Enn
aumari verður hann yfir, að á-
hugasöm kommúnistakona hef
ir ekki verið tekin aftur til
starfa í Fjárhagsráði.
Þessi fræði birtir Mbl. í dul-
nefnisgrein. Verður nú lítið úr
pllu þess gaspri um óþjóðholl-
ustu kommúnista, ef það er liöf
uðsök, sem gerir menn ósam-
starfshæfa, séu kommar ekki
látnir hafa forgangsrétt til
starfa.
Er dýru verði keypt fylgi
þeirra, þegar Mbl. tekur ábyrgð
á þessum fræðum. Enda heíir
gætnari mönnum flokksins of-
bpðið gersamlega.
Niðurlag Mbl.greinarinnar er
þó enn hjartnæmara. Þar seg-
ir, að Sjálfstæðismenn meti
drengskap mikils, en í þeim efn
um hafi Framsókn lægsta eink-
unn af öllum andstæðingunum.
Síðan bætir höf. við:
„Þótt margt beri á milli í skoð
unum SjálfstEeðismanna og
andstæðinganna þriggja, þá
getur farsæld um framkvæmd
stjórnarsamstarfs og stjórnar
aðgerða, oltið meira á mann-
kostum og drengskap, en blæ-
brigðum í pólitískum lit.“
Þarna hafa menn það. Þetta
stendur í Mbl. um fulltrúa
Rússa. Drengskapui' og mann-
kostir! Öðru vísi mér áður brá.
Var óeðlilegt, er Magnús Jóns-
son sagði um þessa ritsmíð, að
það væri langt fyrir neðan vii'ð
ingu Mbl. að birta hana.
En það sér svo lítið á mó-
rauðu. Þyngri spor eru eftir
vegna Mýrasýsluk'osningarinn-
ar. Þetta er aðeins fyrsta afborg
un.“
Þetta er ekki í fyrsta sinn,
sem kommúnistar hafa íátið
Sjálfstæðismenn borga riflega
fyrir snúð sinn. 1 því sambandi
er skemmst a'ð minna á ný-
sköpuparstjórnina og verður
svo ekki meira rætt um þetta að
sinni.
Starkaður.

::
I
II
Það er miki'ð atriði, hvers konar filma er notuð.
Ef þér notiö KODAK-filmur, hafið þér tryggt, að
byrjunin er rétt. Framleiðendur Kodak filmunnar
eru fremstir á sviði Ij ósmyndatækninnar. Á Kodak
filmur fást fallegustu og skýrustu ljósmyndirnar. «
♦♦
B I Ð J I Ð AVALLT UM KODAK F I LM U It ::
♦♦
H
S
«
«
::
8
p
Einkaumboðsmenn fyrir Kodak Ltd.: h
XX
♦♦
Yerzlumn Mnns Pciersen ::
Bankast.ræti 4, Reykjavík. «
áugiýsingasími Títnans 81300