Tíminn - 05.09.1951, Blaðsíða 5

199. blaff.
'Í'IMINN, íniðvikuöaírinn 5. sewtember 1951.
Miðvlhud. S. scpt.
Stefánarnir
og Attlee
Stefán Pétursson heldur á-
fram skrifum sínum um stjórn
arskrármálið. Hann er þó
hættur að ræða um aðskilnað
framkvæmdavaldsins og lög-
gjafarvaldsins, en hefir í staö
þess snúið tali sínu að fyrir
komulagi þingkosninga. Uppi
staöan í þeirri predikun hans
er sú, að hlutfalskosningar
séu hið eina sanna lýðræði,
en kosningar í einmennings-
kjördæmum séu fyllsta ein-
ræði og ofbeldi.
Urn þetta segir Stefán m. a.
í Alþýðublaðinu í gær:
„Hér hefir um mörg ár
verið talað af réttlátri fyrir
litningu um einræði Hitlers
og Stalins, sem formlega
byggðist og byggist á því,
aö kjósendur eiga ekki kost
á að kjósa nema einn
flokk... Meö hvaða sið-
feröiiegum rétti getur Tíma
ritstjorinn og þeir foringj-
ar Framsóknarflokksins,
sem eins hugsa og hann,
fordæmí slíka kúgun eft-
ir að' hafa borið fram til-
lögur um stjórnarskrár-
breytingu hér á landi, sem
miðar að alveg samskonar
kúgun, þó að sérrétt-
indaflokkarnir eigi að vísu
að vera tveir, þ. e. báðir
íhaldsflokkarnir, Sjálfstæð
isflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn“.
Þetta segir Stefán Péturs-
son. En hvað skyldu foringjar
enska verkamannaflokksins,
sem nú eru öndvegisleiðtogar
jafnaðarstefnunnar i heimin
um, segja um þetfca sama mál?
Munu þeir telja kosningar í
einmenningskj ördæmum hið
versta einræöisskipulag eða
engu þetra en skipulag þeirra
Hitlers og Stalins? Því fer
vissulega fjarri. Þvert á móti
telja þeir þetta kosningafyr
komulag hina beztu tryggingu
lýðræðisins og heilbrigðra
stjórnmálahátta. Attlee og
Morrison og aðrir leiðtogar
brezka verkamannaflokksins
hafa vísað harðlega á bug öll
um tillögum um hlutfallskosn
ingar.
Ástæöan til þess að öndvegis
leiðtogar brezkra jafnaðar-
manna eru andvígir hlutfalls
kosningum liggja í augum
uppi. Þeir hafa þá reynslu fyr
ir augum, að hlutfallskosning
ar tryggja ekki lýðræði, held-
ur leiða til glundroða, er oftast
verður lýðræðinu að aldurtila.
Hlutfallskosningar skapa
marga smáflokka, útiloka
starfhæfar og samstæðar rík
isstjórnir, valda þannig losi
og ringulreið, unz kjósendur
eru orðnir þreyttir á öllu sam
an og kasta sér í fang ein-
hverrar einræðisstefnu. Það
var einmitt þetta stjórnar-
kerfi, sem leiddi Hitler og
Mussolini í hásætið og fer því
illa á því, að Stefán Péturs-
son skuli vera aö varpa hnút-
um að þessum ávöxtum stjórn
aikeríisins, sem hann er að
lofsyngja.
Því fer og fjarri, að kjós-
endaviljinn geti notiö sín, þar
sem hlutfallskosningar c-ru,
þótt svo virðist fræðilega séð'.
Hinir mö’rgu smáflokkar rugla
kjósendur og skelckja alla
ar hreinar og ákveðnar línur
ERLENT YFiRLIT:
er ekki tali'ð ólíklegt. að Aíllee ía’eistíi
kosuiiigagæfuiiiiiir semt í oklókci*
Margt hefir verið rætt og rit-
að um það að undanförnu, hvort
til þingkosninga muni koma í
Bretlandi á þessu hausti. Stjórn
Attlees styðst við svo veikan
þingmeirihluta, að ólíklegt þyk-.
ir, að hún geti setið út allt kjör
tímabilið. Churchill heíir því
sem formaður íhaldsflokksins
krafizt þingkosninga um all-
langt skeið og innan Verka-
mannáflokksins á það líka
marga fylgismenn, að kosningar
séu ekki dregnar á langinn. Með
al þeirra er Bevan fyrrum verka
málai’áðherra.
Attlee hefir hingað til þybbst
við þessum kröfum. Ekki er þó
talið líklegt, að hann hafi trú!
á því, að stjórninni takist aö
sitja út allt kjörtímabilið. Fyr- j
ir honum vakir hins _vegar að
reyna að finna heppilegan
tíma fyrir kosningarnar. Fram
til þessa hafa kosningahorfur
verið taldar fremur slæmar fyr-
ir Verkamannaflokkinn. Sein-
ustu mánuðina hefir flokkur-
inn hins vegar virzt vera að
eflast að nýju. Þvi telja marg-
ir, að Attlee sé aö verða þeirr-
ar skoðunar ,að ekki sé eftir
betra að bíða.
Kosningahorfur Verka-
mannaflokksins.
Kosningahorfur Verkamanna 1
flokksins voru taldar mjög slæm
ar á síðastl. vetri. Þá fór verð- (
lag síhækkandi og þrengja varð
ýmsa skömmtun, m.a. á kjöti.
Þetta ýtti undir óánægjuna
gegn stjórninni. Nú hefir orðið
nolckurt hlé á verðhækkunum
og skömmtunin . hefir verið
rýmkuð á ný. Þetta hefir strax
bætt aðstöðu stjórnarinnar. Þá
hefir Bretlandshátíðin gengið
vonum betur og er það fært
stjórninin til góða, þvi að íhalds
menn voru henni andvígir. Við
skoðanakannanir seinustu mán
uðina virðist það hafa komið í
ijós, að kjörfylgi Verkamanna-
flokksins sé heldur aö aukast
aftur, en hins vegar dragi úr
viðgangi íhaldsmanna.
Þeir foringjar Verkamanna-
flokksins, sem æskja kosninga
strax, telja að ekki sé eftir betra
að bíða. Næsti vetur geti orö-
ið erfiður og það geti orðið
hættulegt fyrir Verkamanna-
flokkinn, ef hann þyrfti að láta
ganga til kosninga á útmánuð-
unum. Þá segja sumir leiötogar
flokksins, eins og t.d. Bevan, að
ef það eigi fyrir flokknum að
liggja að tapa, sé bezt aö tapa
strax og loía íhaidsmönnum a'ð
taka á sig j:ær óvinsældir, er
fylgja hervæúlngunni. Verka-
mannaflpkkurinh geti þá þeim
mun fyrr rétt hlpt sinn aftur.
Má Vel vcra, að Beyanistar
t.eidu það ekki illa farið, að
fjokkurinn tapaði nú, því að
Bevan myndi verða aqsópsmesti
foringi hans í stjórnarandstöð- |
'unni og s.ennjiega sjálfsagður
leigtpgi flckksins síðar.
Þrátt fyrir þetta hefir Attlee
enn hikað. Liklegt hefir yerio
taiið, að hann léti til skarar
skriða, ef vopnahlé næðist í
Kóreu og samningar tækjust í
oiíudeilunni í íran. Eins og nú
horfir, er ósennilegt að af þessu 1
verði fyrir kosningar, ef þær
fara fram í október. Þa'ð veldur
ef til vill rncstu um hik Attlees. I
BEVAN
Stefnuyfiiiýsing Verka- |
mannaííokksins.
Það bendir á, að stjórn Verka
mannaflokksins vilji vera und-
ir allt búin, aö hún heíir nýlega
birt nýja stefnuyfirlýsingu fyrir
flokkinn varoandi þau aðalmál,
sem nú eru á döíinni. Taliö er
vist, að þessi stefnuyíirlýsing
yrði látin gilda sem kosninga-
stefna flokksins, ef til kosninga
kæmi bráðlega. Að öðrum kosti
verður hún iögð íyrir þing
flokksins, er koma mun saman í
október.
í stefnuyfirlýsingu þessari er
lögð mikil áherzla á nauðsyn
vígbúnaðarins og þeirri full-
yrðingu Bevanista mótmælt, að
hann leggi verkalýðnum of þung
ar byrðar á herðar. Eins og á-
statt sé í heimsmálunum, verði
ekki komizt hjá endurvígbún-
aði. Fyrst og fremst verði að
tryggja friðinn, en það verði
ekki gert nema lýðræðisríkin
geri nægar varnarráðstafanir.
Þrátt fyrir þær álögur, sem
fylgja vígbúnaðinum, verði lífs
kjör almennings betri en þap
voru fyrir styrjöldina og mun
betri en þau voru 1945.
Varðandi innanlandsmál eru
einkum lögð áherzla á eftir-
talin mál:
Þyngri byrðar verði lagðar á
þá, sem mesta haía getuna, og
einkum verði þyngdir skattar á
öðrum tekjum' en atvir.nutekj-
um. Mun hér einkum átt við
það, að seinustu misserin hefk
tekjuafgangur ýmissa fyrir-
tækja stóraukizt og arösúthlut-
un þeirra samkvænrt því. Finnst
V erkamannaf lokknum þetta
í stjórnmálunum. Kjósandinn
veit raunverulega ekkert hvað
hann er að gera, þegar hann
er að kjósa einhvern smá-
flokkinn. Flokkurinn getur tal
iö sig vinstri flokk fyrir kosn
ingarnar, en er svo kominn í
samvinnu við íhaldiö strax
eftir kosningar, samanber A1
þýðuflokkinn 1944 og 1947.
Hann getur líka talið sig
hægri flokk fyrir kosningar,
en gerst svo bandamaður
kommúnsta strax eftir kosn
ingarnar, sbr. Sjálfstæðisflokk
inn 1944.
Kosningar í einmennings-
kjördæmum skapa hinsvegar
hreinar og ákveðnar línur í
stjórnmáiunum, svo að kjós-
endum verður stórum aöveld
ara að velja milli meginstefn
anna. Þær skapa og möguleika
fyrir starfhæfar og samhent-
ar ríkisstj órnir og hindra
þannig losið og glundroðann,
,sem skapa einræöisstefnun-
um beztan jarðveg.
Þetta skilja þeir Attlee og
Morrison. Þetta skilja Stefán
arnir vafalaust líka. En þeir
rá'ða yfir litlum flokki, sem
undir forustu þeirra hefir
enga vaxtarmöguleika á
við j af naðarmannaf iokkinn
brezka. Þeir eiga sitt blakt-
andi pólitíska líf undir því, aö
glundroðiím haldist. Þess
vegna eru þeir á öndverðum
meið’ við Attlee og Morrison.
■ Hitt er svo hreinn misskiln
ingur eða blekking hjá Stef-
áni Péturssyni, að kosningar
í einmenningskjördæmum
myndu tryggja hér tvo íhalds
flokka. Meginflokkaskipting-
in yrði sú, að ihaldsmenn
væru annarsvegar, en frjáls-
lyndir og róttækir menn hins
vegar. Því a'ðeins myndi Fram
sóknarflokkurjnn yera annar
aðalflokkurinn áfram, að
hanp væri merkisberi umbóta
stefnu og róttækni. Miklar
líkur eru til, að slík breyting
myndi þoka umbótaöflunum
saman í eina samstæða fylk-
ingu. Slíka fylkingu barf aö
skapa. Það er mesta nauð-
synjamál alþýðustéíjtanna.
En vitanlega verðuj,- staöið
gegn því af smáflokkaforingj
um, er byggja pólitíska til-
jveru sína á glundroðanum.
eðlhcga öviðunandi « sama
tíma og lífskjör almennings
yersna.
Tryggingarnar verði ekki
skertar frá því, sejn nú er, og er
þetta gert til að mæta áróðri
Bevanista.
Verölagseftirlit verði aukið
aftur og reynt að. hindra allan
óeðlilegan milliliðahagnað.
Reynt verði að lrindra allar
hringamyndanir eða samtök
framleiðenda eða verzlana um
óeðlilega hátt verðlag.
Haldið verði áfram að greiða
niður verð ýmsra nauðsynja-
vara og haft verði áfram að-
hald með húsaleigu.
Það vekur athygli. að ekki er
minnzt á nýjar þjóðnýtingar-
fyrirætlanir í stefnuyfirlýsing-
unni, en ritari flokksins, Morg-
on Philips, hefir hins vegar tek-
ið fram, að flokkurinn ínuni
(Frarnhald á 6. siðu)
Raddir nábáorma
Mbl. hefir undanfarið
reynt að halda því fram, a'ð
Sjálfstæðisflokkurinn væri
aðalvörn borgaranna gegn
háum sköttum. Um þetta seg-
ir Þjóðviljinn m.a. i forustu-
grein í gær:
„Það rnega því teljast mikil
undur að höfuðmálgagn þess
flokks, sem öllu hefir ráðið um
stefnuna í skatta- og tollamál
um síðustu ára, skuli telja sér
fær’t að láta í það skína að
skattaránið og toílaklyfjarnar
hafi dunið yfir almenning án
tilverknaðar og gegn yilja
Sjálfstæðisflokksins. En það
er einmitt þetta sem Morgun-
blaðið hefir af veikurn mætti
reynt síðustu dagana í vand-
ræðum sínum við að finna ein
hverjár afsakanir fyrir álagn-
ingu óreiðuútsvaranna í
Reykjavík og flótta borgar-
stjörans suður til Spánar og
Tyrklands. Vildi Morgunblað-
ið með þessu sýna fram á aö
ekki væri um meiri hlifð a'ö
ræða hjá ríkinu en Reykjavík
urbæ.
En þetta bragð tekst ekki
lijá Morgunblaðinu. Þaö er ó-
hugsandi fyrir það að ætla að
telja almenningi trú um, að
skattaránið og tollakiyfiarnar
séú óviákomandi SjáVstæðis-
flokknum. Þar ber flokku.’ þess
sööiti áoyrgð og á ar.kaútsyör
unum, ■ C'in hann hefir skammt
að Finyuvíkingum og ætlar að
iv)(a til þess að .'iu’.uppi
sptnu óhófseyðslu’v.ii sukkinu
og oitlingastarfssri.'.ar.i og ).ie-
geii„izt hefir að i.nd víí. rru.
Jiúvr drepþungu .sk-.tiar og
tohar eru, eins o,; r.i.kautsvör-
ísi, .’yvst og frenvst. vc:K Sjálf-
stæðisflokksins, þótt hann
hafi við álagningu tollanna
og skattanna notið fyllsta at-
fylgis og stuðnings samstarfs-
flokka sinna.“
Það er vissulega rétt, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
haft forustu um skatta- og
tollaálögur, þar sem hann hef
ir haft fjármálastjórnina. í
tilefni af því, sem Þjóðviljinn
segir um „samstarfs“flokk-
ana, skal tekið undir það, að
ekki §kprti á „fyllsta atfylgi“
kommúnista í þessurn málum
meðan þeir sátu í nýsköpun-
arstjcrninni.
'T\ j Útsvörin á alþýðu-
Iieimilura eru mun
hærri hér en á
Akureyri
í ritstjcrnargrein í Mbl. á
sunnudagijnn er því hai’.dið
fram, að útsvör séu mun
hærri á Akureyri en í Reykja-
vík. Tímanum færist því illa
að fordæma útsvörin í Reykja
vík, þar sem Framsóknar-
menn tækju þátt í stjórn Ak-
ureyrarkaupstaðar.
Eins og venjulegast fer Mþl.
hér með staðlaust fleipur.
Þetta sama hafði blað íhal|is
ins á Akureyri, íslendingur,
áðuj' gert. Það hafði borið
saman útsvörin á cinstakling
um héy og á Akureyri, en þá
sleppt að taka tilit til þess,
að ofan á útsvarsstigann hpr
hefir verið bætt fyrst 5% og
síðan 10% álagi, en engu á-
lagi hefir verið bætt ofan á
útsvarsstigann á Akureyri.
Samanburður íslendings er
því fullkomlega falskur og
gegnir sama máli um umrædd
an samanburð Mbl.
í tilefni af framangreind-
um samanburði íslendings, er
Mbl. hefir síðan tekið upp,
hef:r Dagur snúið sér til skaít
stjcrans á Akureyri, dr. Kri§t
ins Guðmundssonar, og feng-
ið hjá honum eftirfarandi upp
Iýsingar:
„í síðasta tbl. ísl. er gerður
samanburður á útsvörum í
Rvík og á Akureyri. Er þar
talið, að útsvörin séu mun
lægri þar en hér. Er birtur
samanburður á útsvarsstiga
á einstaklinga á Akureyri og
í Reykjavík. Við þennan sapi-
anburð er það að athuga, að
Rvík lagði 5% álag á stig-
ann og hefir nú samþykkt að
bæta enn við hann 10%. Ak-
ureyri aftur á móti hefir ekjc-
ert lagt á sinn stiga. Það þarf
því að bæta 15,5% við Reykja
víkurstigann, áður en hann er
borinn saman við gildandi út
svarsstiga á Akureyri. — Sag-
an er þó ekkj nema hálfsögð
enn. Akureyri tekur mildu
meira tillit til framfærslu-
þunga útsvarsgreiðenda en
Rvík. ,Því til sönnunar skal
hér birtur samanburður á
tekjuútsvörum hjóna með 3
börn á Akureyri og í Rvík eft
ir útsvarshækkunina:
Tekjur Rvík Akurc
15000 210 0
18000 470 0
20000 680 330
25000 1420 1020
30000 2165 1830
35000 2990 2740
40000 4035 3750
Samanburður þessi talar
sínu máli. Allur fjöldi verka-
manna og iðnverkamanna ei'u
í launaflokkum frá 15000—
25000 kr. Útsvörin á slíku
fólki eru annað hvort engin
eða miklu lægri en í Rvík,
enda fullerfitt fyrir fjöl-
skyjdumenn að komast af ineð
slíkar tekjur.“
Það sést bezt á þessu, að út-
svörin á alþýðufólki eru mun
lægri á Akureyri en liér. í-
haldið hér setur met í rang-
fátri og óhófslegri útsvarsá-
lagningu. Það er vissulega
kominn tími til þess, að skatt
þegnarnir dragi af því réttar
ályktanir og breyti um stjórn
á bænum, þegar þeim gefst
næst tækifæri til þess.
X+Y.